گروه بورس- مسعود‌رضا طاهری: دکتر شاهین شایان‌آرانی، کارشناس بازار سرمایه، در خصوص راز پایداری بازار سرمایه، برخلاف برخی کارشناسان که افت و خیز شاخص را ملاک برخی قضاوت‌های زودهنگام می‌دانند، همچنان بر لزوم واکنش نشان دادن شاخص به اتفاقات بیرونی تاکید دارد.
وی در پاسخ به این پرسش که به نظر می‌رسد نگرانی‌های سال قبل همانند، شفاف‌سازی در خصوص نرخ خوراک پتروشیمی‌ها، روند مذاکرات هسته‌ای، نوسان‌گیری از بازارهای موازی با بورس همچون بازار ارز، سکه و مسکن در سال جاری برای بازار سهام وجود نداشته باشد و از این رو چرا همچنان بازار با ریزش‌هایی در ابتدای سال روبه‌رو است، فهم درست از پایداری بازار را منوط به تعریف دقیق تری از پایداری می‌داند. او معتقد است در ابتدا باید به تعریف درستی از پایداری در بازار رسید. او همچنین معتقد است که با پارامترهای اقتصاد کلان نباید در خصوص بازار سرمایه قضاوت کرد؛ به ویژه کسانی که در بازار سرمایه سابقه فعالیت اجرایی نداشته‌اند نباید کارآیی بازار سهام را تنها به واسطه نماگرهایی مانند شاخص کل مورد ارزیابی قرار دهند. او تاکید کرد شاید بتوان عملکرد بانک‌ها را با برخی شاخص‌های اقتصاد کلان سنجید، اما بازار سرمایه یک بازار تخصصی است. به گفته وی، اینکه پایداری بازار سرمایه را با افت و خیز شاخص متر کنیم، تصور درستی نیست. اینکه همیشه روند افزایشی شاخص را مثبت بدانیم و از آن به عنوان یک بازار پایدار یاد کنیم کار غلطی است. به گفته او، ضربان قلب بازار نباید همیشه تند بزند.
مشخصه‌‌های بازار پایدار
شایان آرانی با بیان اینکه نباید واژه شیرین پایداری را به صورت ظاهری برای بازار سرمایه در نظر گرفت، به بیان مشخصه‌های یک بازار پایدار پرداخت. به گفته وی تعریف یک بازار سالم باید در استانداردهای بازار سرمایه بگنجد. یک بازار سالم و کارآ و پایدار باید دارای حجم مبادلات بالا (عرضه و تقاضا) باشد، قانون محور باشد، نظم و انضباط داشته باشد و ثبات مدیریت و رویه داشته باشد.
به گفته وی ضروری است شرایط کشف قیمت در شفافیت صورت پذیرد و نباید شرایطی دراقتصاد پدید آید که پارامترهای اقتصاد کلان بازار را با تکانه‌های زیادی روبه‌رو سازد. در یک بازار پایدار بحث عدالت البته جایگاه ویژه‌ای دارد و شفافیت در قوانین و عملکرد البته به شدت مورد توجه است. در چنین بازاری نیز بی شک نوسان وجود دارد. بازار سالم قطعا به اتفاقات پیرامونی خود واکنش نشان می‌دهد و این واکنش در قیمت سهام شرکت‌ها متجلی می‌شود.
نوسان واجب است
شایان آرانی تاکید کرد که نوسان‌ها در بازار واجب است. در عین حال اینکه شاخص پیوسته بالا برود یا پیوسته افت ثبت کند جای تامل دارد. اینکه برای یک افت مثلا ۹۰۰ واحدی نگرانی زیادی داشته باشیم اشتباه است، چراکه در این روز تنها اندکی بیشتر از یک درصد از شاخص کاسته شده است و افت کمتر از ۳ درصد در بازار اصلا قابل توجه نیست.
به گفته شایان‌آرانی، اما اگر مرتبا هر روز بازار بیش از ۳ درصد افت ثبت کند یا برعکس هر روز بیش از ۳ درصد افزایش ثبت کند، البته جای نگرانی دارد. قضاوت در مورد بازار البته باید با قواعد بازار سرمایه و پارامترهای تخصصی آن همراه باشد. من شرایط فعلی بازار را نگران‌کننده نمی‌بینیم.
شرایط سال قبل درحالی که تولید ناخالص داخلی منفی بود و در رکود تورمی یک بازده 130 تا 140 درصدی نصیب سهامداران شد که البته جای نگرانی داشت. چرا که یک رشد غیر‌عادی بود. معتقدم روند گذشته با قاعده نبود و باید اصلاح می‌شد که البته این اتفاق افتاد و هنوز نیز می‌توان به تعدیل شاخص به عنوان یک اتفاق مثبت نگریست. در دنیا همواره 10 تا 30 درصد بازدهی بالاتر از تورم بازدهی معقول و البته خوشبینانه‌ای است. اینکه درسال جاری بتوان بین 50 تا 70 درصد از بازار سود گرفت و البته نرخ رشد اقتصادی نیز افزایش بیابد، نشان از شرایط با ثباتی می‌دهد که می‌تواند ما را به تعریف دقیق‌تر از پایداری بازار سرمایه برساند.
خط‌کش اقتصاد کلان در بورس
شایان‌آرانی گفت: بورس یک فضای تخصصی است. آنهایی که در بورس کار اجرایی و فعالیت اقتصادی نداشته اند، شاخص‌های موجهی در زمینه بازار سرمایه ندارند. شاخص‌های اقتصاد کلان را باید در کلان اقتصاد دید. بورس عملکرد خود را دارد. اگر عملکرد بورس‌های دنیا را بنگرند خواهند دید که در آنجا شاخص‌های عملیاتی (operational index) بر بازار نقش موثری دارد.
باید به آنها گفت که به پایگاه‌های اطلاع‌رسانی فدراسیون بورس‌های جهانی سری بزنند و ببینند که شاخص‌های اقتصاد کلان و بانک جهانی نقش چندانی در بورس‌ها ایفا نمی‌کنند.
او در خصوص هدفمندی یارانه‌ها و تاثیرات آن نیز بر بازار سهام گفت: بااینکه این اقدام تبعات تورمی دارد، اما با توجه به اهتمام دولت به کنترل تورم می‌توان گفت که این روند بر شرایط بورس تاثیر زیادی نخواهد داشت. برخی صنایع از افزایش تورم و برخی از کاهش آن در بازار سهام سود خواهند برد. در بازار سهام در کشور ما هم بانک‌ها و هم سایر صنایع حضور دارند و از این رو می‌توان از نتایج تاثیرات این اقدام چندان هم نگران نبود.
وی افزود: در این میان البته تغییرات در نرخ بهره بانکی می‌تواند به شدت بر بازار سهام تاثیر‌گذار باشد. کار غلط بانک مرکزی در پایین نگاه داشتن نرخ بهره در سال‌های قبل بخش زیادی از سپرده‌های بانکی که البته شخصیت کم ریسکی داشتند را روانه بازار سهام کرد. افزایش بی‌ضابطه شاخص در سال قبل نتیجه این سیاست غلط بود. پایین‌تر بردن نرخ سود بانکی نسبت به تورم که اصطلاحا سرکوب مالی نام دارد، اتفاقی بود که پول‌هایی با ریسک‌پذیری اندک را برای جا نماندن از شتاب تورم به بازاری سرازیر کرد که به جای گربه باید در آن با ببر جنگید و طبعا ریسک فراوانی دارد.
به گفته شایان‌آرانی حال افزایش نرخ بهره بانکی توسط بانک مرکزی اقدامی در جهت تعادل بخشی به نقدینگی است که می‌تواند به یک نتیجه‌گیری بهتر در خصوص مولفه‌های واقعی بازار پایدار کمک کند. در اقتصادی با تعادل بین بازار پول و سرمایه، اگر نرخ رشد اقتصادی نیز با افزایش مواجه شود می‌توان نتیجه گرفت که بازاری که ثبات رویه، ثبات مدیریت و شفافیت دارد، حجم عرضه و تقاضا و حجم معاملات بالا است، شرایط کشف قیمت بهبود یافته، قانون محور و با انضباط است و عدالت نیز در آن دیده می‌شود، بازاری پایدار است که البته داشتن نوسان نیز از واجبات آن است.