توسعه پاک هدف ماست

گروه ویژه‌نامه: آنچه می‌خوانید، متن گفت‌وگو با احمد باهوش، مدیر بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست شرکت ملی گاز ایران است. در این گفت‌وگو نکات کلیدی مربوط به فعالیت این شرکت و چگونگی عملکرد آن تشریح شده است.

شرکت ملی گاز ایران در راه فعالیت‌های خود چه آسیب‌ها و مضراتی می‌تواند به محیط‌زیست پیرامون وارد سازد و در این راستا مدیریت شرکت چه راهکارهایی برای جلوگیری یا به حداقل رساندن این آسیب‌ها برنامه‌ریزی کرده است؟

با توجه به توسعه گازرسانی در سال‌های اخیر مصرف گاز طبیعی از ۳/۳۷‌میلیون مترمکعب در سال ۱۳۷۴ به ۹/۱۱۴‌میلیون مترمکعب در سال ۱۳۸۵ افزایش یافته است. مصرف گاز طبیعی به عنوان یک سوخت پاک، انتشار آلاینده‌های هوا و گازهای گلخانه‌ای را به میزان ۵/۷۹‌میلیون تن در سال ۱۳۸۵ کاهش داده است. تغییر الگوی مصرف سوخت از سوخت‌های فسیلی سنگین به گاز طبیعی، سبب گشته است که در طی ۱۲ سال اخیر از انتشار ۵۸۵‌میلیون تن آلاینده‌های هوا و گازهای گلخانه‌ای جلوگیری به عمل آید. عمده فعالیت‌های شرکت ملی گاز در سه دسته عملیات قابل بررسی می‌باشد که شامل: عملیات ساختمانی، مهندسی و توسعه، عملیات پالایش گاز، انتقال گاز، ذخیره سازی و توزیع گاز طبیعی می‌باشد. عملیات ساختمانی و توسعه گاز در بخش احداث پالایشگاه‌ها، ایستگاه‌های تقویت فشار و خصوصا در احداث خطوط لوله، به لحاظ ماهیت این قبیل طرح‌ها (با اجرای عملیات ساختمانی، مسیرسازی و لوله‌گذاری) پتانسیل اثرگذاری بر محیط زیست را دارا می‌باشند. از آنجایی که در مرحله مطالعات و طراحی این قبیل پروژه‌ها، مطالعات ارزیابی اثرات زیست‌محیطی صورت می‌پذیرد، پارامترهای زیست‌محیطی در طراحی و انتخاب گزینه‌های مکانی و فنی مدنظر قرار گرفته و با استقرار و اجرای برنامه‌های مدیریت زیست‌محیطی (EMP & EMS) و نیز اجرای برنامه‌های خوداظهاری و پایش پارامترهای زیست‌محیطی و ارائه گزارش‌های مربوط به روند پیشرفت ملاحظات زیست‌محیطی در روند اجرای این طرح‌ها حداکثر تلاش به منظور مطابقت فعالیت‌های اجرایی با ملاحظات زیست‌محیطی صورت می‌گیرد. فعالیت‌های قابل توجهی به منظور کاهش اثرات محیط زیستی ناشی از انتشار آلاینده‌های هوا، زائدات صنعتی و فاضلاب‌ها در پالایشگاه‌های گاز صورت گرفته است. به منظور بهسوزی و کاهش آلاینده‌های ناشی از مشعل‌ها از تجهیزات تزریق بخار استفاده شده است. همچنین طرح‌های مطالعاتی با هدف ایجاد تغییر و اصلاح فرآیند جهت کاهش گازهای ارسالی به مشعل‌ها و استفاده از گازهای مازاد در واحدهای مختلف و برنامه هدایت این گازها جهت تزریق در چاه‌های نفت به منظور افزایش برداشت در دست انجام می‌باشد. در همین راستا کمیته‌های مشعل (Flaring) در سطوح تخصصی و مدیریتی تشکیل شده است. در خصوص مدیریت زائدات عادی، صنعتی و ویژه با تدوین و ابلاغ کتابچه استقرار قانون مدیریت پسماندها و پیگیری در خصوص اجرای این دستورالعمل در جهت مدیریت پسماندها در سطح پالایشگاه‌ها اقدام شده است. سیستم‌های تصفیه فاضلاب صنعتی و بهداشتی برای کنترل و کاهش آلاینده‌های فاضلاب تولید شده در پالایشگاه‌های گاز مورد استفاده قرار گرفته است. پساب تصفیه شده برای آبیاری فضای سبز مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین برنامه‌های کنترل و پایش آلاینده‌ها به طور منظم در دست اقدام می‌باشد.

در عملیات انتقال و توزیع گاز با توجه به ماهیت فرآیندها، پسماندهای تولید شده عمدتا مربوط به تعمیرات و نگهداری تاسیسات ایستگاه‌ها، خطوط لوله انتقال و شبکه توزیع است. این نوع پسماندها مشتمل بر بشکه‌های مرکاپتان، روغن‌ها و فیلترهای مستعمل، زائدات تعویض و تعمیر پوشش‌ها و ... می‌باشد که متناسب با ماهیت هر یک از این نوع پسماندها، دستورالعمل‌های مدیریت از قبیل نگهداری، خنثی‌سازی و دفع مورد استفاده قرار می‌گیرد. فاضلاب تولیدی در ایستگاه‌ها منحصر به فاضلاب بهداشتی می‌باشد که در راستای مدیریت و دفع اصولی آن طراحی، ایجاد و توسعه سیستم‌های تصفیه فاضلاب بهداشتی در تاسیسات عملیاتی پیگیری می‌شود.

برای ترویج فرهنگ پاکسازی محیط و ارزش بخشیدن به محیط‌زیست چه اقداماتی انجام داده‌اید؟

برنامه‌های آموزشی و اطلاع‌رسانی در زمینه محیط‌زیست در سطوح مختلف پرسنلی، اعم از مدیران و کارشناسان صنعت گاز برگزار می‌گردد. در این زمینه با چاپ بروشورها و پوسترهای مرتبط با مناسبت‌های زیست‌محیطی اطلاع‌رسانی و ترویج فرهنگ زیست‌محیطی در سطح پرسنل واحدهای عملیاتی و شرکت‌های زیرمجموعه شرکت ملی گاز، برگزاری مناسبت‌های ویژه و کمک‌های مالی به برنامه‌های زیست‌محیطی (دانشگاهی) در سطح کشور انجام شده است. همچنین در زمینه مباحث مرتبط با محیط‌زیست، از جمله ارزیابی اثرات زیست‌محیطی، مکانیزم توسعه پاک (CDM ) و ... با برگزاری سمینارهای تخصصی در سطوح مدیریتی و کارشناسی اقدامات مناسبی در سطح شرکت ملی گاز ایران صورت گرفته است.

آیا فعالیت‌های شرکت، آلودگی‌های صوتی و هوا در پی دارد؟ در این صورت برای رفع این معضل و به حداقل رساندن آن، چه تصمیمی اتخاذ کرده‌اید؟

منابع تولید آلودگی صوتی در واحدهای فرآیندی شرکت‌های پالایش گاز و نیز در ایستگاه‌های تقویت فشار وجود دارند. با توجه به اینکه چنین تاسیساتی در محدوده فنس و سایت‌های صنعتی پالایشگاه‌ها و ایستگاه‌ها واقع شده‌اند، پتانسیل تاثیر آنها بر محیط خارج از محدوده فنس ناچیز ارزیابی می‌گردد. علاوه بر این با ایجاد موانع فیزیکی و پوشش گیاهی در حاشیه سایت‌هایی که آلاینده صوتی تولید می‌کنند، از شدت انتشار صوت به خارج از این محوطه‌ها جلوگیری به عمل می‌آید. همچنین به منظور کاهش اثرات نامطلوب ناشی از آلودگی صوتی بر روی پرسنل شاغل در سایت‌های عملیاتی (در محدوده فنس)، ضمن استفاده از تجهیزات حفاظت فردی، از عایق‌های صوتی و شیشه‌های دوجداره برای ساختمان‌های اداری و خدماتی داخل این سایت‌ها استفاده می‌شود.

یکی از ویژگی‌های هفتمین نمایشگاه بین‌المللی محیط‌زیست انتخاب وزارتخانه سبز است. آیا به نظر شما وزارتخانه‌ها مشمول این انتخاب قرار می‌گیرند؟ در این صورت به نظر جناب‌عالی کدام وزارتخانه مستحق چنین انتخابی است؟

بله، با توجه به گستردگی فعالیت‌های توسعه‌ای، صنعتی و خدماتی در مجموعه دولت و وزارتخانه‌های مختلف و لزوم رعایت ملاحظات مربوط به حفاظت محیط‌زیست در این قبیل فعالیت‌ها، انتخاب وزارتخانه سبز کمک شایانی به ترویج فرهنگ زیست‌محیطی و ترغیب مدیران ارشد در لحاظ کردن جنبه‌های مربوط به حفاظت محیط‌زیست به عنوان سرمایه ملی و میراث آیندگان خواهد کرد.

در انتخاب وزارتخانه سبز پارامترهای مختلفی قابل بررسی می‌باشند. با توجه به اینکه نوع و میزان فعالیت‌های هر یک از وزارتخانه‌ها متفاوت می‌باشد، بررسی جنبه‌های زیست‌محیطی و دستاوردهای هر یک از وزارتخانه‌ها می‌بایست متناسب با ماهیت فعالیت آن وزارتخانه مورد بررسی قرار گیرد. از نظر اینجانب فعالیت‌ها و دستاورد‌های زیست‌محیطی وزارت نفت، با عنایت به اینکه بخش قابل توجهی از فعالیت‌های صنعتی، خدماتی و توسعه‌ای کشور را دربر‌می‌گیرد، چشمگیر بوده و کمک شایانی به حفظ محیط‌زیست کشور می‌نماید.

به نظر شما اگر شرکت‌های تولیدی و خدماتی بخش‌خصوصی به لحاظ رعایت مسائل زیست‌محیطی در اجرای فعالیت‌های توسعه‌ای و زیربنایی در گزینه‌های انتخاب با عنوان شرکت سبز قرار می‌گرفتند، برای تشویق و فرهنگ‌سازی در این زمینه کارسازتر نبود؟

انتخاب شرکت‌های خصوصی به عنوان شرکت سبز در تشویق و ترغیب این شرکت‌ها به توجه بیشتر به محیط‌زیست، تاثیر غیر قابل انکاری دارد؛ لیکن اطلاع دارید که ارزیابی و انتخاب صنایع و خدمات سبز طی سازوکاری که در سال‌های اخیر توسط سازمان حفاظت محیط‌زیست تدوین و اجرا می‌گردد، به طور منظم و هر سال صورت می‌گیرد. در این بین با توجه به فعالیت‌های شرکت‌های خصوصی در راستای حفاظت از محیط‌زیست، این شرکت‌ها نیز به عنوان گزینه‌های مورد نظر برای انتخاب صنعت یا خدمات سبز انتخاب می‌شوند.

آیا گزارش ارزیابی زیست‌محیطی خود را تهیه کرده‌اید؟ در غیر این صورت تهیه آن در چه مرحله‌ای قرار دارد؟

همان‌گونه که در پاسخ به سوال ۱ اشاره شد، کلیه طرح‌های توسعه که در مجموعه شرکت ملی گاز اجرا می‌شود، در فاز مطالعاتی و طراحی مورد ارزیابی زیست‌محیطی قرار گرفته و گزارشات ارزیابی اثرات زیست‌محیطی (EIA) جهت بررسی در دفتر ارزیابی سازمان حفاظت محیط‌زیست تهیه و ارائه می‌گردند. علاوه بر این در مرحله مطالعات و طراحی پروژه‌های شرکت ملی گاز، پارامترهای زیست‌محیطی به عنوان یکی از اصلی‌ترین پارامترها در انتخاب گزینه‌های فنی و مکانی مطرح شده و برای پروژه در نظر گرفته می‌شود.

مدیریت و مسوولیت شما درخصوص تولید و دفع پسماندهای ویژه و آلاینده‌ها چگونه است؟

مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست شرکت ملی گاز ضمن اینکه نظارت کامل بر عملکرد شرکت‌های تابعه و فرعی در زمینه‌های مرتبط با بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست دارد؛ در جهت تهیه و ارائه دستورالعمل‌ها و روش‌های اجرایی مناسب جهت مواجهه با کلیه مشکلات و مسائل زیست‌محیطی که در واحدهای عملیاتی مطرح می‌شود، اقدام می‌نماید. در خصوص مدیریت زائدات عادی، صنعتی و ویژه با تدوین و ابلاغ کتابچه استقرار قانون مدیریت پسماندها و پیگیری در خصوص اجرای این دستورالعمل در جهت مدیریت پسماند در سطح پالایشگاه‌ها، مناطق عملیات انتقال گاز، شرکت ذخیره‌سازی گاز طبیعی، طرح‌های شرکت مهندسی و توسعه گاز و شرکت‌های گاز استانی اقدام شده است. در این راستا با توجه با اطلاعات آماری جمع‌آوری شده، بیش از ۹۵‌درصد پسماندهای ویژه تولید شده در واحدهای مختلف صنعتی شرکت ملی گاز تحت مدیریت قرار گرفته‌اند.

برای بهینه‌سازی دستگاه‌ها و جلوگیری از تخریب محیط‌زیست چه بودجه‌ای اختصاص داده‌اید؟

با توجه به اینکه شرکت‌های زیرمجموعه شرکت ملی گاز از نظر بودجه مستقل عمل می‌نمایند، در بخش محیط‌زیست نیز به صورت مستقل هزینه می‌کنند. بر اساس اسناد و مدارک موجود در سال ۱۳۸۵ جمعا بیش از ۷۰۰ میلیارد ریال برای فعالیت‌های مرتبط با حفاظت از محیط‌زیست در مجموعه شرکت ملی گاز هزینه شده است. در همین زمینه برای سال ۸۶ نیز مطابق با ردیف‌های تعیین شده در بودجه هر یک از شرکت‌ها اقدام شده است.

طرح‌ها و ایده‌های شما در فعالیت‌هایتان برای حفاظت از محیط‌زیست چیست؟

یکی از برنامه‌هایی که اخیرا توسط مجامع جهانی (UNFCCC) در راستای مقابله با تغییرات آب و هوایی و اثر گلخانه‌ای مورد پیگیری قرار گرفته است، مکانیزم توسعه پاک (CDM) می‌باشد. به طور خلاصه در این مکانیسم، یک کشور توسعه یافته با سرمایه‌گذاری در یک کشور در حال توسعه، به روش‌های گوناگونی باعث کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای آن کشور شده و با مدارک آن، به پاره‌ای از تعهداتش در قبال پروتکل کیوتو و کاهش انتشار، جامه عمل می‌پوشاند. این مکانیسم همچنین گامی است در جهت توسعه پایدار و حفظ محیط زیست کشور میزبان (در حال توسعه). با توجه به قابلیت‌ها و پتانسیل‌های قابل توجه کشور و شرکت ملی گاز در راستای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، برنامه‌ریزی به منظور بهره‌گیری از امکانات، تکنولوژی و تسهیلات اعطایی با تعریف پروژه‌های CDM در دست اقدام است.

آیا استانداردهای لازم زیست‌محیطی را رعایت می‌کنید؟ این استانداردها در چه رنجی قرار دارند و رنج جهانی آن به چه شکل است؟

برنامه‌های پایش پارامترهای محیط‌زیستی در بخش‌های مختلف شرکت ملی گاز به طور منظم پیگیری و به مورد اجرا گذاشته شده است. نتایج‌اندازه گیری‌های صورت گرفته در زمینه انتشار آلاینده‌ها در حوزه‌های هوا، آب و خاک موید این نکته است که استانداردهای تعیین شده توسط سازمان حفاظت محیط‌زیست در زمینه آلودگی‌ها و میزان فضای سبز تا حدود بسیار بالایی رعایت می‌گردد.

فعالیت‌های شرکت خود را به طور مشخص بیان کنید؟

فعالیت‌های شرکت ملی گاز ایران در قالب فعالیت‌های ۴۶ شرکت فرعی قابل بررسی است:

-شرکت مهندسی و توسعه گاز: فعالیت‌های این شرکت انجام مطالعات اقتصادی و توجیهی و انجام امور مهندسی بنیادی، تفصیلی و زیست‌محیطی، طراحی، نظارت، تدارکات، ساختمان و اجرای کلیه عملیات مهندسی و ساختمانی در زمینه تاسیسات استخراج، انتقال، پالایش و توزیع گاز طبیعی در داخل و خارج از کشور و همچنین انجام کلیه عملیات تدارکاتی و تامین خرید کالاهای مورد نیاز از داخل و خارج از کشور می‌باشد.

-شرکت‌های پالایش گاز: فعالیت اصلی پالایشگاه‌های گاز تصفیه گازهای ترش (شیرین‌سازی گاز)، گوگرد زدایی و نم زدایی گاز طبیعی استخراج شده از میادین گازی کشور می‌باشد. در حال حاضر ۷ پالایشگاه گاز، بیدبلند، پارس جنوبی (۵ فاز)، پارسیان، فجرجم، سرخون و قشم، شهید‌هاشمی نژاد و ایلام در مرحله بهره‌برداری قرار دارند که مجموع ظرفیت تصفیه گاز برابر با ۴۴۰میلیارد مترمکعب در سال می‌باشد.

-شرکت انتقال گاز ایران: مشتمل بر ۷ منطقه عملیات انتقال گاز می‌باشد که عملیات انتقال گاز با استفاده از خطوط لوله و نیز ایستگاه‌های تقویت فشار را برعهده دارد.

-شرکت‌های گاز استانی: فعالیت‌های مرتبط با ایستگاه‌های تقلیل فشار و شبکه‌های توزیع گاز شهری را در هر استان مدیریت می‌نمایند.

-شرکت ذخیره‌سازی گاز طبیعی: عملیات ذخیره‌سازی گاز در مخازن زیرزمینی جهت بهره‌برداری از ظرفیت اضافی تولید گاز در فصول گرم، به منظور جبران افزایش مصرف در فصول سرد سال را با بهره‌گیری از ۵ مخزن ذخیره‌سازی گاز طبیعی به انجام می‌رساند.

آیا دولت در زمینه حفاظت از محیط‌زیست و رعایت مسائل زیست‌محیطی و دفع بهداشتی پسماندها تسهیلاتی اختصاص داده است؟

با توجه به اینکه شرکت ملی گاز و شرکت‌های تابعه آن در چارچوب وزارت نفت فعالیت می‌نمایند، لذا بدیهی است که کلیه اعتبارات هزینه شده در بخش محیط‌زیست (من جمله اعتبارات اختصاص داده شده برای مدیریت پسماندها) مجموعه شرکت ملی گاز نیز از طریق منابع دولتی تامین می‌گردد.