نقش شرکتهای تامین سرمایه در دوران پساتحریم
سودابه عینعلی- سونا امیربابایی مدیر و کارشناس مهندسی مالی و امور بین‌الملل شرکت تامین سرمایه امین ) نقش بازار سرمایه در جذب سرمایه‌گذاری خارجی و تامین منابع مالی رشد اقتصادی می‌تواند باعث توسعه و رونق بازار مالی شود و از طرف دیگر، دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی مطلوب، بدون وجود نهادهای مالی کارآ و تجهیز مناسب منابع مالی، غیرممکن است. نقش و اهمیت نظام مالی در فرآیند رشد و توسعه اقتصادی کشورها به‌حدی است که می‌توان تفاوت اقتصادهای توسعه‌یافته و توسعه‌نیافته را در درجه کارآمدی و کارآیی نظام مالی آنها جست‌وجو کرد.
سودابه عینعلی- سونا امیربابایی مدیر و کارشناس مهندسی مالی و امور بین‌الملل شرکت تامین سرمایه امین ) نقش بازار سرمایه در جذب سرمایه‌گذاری خارجی و تامین منابع مالی رشد اقتصادی می‌تواند باعث توسعه و رونق بازار مالی شود و از طرف دیگر، دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی مطلوب، بدون وجود نهادهای مالی کارآ و تجهیز مناسب منابع مالی، غیرممکن است. نقش و اهمیت نظام مالی در فرآیند رشد و توسعه اقتصادی کشورها به‌حدی است که می‌توان تفاوت اقتصادهای توسعه‌یافته و توسعه‌نیافته را در درجه کارآمدی و کارآیی نظام مالی آنها جست‌وجو کرد. ۱امروزه شرایط اقتصادی کشورها به‌گونه‌ای است که بدون وجود بازار سرمایه‌ای قوی و نظام‌مند، استمرار رشد اقتصادی آنها عملا با مشکل مواجه می‌شود. در شرایط کنونی و با توجه به پویایی اقتصاد و تحولات سریع بازارهای جهانی، یکی از پیش‌شرط‌های ضروری برای استفاده از همه ظرفیت‌ها و دستیابی به اشتغال کامل، وجود بازار سرمایه کارآ و توسعه‌یافته خواهد بود. وجود بازار سرمایه توسعه‌یافته همراه با ابزارها و نهادهای مالی متنوع موجب تسهیل امور سرمایه‌گذاری و شفافیت متغیرهای اصلی اقتصاد مانند کشف قیمت، انتشار و تحلیل اطلاعات، توزیع ریسک و قیمت‌گذاری منصفانه می‌شود. در بسیاری از اقتصادهای پیشرفته، بار عمده تامین مالی شرکتهای بزرگ به عهده بازار سرمایه است و تمرکز بازار پول بر تامین مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط (SME)، افراد و تجار است. اما در ایران، بازار سرمایه به اندازه کافی بزرگ و عمیق نیست تا بتواند بار عمده تامین مالی و رشد اقتصادی کشور را به دوش بگیرد. تجربه کشورهای توسعه‌یافته نشان می‌دهد شرکتهای تامین سرمایه در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران می‌توانند به‌تدریج به جایگاه واقعی خود در بازار مالی دست یابند و به نقطه اتکای تغییر نظام مالی از بازار پول به بازار سرمایه تبدیل شوند. با توجه به تاثیرپذیری اقتصاد ایران از اعمال تحریم‌های مالی و اقتصادی چندجانبه اروپا و یکجانبه آمریکا طی ۱۰ سال اخیر، پس از دستیابی به تفاهم اولیه در لوزان سوئیس بین ایران و گروه ۱+۵، فرصت‌های جذب سرمایه‌گذاری و تامین مالی بینالمللی بسیاری به‌واسطه وجود بازارهای مالی رشدیافته و زیرساخت‌های فیزیکی مناسب، پیش‌روی اقتصاد ایران قرار خواهد گرفت. در ادامه تاثیر گشایش تحریم‌ها بر رشد اقتصادی ایران و چگونگی تبدیل فرصت‌های پیش رو به ارزش‌های اقتصادی، با محوریت نقش تامین سرمایه‌ها، مورد بررسی قرار گرفته است.
۱) اقتصاد ایران پس از گشایش در تحریم‌ها
کشور ایران با در اختیار داشتن منابع غنی نفت و گاز به ارزش تقریبی ۲۷ تریلیون‌دلار، پس از کشورهای روسیه، آمریکا، عربستان سعودی وکانادا در جایگاه پنجم در بین ۱۰ کشور ثروتمند دنیا به‌لحاظ ذخایر طبیعی قرار می‌گیرد. با توجه به موقعیت استراتژیک ایران بین کشورهای منطقه خاورمیانه، دستیابی به بازارهای بکر سرمایه‌گذاری در ایران همواره مورد توجه سرمایه‌گذاران خارجی بوده است و از این‌رو گشایش در تحریم‌ها می‌تواند جریان عظیمی از سرمایه‌گذاری خارجی را به سوی ایران روانه کند. خروج کشورهای غربی از بازار ایران در ۱۰ سال گذشته و خلأ سرمایه‌گذاری خارجی در این مدت، مشکلات متعددی مانند از دست‌دادن سهم عمده‌ای از بازار مصرف ایران را برای کشورهای غربی ایجاد کرده است. فرصت افزایش سرمایه‌گذاری در ایران، به‌عنوان کشوری با منابع غنی طبیعی اعم از نفت، گاز و معادن، ظرفیت بالای گردشگری و موقعیت جغرافیایی مناسب برای افزایش صادرات به کشورهای همسایه می‌تواند این کشور را به یکی از قطب‌های سرمایه‌گذاری تبدیل کند.
از طرف دیگر، ورود تکنولوژی‌های روز دنیا به‌دنبال ورود سرمایه‌گذاران خارجی، افزایش بهره‌وری در اقتصاد ایران را در پی خواهد داشت. از مهم‌ترین دستاوردهای ورود تکنولوژی‌های نو به ایران و افزایش سرعت رشد اقتصادی می‌توان به کاهش شدت آلایندگی صنایع و در نتیجه بهبود کیفیت محیط زیست که امروزه از مهم‌ترین نگرانی‌های سیاست‌گذاران کشور به‌شمار می‌رود، اشاره کرد.
آنچه مسلم است اینکه وضع تحریم‌های ظالمانه علیه ایران باعث شد مشکلات ساختاری اقتصاد بیش از پیش نمایان شود. ازاین‌رو مسیر توسعه اقتصادی صرفا با گشایش تحریم‌ها هموار نمی‌شود و اصلاح برخی سیاست‌های نادرست اقتصادی و تغییر مدل‌های کسب‌وکار به همراه ایجاد بسترهای حقوقی و قانونی لازم در مورد سرمایه‌گذاری خارجی ضرورت دارد. از این‌رو چه‌بسا شناسایی و مرتفع کردن چالش‌های پیش‌رو در راستای تبدیل فرصت‌های ناشی از گشایش تحریم‌ها به ارزش، از اهمیت بیشتری برخوردار باشد.
۲) نقش شرکتهای تامین سرمایه در دوران پساتحریم
امروزه منابع مالی بینالمللی نقش قابل‌قبول و بسزایی در تامین سرمایه‌گذاری‌ها و گسترش ظرفیت‌های تولیدی در بیشتر کشورهای دنیا به‌ویژه کشورهای در حال توسعه که منابع داخلی کفایت لازم را برای رشد و توسعه اقتصادی آنها فراهم نمی‌کند، ایفا می‌کند. از این رو گشایش روابط بین‌الملل در ایران فرصت مناسبی را برای جذب منابع مالی خارجی به سوی کشور فراهم می‌آورد که در صورت تعامل موثر ارکان نظام مالی کشور از جمله شرکتهای تامین سرمایه به‌عنوان بازوهای اجرایی بازار سرمایه، شاهد تحقق تعمیق مالی و رشد اقتصادی در کشور خواهیم بود. شرکتهای تامین سرمایه در صورت فراهم آوردن بسترهای لازم توسط نهادهای سیاستی و نظارتی بازار سرمایه، می‌توانند نقش موثری در واسطه گری تامین منابع مالی و انتقال آن به واحدهای اقتصادی ایفا کنند.
۳-۱) خدمات قابل‌ارائه توسط شرکتهای تامین سرمایه
معرفی پتانسیل‌های سرمایه‌گذاری موجود در ایران: بی‌شک نخستین گام در بهره‌برداری از فرصت‌های پیش‌رو، معرفی پتانسیل‌های سرمایه‌گذاری موجود در ایران و خدمات قابل ارائه توسط شرکتهای تامین سرمایه است. برگزاری نشست‌های تخصصی بینالمللی
(Roadshow)، تدوین و ارسال دوره‌ای گزارش‌ها از وضعیت کلی اقتصاد ایران و پتانسیل‌های سرمایه‌گذاری در حوزه‌های مختلف از قبیل بازار سرمایه، گردشگری و... تهیه بانک جامعی از پروژه‌های پربازده و با محاسبه ریسک دقیق در صنایع مختلف، برگزاری و شرکت در کنفرانس‌ها با هدف معرفی این فرصت‌ها از جمله اقداماتی است که شرکتهای تامین سرمایه باید در این راستا انجام دهند.
- تامین مالی عمومی از طریق انتشار اوراق سهامی، بدهی، پروژه‌ای یا ساختاریافته در سطح بین‌الملل: انجام مطالعات تخصصی برای شناسایی روش‌های تامین مالی مرسوم در دنیا و تطابق آنها با اصول شریعت به‌منظور ایجاد تنوع در ابزارهای تامین مالی و خلق جذابیت برای سرمایه‌گذاران خارجی، از مهم‌ترین وظایف شرکتهای تامین سرمایه است که البته توفیق در این راه، مشارکت کامل و همراهی نهادهای نظارتی و تصمیم گیرنده نظیر سازمان بورس و اوراق بهادار را می‌طلبد. شناسایی شرکتهای ایرانی واجد شرایط و پذیرش دوگانه آنها و صندوق‌های قابل معامله در بورس ایرانی در بورس‌های منطقه یا انتشار GDR یا IDR، انتشار انواع اوراق بینالمللی مانند صکوک، راه‌اندازی صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک ارزی پروژه‌ای، قابل معامله و درآمد ثابت (که چه بهتر از طریق انعقاد قراردادهای مشارکت)
Joint Venture با شرکت‌ها و نهادهای سرمایه‌گذاری خارجی انجام شود تا سرعت دستیابی به منابع مالی بیشتر شود) و تامین مالی خطرپذیر با استفاده از روش‌های تامین مالی ساختاریافته و جمعی از جمله راهکارهای ممکن در این حوزه به‌شمار می‌رود که می‌تواند شکوفایی بازار اولیه را در پی داشته باشد. در این راستا، جلب مشارکت نهادهای بینالمللی در تشکیل سندیکاهای تعهدپذیره‌نویسی اوراق ارزی با حجم بالا در موفقیت انتشار اوراق ارزی تاثیر بسزایی خواهد داشت. در عین‌حال موفقیت در این حوزه بی‌شک نیازمند اتصال نظام بانکی کشور به ائتلافات بانکی جهانی و انعقاد پیمان‌های استراتژیک است.
- جذب انفرادی سرمایه‌گذار خارجی در حوزه‌های مختلف بازار اولیه، بازار ثانویه و خدمات مشاوره مالی: جذب سرمایه‌گذاری خارجی از طریق هر دو بازار اولیه و ثانویه میسر است. با این تفاوت که جذب منابع از سوی بازار اولیه، تاثیر بسزایی در افزایش عمق بازار سرمایه ایران خواهد داشت، درعین‌حال‌که جذب منابع از طریق بازار ثانویه نیز نقدشوندگی و عمق بازار سرمایه کشور را افزایش می‌دهد. از جمله خدمات قابل ارائه در این بخش توسط شرکتهای تامین سرمایه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• فروش اوراق‌بهادار به روش عرضه اختصاصی به سرمایه‌گذاران خارجی
• معرفی شرکتهای متقاضی داخلی به سرمایه‌گذاران خارجی برای مشارکت در ادغام و تملیک
• جلب مشارکت سرمایه‌گذار خارجی در طرح‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر
• ارائه خدمات مدیریت دارایی مانند سبدگردانی
• ارائه گزارش‌های تحلیلی برای معرفی پتانسیل‌های سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه و صنایع پربازده داخلی
• ارائه خدمات مدیریت ریسک با استفاده از ابزارهای مدیریت ریسک نظیر مشتقات ارزی.
- انعقاد قراردادهای استراتژیک با نهادهای مالی بینالمللی در حوزه‌های مختلف از قبیل شناسایی سرمایه‌گذاران خارجی علاقه‌مند، راه‌اندازی شعب مشترک در داخل و خارج از کشور، راه‌اندازی موسسات در حوزه‌های جدید، همکاری و تفاهم‌نامه همکاری با شرکتهای تامین سرمایه بینالمللی، برگزاری دوره‌های آموزشی و ....
رایزنی با شرکتهای سرمایه‌گذاری خارجی و استفاده از پتانسیل بازاریابی بینالمللی آنها در جذب سرمایه‌گذاران خارجی می‌تواند نقش موثری در سرعت جذب سرمایه‌گذاری‌ها ایفا کند. با توجه به عدم حضور موسسات مالی بینالمللی در ایران طی سالیان متمادی، در صورت گشایش در تحریم‌ها، فرصت بی‌نظیری برای راه‌اندازی موسسات مشترک در حوزه خدمات موجود بانکداری تجاری و بانکداری سرمایه‌گذاری با هدف هم‌افزایی بیشتر و دستیابی به دانش روز بینالمللی و نیز موسسات در حوزه خدمات جدید مانند مشاوره ادغام و تملیک، اصلاح ساختار و رتبه‌بندی با هدف توسعه هرچه بیشتر بازار مالی ایران فراهم خواهد بود که شرکتهای تامین سرمایه باید از هم‌اکنون در اندیشه فراهم‌کردن بسترهای حقوقی و زیرساختی موردنیاز برای تحقق این هدف باشند. انجام مطالعات تطبیقی در مورد خدمات شرکتهای تامین سرمایه بینالمللی و تبیین محورهای همکاری مانند تشکیل سندیکاهای بینالمللی برای تعیین ارکان انتشار انواع اوراق بهادار ارزی نیز باید در دستور کار شرکتهای تامین سرمایه قرار گیرد. در عین حال باید به شرکت در دوره‌های آموزشی خارج از کشور با هدف ارتقای سطح دانش تخصصی نیروهای بومی نیز بیش از پیش بها داده شود.
۳-۲) فرصت‌های پیش‌روی بازار سرمایه ایران
• دسترسی به منابع مالی ارزان‌قیمت و درازمدت ارزی با حجم بالا
• امکان تقویت نظام بانکداری جامع، با مفهوم توازن سهم بانکداری سرمایه‌گذاری (بازار سرمایه) و بانکداری تجاری (بازار پول) با هدف تقویت نظام تامین اعتبار و منابع مالی بنگاه‌های اقتصادی
• فرصت افزایش سهم سرمایه‌گذاری خارجی در ترکیب منابع مختلف تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی و تشکیل سرمایه از طریق بازار سرمایه
• امکان متنوع‌سازی روش‌های تامین مالی از طریق بازار پول و بازار سرمایه
• امکان متنوع‌سازی نهادها و خدمات مالی قابل‌ارائه در بازار سرمایه
• امکان همگرایی بیشتر بازار سرمایه کشور در حوزه تدوین مقررات مربوط به ابزارها، معاملات و امور تسویه‌و‌پایاپای با بازارهای بینالمللی
• ارتقای انسجام بین بورس‌های داخلی و بینالمللی.
۳-۳) چالش‌های اولیه پیش‌روی بازار سرمایه ایران در بهره‌گیری از فرصت‌ها
- عدم اتصال بورس ایران به بورس‌های بینالمللی
- عدم تطابق گزارش‌های مالی شرکتهای ایرانی با استانداردهای حسابداری بینالمللی
- عدم سهولت ارزیابی و سنجش ریسک سرمایه‌گذاری در شرکتهای ایرانی توسط سرمایه‌گذاران خارجی با توجه به عدم رتبه‌بندی اعتباری شرکت‌ها
- محدودیت‌های موجود در قوانین و دستورالعمل‌های سازمان بورس و اوراق‌بهادار.
۳-۴) پیشنهادهایی برای رفع چالش‌های اولیه
- پیاده‌سازی هر چه سریع‌تر استانداردهای حسابداری بینالمللی در سیستم گزارشگری مالی شرکت‌ها به‌منظور ایجاد قابلیت بررسی و مطالعه شرکتهای ایرانی توسط سرمایه‌گذاران خارجی و به‌عبارتی یکسان‌سازی استانداردها
- بازنگری در مجموعه قوانین و مقررات مربوط به سرمایه‌گذاری خارجی
- اتصال بازار سرمایه ایران به بازارهای بینالمللی.
ارسال نظر