نیلوفر قدیری- وزیر بهداشت ایالت کارناتاکای هند، فروش محصولات کوکاکولا و پپسی را در مدارس، کالج‌ها و بیمارستان‌های ایالت ممنوع کرده است. دلیل این ممنوعیت که بسیاری آن را شروع یک جنگ واقعی می‌دانند، زیان‌بار بودن این محصولات برای سلامت مردم است. اما او با این کار در واقع روی دو نام بزرگ کاپیتالیسم جهانی مشت نشان داده است. برای بعضی این کار یک موضع‌گیری جنجالی است به ویژه اینکه دولت فدرال این ادعاها و دستور ممنوعیت وزیر بهداشت را رد کرده است.

اما در کشوری که خاطره استعمار انگلیس هنوز در آن زنده است، چنین موضع‌گیری‌هایی به سرعت حامی و محبوبیت پیدا می‌کند. واقعیت این است که یک چهارم از مجموع ۲۸ ایالت هند اکنون فروشی محدود را برای نوشیدنی‌های کوکا و پپسی دارند.

این برای شرکت‌های خارجی که به دنبال تبدیل کردن هند به خاکریز بزرگ بعدی خود هستند، زنگ خطر هوشیارکننده‌ای است، اگرچه موضوع ترساندن سرمایه‌گذاران مشتاق بازار ۱/۱میلیاردی هند کافی نیست، اما تحولات هفته‌های اخیر یادآوری می‌کند که آن سوی اشتهای رو به رشد مصرف‌کنندگان هندی به کالاهای غربی، نوعی بدگمانی به شرکت‌های خارجی نهفته است.

شرکت‌های چند ملیتی همواره هدف آسانی برای این‌گونه فعالیت‌ها بوده‌اند. این شرکت‌های حریص، فقط در فکر سود و بی‌توجه به سلامت مصرف‌کنندگان به شمار می‌آیند. با گشایش بی‌نظیر و نادر اقتصاد هند و پیش‌بینی‌هایی که درباره وزنه جهانی شدن این کشور در بازار جهان مطرح است، چنین نظرات و رویکردهایی کم رنگ شده است.

در سه سال گذشته سرمایه‌گذاری خارجی در هند دو برابر شده و به ۶میلیارد دلار رسیده است. بعضی پیش‌بینی‌ها حاکی از این است که این رقم تا سال ۲۰۰۹ بیش از دو برابر خواهد شد. کالاهای وارداتی اکنون به نمادهای آشکار طبقه متوسط تبدیل شده‌اند. فروش کوکا از سال ۱۹۹۴ تا ۲۰۰۳ بیش از دو برابر شده بود، اما در سال‌های اخیر دچار افت شد.

شرکت‌های خارجی در برابر احساسات عمومی مردم کشورها، آسیب‌پذیر هستند. مشکل از سال ۲۰۰۳ شروع شد، وقتی شایعاتی درباره وجود مواد زیانبار در کوکاکولا و پپسی، فروش این دو محصول را کاهش داد.

گزارش مرکز علوم و محیط‌زیست که یک نهاد ناظر بین‌المللی است، درباره یافتن مواد زیانبار اسیدی در محصولات این دو کارخانه به این نگرانی‌ها دامن زد. در پاسخ به این گزارش‌ها، کوکاکولا تحقیقی منتشر کرد که نتیجه کار یک آزمایشگاه انگلیسی بود و در آن یافته‌های گزارش‌های قبلی نقض شده بود. وزارت بهداشت هند هم اعلام کرد که این گزارش‌ها از درجه و اعتبار علمی لازم برخوردار نیست.

هنوز معلوم نیست که کوکاکولا و پپسی در اثر این کشمکش‌ها چه میزان زیان دیده‌اند. اما این کشمکش، بی‌اعتمادی عمیقی را نشان داد که نسبت به شرکت‌های بزرگ به ویژه خارجی در هند وجود دارد. کوکاکولا پیش از این هم شرایط مشابهی را تجربه کرده بود و در سال ۱۹۷۷ وقتی دولت تقاضای افشای فرمول مخفی این شرکت را کرد مجبور به ترک هند شد. در همان سال وقتی دولت درخواست کرد که شرکت آی.بی‌.ام کنترل فعالیت‌های محلی‌اش را به یک شرکت هندی بدهد، این شرکت فعالیت خود را در هند محدود کرد. در سال ۱۹۹۶ هم کشاورزان، شعبه مرغ کنتاکی را در بنگلور ویران کردند چون نگران آسیب رسیدن به شرکت‌های محلی بودند.

این بی‌اعتمادی به نسل‌ها قبل برمی‌گردد. برای بسیاری از هندی‌ها فعالیت انگلیسی‌ها در این کشور نوعی غارت است. جواهر نعل‌نهرو، نخست‌وزیر هند بعد از استقلال، سیاست اقتصادی سوسیالیستی نیرومندی اتخاذ کرد که در آن حفاظت از استقلال اقتصاد هند در راس قرار داشت.

این رویکرد اکنون در ایالات جنوبی که دولت‌های محلی کمونیستی دارد، قوی‌تر است. اما حتی در ایالات تکنولوژیکی مثل بنگلور ممنوعیت فروش کوکا و پپسی در مدارس و بیمارستان‌ها محبوبیت یافته است. بسیاری این موضوع را بیش از آنکه بهداشتی پزشکی بدانند، سیاسی می‌دانند. با وجود این کشمکش، شرکت‌های چند ملیتی پا پس نکشیده‌اند.

منبع - کریستین ساینس مانیتور