با سهام مخابرات پولدار می‌شویم؟

رضا معظمی

عکس: نسیم گلی

تلویزیون روشن است، آهنگی پخش می‌شود و از آسمان پول می‌بارد؟ البته این روش عادی در تلویزیون و به ویژه در تبلیغ حساب‌های قرض‌الحسنه تا ماه‌های پیش به شمار می‌رفت، اما الان چند ماهی است که از این نوع تبلیغات دیگر خبری نیست، این دفعه بازی فرق کرده است. حرف عرضه سهام شرکت مخابرات ایران است. در نبود تبلیغات بانک‌ها و حساب‌های قرض‌الحسنه این بار بازار سرمایه جای بازار پول (بانک‌ها) را گرفته است. اما آیا به راستی عرضه سهام یا معاملات در بورس می‌تواند باعث بارش پول بر سر کسی شود؟ در پاسخ به این سوال باید به کارکرد دو نقش بازار سرمایه (بورس) در ساختار اقتصاد کشور توجه کرد. بازار سرمایه (بورس) مکانی است که در آن سهام (یا برگه‌های مالکیت) از شرکت‌های پذیرفته شده در بورس مورد معامله قرار می‌گیرد و سرمایه‌گذار با خرید هر برگه سهام از هر شرکت در زمره مالکان شرکت قرار می‌گیرد و همانند دیگر مالکان حق تصمیم‌گیری در مورد دارایی‌ها، سود و زیان حاصله از فعالیت شرکت و انتخاب مدیران را دارد. پس برای پولدار شدن در بورس نخستین گام انتخاب سهام شرکتی است که فعالیت آن سودآوری زیادی در حال حاضر یا آینده قابل پیش‌بینی داشته باشد، از همین رو تنها افراد دیگر زمانی حاضر می‌شوند سهام‌ها را در شرکتی که انتخابش کرده‌ایم گران‌تر از ما بخرند که روند افزایش فروش یا سود شرکت آنقدر قابل توجه باشد که پرداخت پول بیشتر را توجیه پذیر کند وگرنه هیچ توجیهی ندارد که کسی سهام شرکتی را که فروش و سودش در حال افت است، گران‌تر بخرد. اما در این میان بحث عرضه سهام مخابرات است، روز نوزدهم مرداد ماه بورس ایران شاهد یک لحظه تاریخی بود.

سهام شرکت مخابرات ایران شرکتی که بعد از شرکت نفت دومین شرکت بزرگ اقتصاد کشور به شمار می‌رود برای نخستین بار راهی تابلو شد تا در راستای دستور مقام معظم رهبری در تبیین اصول حاکم بر اصل ۴۴ قانون اساسی، این شرکت بزرگ هفتمین شرکت بزرگ دولتی باشد که واگذاری سهامش برنامه‌ریزی می‌شود.

مقام معظم رهبری با تبیین اصول جدیدی در جهت اجرای اصل ۴۴ تعیین کردند که براساس آن مالکیت شرکت‌ها و معادن بزرگ به جزء در حوزه نفت و گاز را می‌توان به بخش خصوصی واگذار کرد تا بخش خصوصی با انگیزه فعالیت اقتصادی ضمن سروسامان دادن به فعالیت شرکت در اقتصاد کشور نیز تحول جدی را ایجاد کند. در این راستا در سال ۸۵ سهام شرکت ملی مس بزرگ‌ترین تولیدکننده مس کشور، در سال ۸۶ سهام فولاد مبارکه، فولاد خوزستان و پتروشیمی فن‌آوران و در سال جاری تا مردادماه سهام کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، پالایشگاه نفت اصفهان و سرانجام مخابرات ایران در تابلو بورس عرضه شد، البته تا الان واگذاری سهام دولت در دو شرکت پتروشیمی فن‌آوران و کشتیرانی به طور کامل واگذار شده است و واگذاری سهام فولاد مبارکه نیز در آستانه پایان است.

مخابرات ایران آخرین حلقه این واگذاری‌ها در ماه گذشته در شرایطی راهی تابلو شد که با سرمایه ۴هزار و ۵۸۰میلیارد تومان و مالکیت ۳۲شرکت مخابرات استانی (مخابرات استان‌ کشور به صورت شرکت مستقل عمل می‌کند) به همراه شرکت ارتباطات سیار ودیتا به عنوان بزرگ‌ترین واگذاری یک‌پارچه در بورس صورت گرفت. مخابرات ایران در حال حاضر ۲۶میلیون مشترک تلفن ثابت در سراسر کشور و در زمینه موبایل نیز ۱۶میلیون مشترک ثابت و ۱۱میلیون مشترک اعتباری را تحت پوشش دارد و از این نظر شرکتی عظیم به شمار می‌رود که البته تنها در بخش موبایل با رقابت شرکت ایرانسل مواجه است و در بخش‌های دیگر از جمله تلفن ثابت و اینترنت رقیب چندانی ندارد. اما مخابرات ایران به‌رغم این ساختار عظیم و گسترده در سراسر کشور و دارایی‌های قابل‌ملاحظه و البته ۶هزار میلیارد تومان ودایع مردم در نزد شرکت از یک مشکل عمومی در شرکت‌های دولتی رنج می‌برد و آن کمبود سود است. در واقع مخابرات ایران با این ساختار عظیم تنها ۲تومان به ازای هر سهم یا به عبارتی دیگر تنها ۹میلیارد تومان سود در سال ۸۶ داشته است.

اگر عملکرد تمامی شرکت‌ها را با هم در نظر بگیریم رقم سود تنها ۵۶میلیارد تومان می‌شود. نکته جالب آنکه شرکت مخابرات سال قبل از آن یعنی در ۸۵ عملا زیان‌ده بوده است. مساله اصلی نیز در عرضه سهام مخابرات ایران و دیگر شرکت‌های دولتی همین موضوع است. شرکت‌های دولتی به‌رغم تمام امتیازات به دلیل ضعف‌های ساختار دولتی از جمله بی‌برنامگی در درآمدزایی با مشکل جدی مواجه هستند. این شرکت‌ها بیش از حد نیروی انسانی دارند. شرکت مخابرات را در دهه گذشته با یک سوم مشترکان فعلی حدود ۷۶هزار نفر کارمند داشت که در حال حاضر به حدود ۴۰هزار نفر رسیده است، اما هنوز این تعداد فوق‌العاده زیاد است. از سویی در ساختار دولتی هر پروژه اجرایی با شدت پرهزینه و با تاخیر اجرا می‌شود، همین مسائل نیز باعث شده است دولت واگذاری چنین شرکت‌هایی را در دستور کار خود قرار دهد، امری که در شرکت‌های دیگری نظیر پالایشگاه اصفهان نیز امسال بازار سهام با آن دست به گریبان بود.

اما سوال اساسی این است که آیا ۱۸هزار و ۹۶۰نفری که سهامدار شرکت مخابرات هستند می‌توانند به سودی همانند بارش پول از آسمان دست پیدا کنند؟ پاسخ به این سوال البته در دو هفته گذشته که این سهام عرضه شده است، چندان روشن رقم نخورده است. خریداران روز اول با قیمت یک هزار و ۵۰۰ریال تا اول شهریورماه ۸/۷درصد سود را تجربه کرده‌اند که البته در برابر زمینه‌های دیگر سرمایه‌گذاری چندان بد نیست، اما مساله اساسی در این است که آیا شرکت مخابرات می‌تواند سود خود را در سال جاری نسبت به سال قبل ۲برابر کند؟ پاسخ این سوال کلیدی سود ۱۰۰درصدی خواهد بود. در واقع اگر امسال مخابرات ایران با اتکا به خصوصی شدن و باز شدن محدودیت‌های فعالیت دولتی و نظارت‌های چند لایه و استفاده بهینه از دارایی‌های موجود بتواند تعداد مشترکان خود را بالا برده و خدمات بهتری ارائه دهد، آن گاه می‌توانیم به افزایش سود آن امیدوار باشیم و در نهایت اگر سهام مخابرات را خریده باشیم، در انتظار بارش پول بمانیم. پس اگر امسال وقتی با موبایل حرف می‌زنیم، صدا قطع نشود و آنتن داشته باشیم SMS و MMS و GPRS و اینترنت در موبایل‌هایمان داشته و قبض تلفن ثابتمان هم بیشتر از پارسال آمد و ما با رضایت آن را پرداختیم و در ادارات مخابرات با احترام از سوی کارمندان مواجه شدیم، می‌توانیم منتظر باشیم مکالمات همیشگی ما به تلفن این بار به نفع خودمان تمام شود و البته اگر سهامدار مخابرات باشیم.