دست اندرکاران انجمن مدیریت پروژه ایران می گویند:
همه ناگفته‌های جایزه ملی پروژه برتر ایران
سومین دوره جایزه ملی پروژه های برتر ایران آبان ماه برگزار شد. این جایزه از آنجایی برای شرکت‌های مختلف اهمیت دارد که با اتکا به پشتوانه علمی در تعیین اعتبار و توانمندی های شرکت ها نقش مهمی دارد و همچنین پلی است به سوی معرفی مجریان برتر به سطح جهان.
تاثیر جایزه ملی بر افزایش کیفیت پروژه های داخلی
سومین دوره جایزه ملی پروژه های برتر ایران آبان ماه برگزار شد. این جایزه از آنجایی برای شرکت‌های مختلف اهمیت دارد که با اتکا به پشتوانه علمی در تعیین اعتبار و توانمندی های شرکت ها نقش مهمی دارد و همچنین پلی است به سوی معرفی مجریان برتر به سطح جهان. انجمن مدیریت پروژه ایران از سال ۱۳۸۸ جایزه ملی سرآمدی مدیریت پروژه را تحت عنوان «جایزه ملی پروژه برتر» به نمایندگی از انجمن بین‌المللی مدیریت پروژه (IPMA) برگزار می‌کند. در فرآیند این جایزه پروژههای کشور در سه سطح پروژههای متوسط، بزرگ و ابرپروژه با یکدیگر رقابت می‌کنند. ارزیابی پروژهها بر اساس مدل (PEM) و معیارهای تعیین شده در آن (۹ معیار اصلی و ۲۲زیرمعیار) صورت می‌پذیرد. ارزیابی هر پروژه را یک تیم ۵ نفره از ارزیابان دوره دیده با هدایت یک نفر از آنها به عنوان سرارزیاب بر عهده خواهد گرفت. نتایج ارزیابی پروژهها در طول فرآیند ارزیابی مرتبا در اختیار هیات داوری متشکل از مدیران ارشد صنعت، اساتید دانشگاه و برگزیدگان دور قبلی جایزه قرار می‌گیرند تا نهایتا سطح پروژه شرکت‌کننده در فرآیند جایزه بر اساس امتیاز ارزیابان و نظر هیات داوری تعیین گردد. امتیاز کسب شده توسط هر پروژه تعیین‌‌‌کننده سطح آن پروژه و جایزه دریافتی خواهد بود. جوایز در سه سطح اصلی زرین، سیمین و بلورین اعطا می‌شود که پایین‌ترین سطح، سطح بلورین و بالاترین سطح، سطح زرین است. پروژههایی که موفق به کسب حداقل امتیاز لازم برای حضور در یکی از سطوح برشمرده نشوند، به پاس شرکت در فرآیند ارزیابی و توجه سازمانی به مقوله سرآمدی پروژه، گواهی تعهد به تعالی به آنها تعلق خواهد گرفت.
تا کنون ۳ دوره از فرآیند انتخاب پروژه برتر کشور برگزار شده است. با توجه به اهمیت این جایزه در ترویج فرهنگ مدیریت پروژه در سطح کشور، این جایزه هم‌اکنون اسکار مدیریت پروژه لقب گرفته است و انجمن مدیریت پروژه ایران تصمیم گرفت تا مراسم معرفی پروژههای برتر کشور و اهدای جوایز آنها را در مراسمی جداگانه، باشکوه و درخور شأن پروژههای برتر کشور برگزار کند.
به گفته اعضای کمیته جایزه ملی پروژه برتر ایران، هدف از تعریف جایزه مدیریت پروژه تعیین سطح و سرآمدی پروژههای کشور، ایجاد شرایط بهسازی و تعالی آنها و کسب موفقیت‌‌های روز افزون است. همچنین در جریان پایش پروژه ها مشخص می شود که چه اندازه نیروی انسانی به خدمت گرفته شده در این پروژهها برای انجام آن کار ماهر و کار آزموده هستند. این اهداف میسر نمی‌شود مگر آنکه اول مشخص شود سازمان‌‌های پروژه محور کشور تا چه اندازه فرآیندهای سامان را برای کسب نتایج پروژه خوب (که یقینا محصول یک مدیریت پروژه خوب است) در اختیار دارند. بنابراین هدف، به بوته آزمون گذاردن سازمانها و انسانهاست. به اعتقاد انجمن مدیریت پروژه ایران از میان ارکان اصلی یک پروژه (انسان، فرآیند و ابزار) ابزار، تضمین‌‌‌کننده پیشرفت کار نیست، بلکه فقط تسهیل‌‌‌کننده است. اگر در یک سازمان همه امکانات ابزاری از دست برود، هنوز دو موجودیت اساسی برای اتکای سازمان وجود دارد. یکی آداب انجام کار نهادینه شده در سینه افراد است که همان فرآیند است و دیگر نیروی انسانی و فرهنگ سازمانی برای انجام کار است؛ بنابراین می‌توان گفت هدف از تعریف جایزه، محک زدن این دو قابلیت سازمانها است؛ یعنی از سه بخش انسان، فرآیند و ابزار در یک سازمان، تاکید بیشتر بر دو عرصه انسان و فرآیند است. انجمن مدیریت پروژه ایران در پی ایجاد فضای رشد و تعالی برای مدیریت پروژه در کشور است، تا به این ترتیب مدیریت سرآمد پروژهها به رشد و بالندگی صنایع کشور منجر شود.
از آنجاکه انجمن مدیریت پروژه ایران که متولی و برگزارکننده این جایزه است یکی از زیر شاخه‌‌های انجمن مدیریت پروژه جهانی است، ضمن حفظ استفلال رویه خود، در موارد بسیاری و به تشخیص، پیرو رویه‌‌ها و سبک و سیاق تعریف شده و تدوین شده توسط IPMA بین‌المللی است. به عنوان مثال در بخش اعطای گواهینامه، انجمن قانون جدیدی را برای صدور گواهینامه وضع نکرده و از قوانین موجود بین‌المللی تبعیت می‌کند. البته استاندارد جهانی این امکان را به کشورها می‌دهد که در بحث گواهینامه در جایی که مربوط به مقوله انسان است از شاخصهای بومی استفاده کنند، اما مابقی شاخص‌ها، همان شاخصهای استاندارد جهانی است. همین مساله در مورد جایزه مدیریت پروژه نیز وجود دارد. از سال ۲۰۰۲ میلادی انجمن بین‌المللی مدیریت پروژه برگزاری جایزه بین‌المللی سرآمدی پروژه International Project Excellence Award را در دستور کار خود قرار داده و مدل سرآمدی پروژه (PEM - Project Excellence Model) به‌عنوان مبنای ارزیابی و شاخص آن تثبیت شده است. خوشبختانه این مدل قابلیت انطباق بالایی با استانداردها و متدولوژی‌‌های مختلف مدیریت پروژه اعم از ICB یا PMBOK را دارد. انجمن مدیریت پروژه ایران هم با توجه به ویژگی‌‌های PEM، همین مدل را مبنای ارزیابی جایزه ملی سرآمدی پروژه (National Project Excellence Award) در ایران کرده و این فرآیند جایزه را در کشور رسما به عنوان «جایزه ملی پروژه برتر ایران» نام‌گذاری کرده است.
پلی به سوی جایزه های جهانی
علی محمد معماریان، معاون رییس کمیته جایزه ملی پروژه برتر ایران در مورد این جایزه گفت: شرکت‌ها و پروژهها به غیر از اینکه در جایزه ملی شرکت می‌کنند، در جایزه بین‌المللی هم در سطح جهانی شرکت داده می شوند. او افزود: ما پروژههایی را داشته‌ایم که بعد از شرکت در این مراسم در ایران، در سطح بین‌المللی هم شرکت کرده‌اند و برنده جایزه شده‌اند، این فرآیند جهانی است و فقط مربوط به ایران نیست. مثلا در روز نخست (۲۰۱۰) شرکت مروارید که مدال نقره ما را گرفت در سطح بین‌المللی هم که شرکت کرد مدال نقره گرفت. این به این معنا است که سطح ارزیابی فرآیند در داخل کشور، با سطح جهانی برابری می‌کند. حتی در برخی موارد ارزیابی ما سخت‌گیرانه‌تر هم است، زیرا به طور مثال پروژه‌ای که در ایران برنز گرفته است، در سطح جهانی نقره دریافت کرده است. این نشان‌دهنده این است که در عین حال که مدال یکی است، نظام ما سخت‌گیرانه‌تر عمل می‌کند.
معماریان درباره مدل پروجکت اکسلنس نیز توضیح داد: این مدل ضمن اینکه اهداف پروژه را مشخص می‌کند شرکت ها را قادر می کند به هر ترتیب در ارتباط با پروژههای برتر قرار گیرد. به گفته او این اتفاق در زمان آینده هم جریان خواهد داشت، یعنی کسانی می‌توانند از این پروژهها که انجام آن به بهترین نحو به پایان رسیده است، بهره‌مند می‌شوند و از تجربیات پروژهها استفاده کنند. این مدل در واقع تمام اینها را پوشش می‌دهد. زیرا اگر کسی بخواهد در این مدل نقره بگیرد باید تمام استانداردها را رعایت کرده باشد. این نکته خیلی مهمی است. نکته دیگر اینکه در این فرآیند قرار نیست که بگوییم در یک پروژه، مدیر آن چه کار باید کند، بلکه ما می‌آییم و می‌گوییم پروژه شما براساس این مدل استاندارد، کجاها و چرا، از مسیر استاندارد انحراف داشته است.
او افزد: یک نکته دیگر هم اینکه در حال حاضر بعضی از شرکت‌های بخش خصوصی که پروژههای خیلی بزرگی در دست دارند، پیمانکاران خود را موظف می‌کنند که نهایتا کارشان را در این مدل که مدلی استاندارد است، ارائه دهند. الان قراردادهایی بسته می‌شود که درصدی از قرارداد در صورتی پرداخت می‌شود که مجری بتواند در این مدل رتبه‌ای را کسب کند. اینها همه به این دلیل است که اثرات این کار بر مدیران و سازمانها روشن شده است و حالا از آن پیروی می‌کنند. بنابراین این عدل تاثیر مثبتی در پروژههای سطح کشور گذاشته است. این مدل و اجرای آن کمک بسیاری می‌کند به ارتقای پروژهها و اینکه دیگر اشتباهات گذشته را تکرار نکنیم، زیرا یکی از مشکلات ما این است که اشتباهاتی را انجام می‌دهیم و بعد فراموش می‌کنیم که زمانی این اشتباهات را مرتکب شده‌ایم. اینها نتایجی است که ما در جریان این رتبه‌بندی به دست آوردیم.
نوشاد احمدی، عضو کمیته و مجری جشن جایزه پروژه برتر ایران نیز در مورد تاثیر این جایزه بر پروژه های کشور گفت: اصولا در فرآیند علم و دانش و تولید و استفاده از آن، پله اولش کاری است که در دانشگاه‌ها در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد انجام می‌شود، به‌خصوص در دکترا، کاری که در این مرحله انجام می‌شود این است که مرزهای دانش جابه‌جا شود و اتفاقی جدید را در علم و دانش رقم بزند. خب، مساله‌ای که ما همیشه داشته‌ایم، فاصله بین دانشگاه و صنعت بوده است. اینکه چیزهایی که در دانشگاه تعریف و مطرح می‌شود، اهالی صنعت باید بیاییم براساس آنها کارمان را بهتر انجام دهیم. اما این همیشه یک حلقه گمشده بوده، خصوصاً در مملکت ما، همیشه این مساله بوده. ما الان مقالات و دانش‌های خیلی خوبی را در این ارتباط در دانشگاه تولید می‌کنیم، یعنی در دانشگاه تولید علمی ما خوب است، اما این علمی که تولید می‌شود چطور باید در صنعت اجرایی شود؟ آیا باید کلاس‌های آموزشی و کنفرانسی و نشست برگزار کنیم؟ آیا با سخنرانی و کنفرانس این اتصال ایجاد می‌شود؟ یکی از چیزهایی که از دانشگاه آمد مدل‌های بلوغ بوده هدف آن هم این بود که به انجام کارها بهبود ببخشد. خب این آن چرخه بهبودی است که انسان همیشه به دنبال آن بوده، به این ترتیب در دانشگاه چرخه بهبود تعریف شده است.
به گفته احمدی حالا ما مدلی داریم به نام پروجکت اکسلنس(project excellence) که می‌گوید اگر می‌خواهید پروژه شما متعالی کار کند و به اهداف تعیین‌شده در پروژه برسد، باید یک سری معیارها را رعایت بکنید، به هر حال تعدادی قانون برای رسیدن به این اهداف وجود دارد، اما برای ترویج این قانون چه باید کرد؟ باید کلاس تشکیل‌داد؟
خب کلاس هم که تشکیل دادیم. اگر افرادی که در کلاس بودند و آنها را اجرا نکردند چطور؟
به نظر من باید یک انگیزه‌ای وجود داشته باشد. بنابراین تمام فرآیند جایزه یک حرکت ترویجی است، ترویج علم است. به این معنا که یک دانش ساخته شده است و این دانش برای عده‌ای که بلد هستند به زبان صنعت حرف بزنند، نه به زبان دانشگاه، زیرا به معنای تعهد در ترویج علم است و برای این کار باید به زبان آن کسی که می‌خواهد کاری را اجرایی کند حرف زد نه به زبان دشوار آکادمیک و دانشگاهی. بنابراین اگر ما بخواهیم با زبان سنگین علمی و دانشگاهی با مدیر یک پروژه که کار عملیاتی می‌کند او ارتباط برقرار نخواهد کرد. بنابراین ما باید بتوانیم علم را به زبان آنها تبدیل کنیم. یعنی این استانداردها را با زبان خودشان به آنها منتقل کنیم. یکی از بهترین جاهایی که در فرآیند جایزه، می‌شود این جریان را منتقل کرد این است که از طریق این جایزه، برای افرادی که رقابت‌پذیر و رقابت‌جو هستند، شرایط رقابتی ایجاد کنیم تا به آنها بگوییم اگر با استفاده از روشی که انجمن علمی به شما می‌گوید این پروژه را اجرا کنید، نه تنها پروژه شما موفق می‌شود، بلکه ممکن است در میان چندین پروژه دیگر در ایران و یا حتی دنیا که آنها هم کاندیدا هستند، رتبه کسب کنند. این کسب رتبه قطعاً به پیشرفت آن شرکت منجر خواهد شد.
حال نتیجه برگزاری این مراسم چیست؟ این است که حداقل ۵۰۰ مدیر و کارشناس این صنعت، درگیر فرآیند دوره سوم جایزه شدند. یعنی PM را یاد گرفتند و نه تنها یاد گرفتند بلکه در حوزه عملیاتی خودشان اجرا کردند. من فکر می‌کنم بهره‌وری این جایزه از هر کلاس و کنفرانس و سمینار آموزشی بیشتر باشد، زیرا بهره‌وری عملیاتی به دنبال دارد. این جریان نه تنها به نفع سازمانها و پروژهها است، بلکه از طرفی برای انجمن که یک انجمن علمی است هم دستاورد داشته. دستاورد انجمن این است که اگر فرداروزی یک سازمان آمد و گفت که پروژه‌ای دارم، مثلا یک پلنت پتروشیمی می‌خواهم بسازم، انجمن به سراغ آرشیو خود می‌رود و از تجربه‌های قبلی برای پروژههای بعدی استفاده می‌کند.
احمدی افزود: بنابراین ما یک الگو خواهیم داشت که بعدا در اختیار دیگران قرار خواهیم داد. این یک هدف ترویجی است که با این کارها به آن خواهیم رسید. یعنی جایزه علاوه‌بر ایجاد کنفرانس‌ها و ... عده‌ای را عملا درگیر مسائل علمی در پروژهها کرده است. پس ما به انجام ماموریت خود رسیده‌ایم.
سوء استفاده از جایزه ملی پروژه برتر
به گفته احمدی هشت سال قبل تب ISO وجود داشت و هر شرکتی که می‌خواست بگوید کار ما کیفیت دارد می‌گفت که آن شرکت ISO دارد. در صورتی که ISO در واقع استانداردی است که به شرکت می‌دهند برای تعهداتی که ادعای انجام آن را دارند، ISO به دستورالعملی بازمی‌گردد که شرکت مدعی آن است و اگر مطابق با آن پیش بروید ISO می‌گیرید. ایزو در واقع یک استاندارد است که می‌گوید چیزی را که ادعا می‌کنید باید انجام دهید، اما همین ISO تبدیل به ابزاری برای تبلیغ شود. به اعتقاد احمدی در حال حاضر عین همان استفاده ابزاری از جایزه هم می‌شود که در تمام تبلیغات عکس تندیس ما دیده می‌شود.
مجتبی عزیزی، مسوول روابط عمومی کمیته جایزه پروزه برتر ایران نیز در تکمیل گفته های احمدی افزود: چندی پیش در یک برنامه زنده تلویزیونی ما تندیس خود را دیدیم که برای آلودگی هوا بود. در این برنامه تندیس ما به تولید بنزین ارتباط داده شد، در صورتی که پروژه شازند اراک، فقط از نظر مدیریت پروژه برترین شناخته شد، نه چیزی که قرار است در آن تولید شود. ما فقط در مورد فرآیند مدیریت پروژه قضاوت را انجام می‌دهیم نه چیز دیگر. این همان استفاده ابزاری است که به هر حال خیلی خوب نیست.
تاثیرجایزه بر کیفیت پروژههای کشور
عزیزی در مورد چند و چون ابعاد مختلف جایزه ملی پروژه های برتر ایران توضیح داد: بعد از دوره ارزیابی که توسط یک تیم ۵ نفره انجام می‌شود و مشخص کردن امتیازها، فقط هدف تعیین امتیاز و جایزه نیست. در انتهای آن گزارش در واقع یک feedbackreport ارائه می‌شود که در آن مشخص می‌شود که پروژه‌ای چه نقاط قوت و ضعفی دارد. این به عنوان دستاوردی است که آن پروژه یا سازمان برای ادامه راه خود می‌تواند بر روی فرصت‌های بهبود خود کار کند، زیرا متوجه می‌شود که در مقایسه با وضعیت ایده‌آل این نقطه ضعف‌ها را دارد.
او گفت: اما چون من خودم امسال ارزیاب یکی از پروژههایی بودم که در دوره‌های قبل هم حضور داشت، متوجه شدم که همین شرکت یک پروژه دیگر را در دوره اول هم کاندیدا کرده بودند و به همین دلیل برخی از نقاط ضعف‌ها مشخص شده بود و آنها هم طی دو - سه سال گذشته روی آن نقاط ضعف کار کرده بودند و در دور سوم که یک پروژه دیگر را کاندیدا کرده بودند، آن نقاط ضعف کاملا پوشش داده شده بود و بر حوزه‌هایی که ضعیف بودند کاملا مسلط شده بودند. به اعتقاد او این اتفاق، یعنی بهبود پروژهها بر اثر این ارزیابی‌ها در حال رخ دادن است، اما به این شرطی که این فرایند ادامه پیدا کند تا در درازمدت شاهد افزایش کیفیت پروژهها و در کشور باشیم. در غیر این صورت صرفا پیدا کردن پروژههای خوب کشور نمی‌تواند به افزایش کیفیت تولیدات کشور کمکی بکند. علاوه‌بر این تعاملی که ارزیاب‌ها با این پروژهها دارند، نوعی تبادل دانش محسوب می‌شود بین این افراد. اصلا شاید بعد از چند دوره بشود گزارش‌هایی را منتشر کرد از اینکه پروژههای برتر چه ویژگی‌هایی داشتند که آنها را متمایز کرده است، البته تا در انجمن به دنبال تحقق چنین اتفاقی هم هستیم.
ارسال نظر