ولی نادی قمی
مدیرعامل شرکت تامین سرمایه نوین

نزدیک به سه ماه از سال ١٣٩٤ سپری شده و بازار سهام در شرایط مطلوبی قرار ندارد.با وجود تاکید سیاست‌گذاران اقتصادی کشور مبنی بر ارزنده بودن سهام شرکت‌ها، بازار به آن واکنش منفی نشان می‌دهد. آیا مشارکت‌کنندگان بازار با نادیده گرفتن چشم‌انداز عوامل بنیادی و محرک‌های اصلی بازار، امنیت مالی خود را به مخاطره می‌اندازند؟ یا اینکه بازار خردمندانه، حتی نادیدنی‌ها را در خشت خام می‌بیند؟ به هر حال دولت برای نشان دادن حمایت جدی خود از بازار سهام اقدام به کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی کرده است. اقدامی که در نظر فعالان بازار سرمایه چندان محسوس نبوده است. به هر روی گذشت زمان نشان خواهد داد که قضاوت بازار درخصوص چشم‌انداز بازار سرمایه کشور درست بوده است یا دیدگاه سیاست‌گذاران اقتصادی. ارزیابی محرک‌های بنیادی بازار سهام می‌تواند پیش‌بینی آینده بازار را امکان‌پذیر کند؛ البته باید تاکید کرد پیش‌بینی بازار سهام ایران تحت تاثیر شوک‌های سیاسی و اقتصادی بسیار سخت است.

١- اوضاع اقتصاد جهانی چندان بر وفق مراد فعالان بازار سهام نیست. دورنمای رشد اقتصادی موتورهای محرک اقتصاد جهانی (چین و آمریکا) مناسب نیست بنابراین چشم‌انداز افزایش قیمت‌های جهانی مواد خام مبهم است. درآمد و سود عمده شرکت‌ها در بورس و فرابورس متاثر از قیمت‌های جهانی مواد خام است.


٢- وضعیت ناپایدار منطقه، حضور داعش و جنگ در یمن، امنیت اقتصادی منطقه و چشم‌انداز رشد را با ابهام مواجه کرده است. از طرف دیگر با توجه به پیش رو بودن انتخابات مجلس و خبرگان، اقدامات سیاسی در کشور با نزدیک شدن به زمان انتخابات افزایش خواهد یافت. این موضوعات نرخ تنزیل بازار را افزایش می‌دهد. سرمایه‌گذاران در شرایط نامعلوم نرخ بازده بیشتری را در مقایسه با زمانی که در مورد ریسک و بازده سرمایه‌گذاری احساس اطمینان می‌کنند، طلب می‌کنند.


٣- سود بنگاه‌های اقتصادی از ناحیه درآمدها و هزینه‌ها تحت فشار است. اصولا عمده رشد سود شرکت‌های بورسی و فرابورسی طی ۱۰ سال اخیر مرهون افزایش قیمت کالا و خدمات در بازارهای داخلی یا بازارهای جهانی بوده است. بنابراین با توجه به وضعیت نامناسب اقتصاد جهانی و سیاست کنترل قیمت‌ها در داخل، رشد سود شرکت‌ها منوط به افزایش مقدار تولید(فروش) آنها یا اخذ تصمیمات سخت از جانب دولت مبنی بر آزادسازی قیمت‌ها خواهد بود.


٤- در بازار سهام عدم اطمینان نسبت به تصمیمات سیاست‌گذاران افزایش یافته است. افزایش نرخ خوراک پتروشیمی‌ها، عوارض معادن و افزایش قیمت حامل‌های انرژی و اجرای سیاست کنترل قیمت‌ها، بازار را نسبت به سیاست‌های دولت بدبین کرده است. به این ترتیب وعده‌های دولت و اعلام سیاست‌های حمایتی از سوی فعالان بازار چندان جدی گرفته نمی‌شود.


٥- افزایش ارزش بازار سهام و رشد شاخص مستلزم افزایش سود شرکت‌ها یا رشد P/ E بازار است. با توجه به رکود اقتصادی کشور و وضعیت قیمت‌ها د ر بازارهای جهانی، رشد سود شرکت‌ها منطبق با واقعیت نخواهد بود. از طرف دیگر، در حال حاضر میانگین P/ E بورس حدود ۴/ ۵ مرتبه است. در صورت تداوم شرایط موجود(بالا بودن نرخ سود سپرده‌های بانکی، رکود فعالیت‌های اقتصادی و تشدید اصطکاک سیاسی) میانگین P/ E بازار می‌تواند تا حدود ٢٠ درصد کاهش یابد. در چنین شرایطی بازار سهام ایران برای سال ١٣٩٤ چشم انداز مناسبی نخواهد داشت. البته با وجود شرایط سخت اقتصاد به‌خصوص برای سال ١٣٩٤، می‌توان همچنان به تغییر شرایط امیدوار بود. با توجه به اینکه اقتصاد ایران برای مدت طولانی نرخ بهره بالای ٢٥ درصد را تجربه کرده است بنابراین با توجه به کاهش نرخ تورم، به نظر می‌رسد کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی به تدریج و طی چند مرحله انجام خواهد شد. در میان‌مدت می‌توان انتظار داشت که این نرخ به حول و حوش ١٧ درصد کاهش یابد. در صورت حل موفقیت آمیز مساله هسته‌ای، تعاملات با جهان افزایش خواهد یافت. کسری بودجه دولت، بدهکاری دولت به بانک‌ها، هزینه معاملات بین‌المللی و اصطکاک با همسایگان کاهش می‌یابد و ورود سرمایه و تکنولوژی به کشور امکان‌پذیر می‌شود. در این حالت قرار گرفتن میانگین P/ E بورس حدود عدد ۵/ ۶ واحد منطقی به نظر می‌رسد. سود ناشران بورسی و فرابورسی تحت تاثیر افزایش مقدار فروش و کاهش سهم هزینه‌های ثابت در هر واحد از تولید، رشد مناسبی خواهد داشت. با این اوصاف چشم‌انداز بازار سهام برای سال ١٣٩٤ امیدوار کننده بوده و تاییدی بر تاکید سیاست‌گذاران مبنی بر ارزنده بودن سهام است.