فقط به خاطر خصوصی‌سازی
هشدار کارشناسان نسبت به تبدیل موسسات تامین سرمایه به شرکت‌های سرمایه‌گذاری
گروه بورس- معصومه طاهرخانی: با تصویب ضوابط فعالیت شرکت‌های تامین سرمایه، مسیر قانونی برای فعالیت منسجم این شرکت‌ها فراهم شده است. فعالیت اصلی شرکت‌های تامین سرمایه که مشابه خارجی آنها بانک‌های سرمایه‌گذاری (Investment Banking) هستند، ارائه خدمات مشاوره مالی به سازمان‌ها و تشکیلات است و نه افراد. به‌‌رغم اینکه تولد یک نهاد مالی جدید در بازار سرمایه خوش‌یمن است، ولی کارشناسان درباره نحوه تعریف شرکت‌های تامین سرمایه در قانون و نبود ضوابط اجرایی برای فعالیت آنها ابراز نگرانی می‌کنند. کارشناسان معتقدند: وجود سرمایه اولیه بسیار بالا، نبود آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های اجرایی لازم، فعالیت دولتی‌ها و شبه دولتی‌ها در این شرکت‌ها و از همه مهم‌تر انحراف احتمالی این شرکت‌ها به سمت تبدیل شدن به شرکت‌های سرمایه‌گذاری از جمله چالش‌های موجود بر سر راه فعالیت این شرکت است. از سوی دیگر مدیرعامل شرکت بورس، نبود مقررات را مزیت می‌داند و از مشارکت شرکت‌های تامین سرمایه در آماده سازی سهام شرکت‌های مشمول اصل ۴۴ خبر می‌دهد. در ادامه نظرات کارشناسان بازار را با هم می‌خوانیم:
تعریف ناقص
یک عضو هیات علمی موسسه علوم بانکداری ایران تعریف نشدن دقیق شرکت‌های تامین سرمایه را در اساسنامه، از جمله ابهامات اولیه فعالیت آنها برشمرد و گفت: با توجه به این که تعریف ناقص است، دقیقا مشخص نیست که ما چه توقع و انتظاری از این شرکت‌ها داریم.
حامد شادکام اضافه کرد: طبیعی است، زمانی که تعریف دقیق و روشن نباشد، مسائل زیادی بر سر راه ظاهر می‌شود. وی تصریح کرد: باید مشخص شود که انتظارات ما از این شرکت‌ها به چه شکلی است. آیا مانند مشابه خارجی آنها یعنی بانک‌های سرمایه‌گذاری (INVESIMENT BANKING) است یا این که محدودیت‌های دیگری را برای فعالیت آنها در نظر داریم.
تغییر رویه به سمت شرکت‌های سرمایه‌گذاری
شادکام ادامه داد: زمانی که وظایف درست تعریف نشود، ممکن است شرکت‌های تامین سرمایه تبدیل به شرکت‌های سرمایه‌گذاری شوند و از انجام کارهایی که در محدوده تخصصی خود است، باز بمانند.
نبود قوانین کافی
این عضو هیات‌مدیره موسسه عالی بانکداری، کمبود قوانین اجرایی را ضعف بعدی فعالیت شرکت‌های تامین سرمایه برشمرد و گفت: لازمه اجرایی شدن قوانین وجود دستورالعمل‌ها و آیین‌نامه‌ها است.
زمانی که با کمبود این مفاد قانونی روبه‌رو هستیم، فعالیت شرکت‌ها نمی‌تواند چندان هدفمند باشد.
وی افزود: در عین حال ممکن است این شرکت‌ها در تعامل با قانونگذار مواردی را که مدنظر دارند و به نفع خودشان است، به تصویب برسانند و در نتیجه امتیازات بیشتری بگیرند.
معرفی ابزارهای جدید مالی
وی معرفی ابزارهای جدید مالی به بازار را از جمله کارکردهای دیگر شرکت‌های تامین سرمایه ذکر کرد و گفت: شرکت‌های تامین سرمایه علاوه بر بازاریابی سهام، کشف قیمت سهام و ... موضوع مهم دیگری را که معرفی ابزارهای مالی جدید به بازار است، برعهده دارند. این امر می‌تواند در آینده علاوه بر تاثیر مثبت بر فعالیت این شرکت‌ها به تنوع بازار نیز کمک کند. وی در خصوص آینده فعالیت این شرکت‌ها در بازار سرمایه گفت: جدا از ضعف‌هایی که در بخش قوانین و تعاریف اولیه وجود دارد، خود مجموعه مدیریت شرکت‌های تامین سرمایه می‌تواند نقش اساسی در موفقیت خود داشته باشند.
وی تاکید کرد: در واقع اگر شرکتی واقعا بخواهد کار کند، می‌تواند موفق باشد؛ در غیر این صورت این خطر وجود دارد که به یک شرکت سرمایه‌گذاری تبدیل شود و از وظایف اولیه خود دور بماند.
کشاکش «تامین سرمایه‌ای‌ها» میان وزارت اقتصاد و بانک مرکزی
از سوی دیگر معاونت سرمایه‌گذاری شرکت سرمایه‌گذاری ایرانیان ضمن تاکید دوباره بر انجام نشدن مطالعه دقیق بر فرآیند شکل‌گیری شرکت‌های تامین سرمایه گفت: علت اصلی انجام نشدن مطالعه دقیقه بر روند شکل‌گیری و فعالیت این شرکت‌ها، درگیری میان بانک مرکزی و وزارت اقتصاد برای مشخص شدن ارگان تصمیم‌گیر به منظور صدور مجوز این شرکت‌ها است.
رضا بختیاری اضافه کرد: استدلال بانک مرکزی این بود که چون در نام این شرکت‌ها بانک وجود دارد، بنابراین صدور مجوز آنها در حوزه اختیارات بانک مرکزی است. بعد از کش و قوس زیاد، نام بانک‌های تامین سرمایه در قانون بازار سرمایه به نام شرکت‌های تامین سرمایه تغییر یافت.
وی ادامه داد: تامین سرمایه (Investment Banking) یا IB خود درواقع نوعی فعالیت است که یک بانک تجاری هم می‌تواند فعالیت IB را در دل خود داشته باشد. ولی از سوی دیگر شرکت‌هایی هم داریم که نامشان IB است.
تفاوت بانک‌های تامین سرمایه با بانک‌های تجاری
وی فعالیت بانک‌های تامین سرمایه را متفاوت از بانک‌های تجاری خواند و گفت: نکته اساسی این تفاوت در جذب سپرده‌ها است، به شکلی که شرکت‌های تامین سرمایه کار سپرده‌گیری به معنی عام انجام نمی‌دهند. درواقع شرکت‌های تامین سرمایه، خلق پول می‌کنند.
وی اضافه کرد: شرکت‌های تامین سرمایه پول‌هایی را برای انجام فعالیت‌ها و پروژه‌های خاص جمع‌آوری می‌کنند به همین دلیل به آنها فعالیت‌های خارج از ترازنامه هم گفته می‌شود که مشمول ذخیره هم نمی‌شود.
سرمایه انسانی برتر از سرمایه مالی
وی بر نیاز نداشتن این شرکت‌ها به سرمایه بالا تاکید کرد و گفت: این شرکت‌ها می‌توانند چندین برابر سرمایه خود به جذب سرمایه‌ها بپردازند. البته فعالیت‌هایی چون مدیریت سهام، کشف قیمت و.. را نیز در کنار این فعالیت مهم بر عهده دارند.
رتبه‌بندی شرکت‌ها
بختیاری رتبه‌بندی شرکت‌ها را هم در حیطه فعالیت شرکت‌های تامین سرمایه عنوان و گفت: شرکت‌های تامین سرمایه می‌توانند با رتبه‌بندی شرکت‌ها اجازه انتشار اوراق را به شرکت‌ها بدهند.
وی تصریح کرد: حسن اصلی شرکت‌های تامین سرمایه این است که می‌تواند تا چندین برابر سرمایه اولیه خود اقدام به جذب سرمایه کند.
وی در کل نسبت به فعالیت شرکت‌های تامین سرمایه اظهار تردید کرد و گفت: با توجه به اینکه پیش‌شرط‌های اولیه شکل‌گیری این شرکت‌ها وجود ندارد، بنابراین تصور نمی‌کنم فعالیت آنها به درستی شکل بگیرد.
تجربه اندک مجریان قانون
اما یک کارشناس دیگر بازار سرمایه ضمن اشاره به سابقه تاریخی ایده شکل‌گیری شرکت‌های تامین سرمایه گفت: زمانی که در سال ۷۵ موضوع قانون جدید بازار سرمایه مطرح شد، در همان زمان تیم‌های پژوهشی که مسوول بررسی قانون بودند، سرفصل نمادهای مالی بازار سرمایه را نیز مورد توجه قرار دادند.
دکتر شاهین شایان آرانی در ادامه افزود: با توجه به اینکه مجوز تاسیس بانک‌های تامین سرمایه در قالب قانون اخذ شده، مشکلی از لحاظ قانونی برای فعالیت این قبیل شرکت‌ها وجود ندارد، بلکه مشکل در نحوه اجرای قانون است.
وی ادامه داد: زمانی که قانون تصویب شد، فرض بر این بود که مجریان قانون، آشنایی کافی با وضع قانون دارند، ولی به دلیل نبود آشنایی کافی و تجربه عملیاتی، ابهامات زیادی در قانون به وجود آمد.
۱۰۰میلیارد تومان مزاحم!
شایان آرانی در ادامه صحبت‌های خود به چند مورد از اشکالات موجود در ضوابط فعالیت شرکت‌های تامین سرمایه اشاره کرد و گفت: به طور مثال اساسنامه دارای اشکالات و شبهات فراوانی است. از سوی دیگر نظارت سازمان و شورای بورس بر عملیات این نهادها از ماهیت نظارتی خود خارج شده و به شکل دخالتی درآمده است.
اما وی سرمایه اولیه ۱۰۰میلیارد تومانی برای شروع فعالیت شرکت‌های تامین سرمایه را بسیار غیر منطقی دانست و گفت: سرمایه اصلی شرکت‌های تامین سرمایه، نیروی انسانی کاردان و متخصص است و نه سرمایه بالا.
وی تاکید کرد: توجه به نیروی انسانی برای اعطای مجوز و ادامه فعالیت شرکت‌های تامین سرمایه در تمام دنیا امری رایج و شناخته شده است.
وی یادآور شد: سرمایه ۱۰۰میلیارد تومانی نوعی مانع برای شکل‌گیری این قبیل شرکت‌ها است. به طور مثال اگر شما قصد تشکیل یک شرکت تامین سرمایه (IB) را در کشور سوئیس داشته باشید، بیشترین سرمایه اولیه‌ای که نیاز دارید ۱۰میلیارد تومان است.
دولتی بودن مفید نیست
این کارشناس بازار سرمایه، شکل‌گیری شرکت‌های تامین سرمایه را که ماهیت دولتی یا شبه دولتی دارند، به نفع بازار ندانست و گفت: باید تلاش کرد از مشارکت خارجی‌ها در این شرکت‌ها استفاده کرد.
وی ادامه داد: باید توجه کرد که شرکت‌های تامین سرمایه در بحث رتبه‌بندی شرکت‌ها وارد نمی‌شوند، البته ممکن است از تجربه آنها در کار خود استفاده کنند ولی به شکل مستقل وارد این کار نمی‌شوند.
قوانین کافی است!
اما نظر مدیرعامل شرکت بورس در مورد نحوه فعالیت شرکت‌های تامین سرمایه در بازار جالب است.
«علی رحمانی» در پاسخ به سوالی که به کمبود قوانین فعالیت این شرکت‌ها مربوط می‌شد، گفت: قوانین کم نیستند. ضوابط فعالیت شرکت‌های تامین سرمایه هم در قانون بازار و هم در لایحه اجرایی اصل ۴۴ به طور کامل آمده است. مجموع این قانون برای فعالیت این شرکت‌ها کافی است.
وی تصریح کرد: شرکت‌ها خود باید شروع به تلاش و فعالیت جدی در بازار کنند.
بازاریابی اصل ۴۴ها با تامین سرمایه‌ای‌ها
وی شرایط کنونی را برای فعالیت شرکت‌های تامین سرمایه بسیار مناسب توصیف کرد و گفت: احتمالا فرآیند پذیرش شرکت‌های اصل ۴۴ را در بورس به این شرکت‌ها واگذار کنیم. وی ادامه داد: همچنین فرآیند پذیرش شرکت‌های ایرانی در خارج از کشور از یکسو و پیدا کردن مشتری خارجی برای اصل ۴۴ از سوی دیگر می‌تواند به این شرکت‌ها ارجاع شود.
وی موفقیت شرکت‌های تامین سرمایه را در بازار منوط به عملکرد آنها دانست و گفت: این شرکت‌ها می‌توانند با سرویس‌دهی مناسب به مشتریان خود در جهت کسب اعتبار حرکت کنند، چراکه سرمایه اساسی این شرکت‌ها اعتبار و جایگاهی است که در بازار برای خود می‌سازند.
مزیت نبود مقررات
رحمانی ضمن تاکید دوباره بر کافی بودن قوانین فعلی، نبود دستورالعمل‌ها و آیین‌نامه‌های اجرایی را نوعی مزیت برای فعالیت شرکت‌های تامین سرمایه برشمرد و گفت: الان در دنیا بحث مقررات‌زدایی مطرح است. پس نبود قوانین دست‌و‌پاگیر و محدود برای این شرکت‌ها نوعی مزیت محسوب می‌شود چرا که دامنه فعالیت «تامین سرمایه‌ای‌ها» بسیار وسیع می‌شود و آنها می‌توانند با تلاش بیشتر در بازار به سمت کسب اعتبار حرکت کنند.
رحمانی به استناد آمار جهان، سال ۲۰۰۷ را بهترین سال بانک‌های تامین سرمایه ذکر کرد و گفت: برای وضع مقررات اول باید به این نتیجه برسیم که آیا وجود مقررات لازم است یا نه؟ مقررات‌زدایی نوعی آزادسازی و جلوگیری از رانت‌جویی عده‌ای خاص است.
مشارکت در اصلاح ساختار و آماده‌سازی اصل ۴۴
مدیرعامل شرکت بورس به مشارکت شرکت‌های تامین سرمایه برای اصلاح ساختار و آماده‌سازی شرکت‌های اصل ۴۴ اشاره کرد و گفت: در واگذاری شرکت‌های اصل ۴۴ نیاز به شرکت‌های تامین سرمایه که عملیات آماده‌سازی شرکت‌ها را انجام دهند، بسیار ضروری به نظر می‌رسد.
وی فعالیت شرکت‌های تامین سرمایه را متفاوت از کارگزاران معرف سهام دانست و گفت: کارگزاران معرف کار معرفی و عرضه سهام شرکت‌ها را انجام می‌دهند و از عهده انجام آماده‌سازی و اصلاح ساختار سهام بر نمی‌آیند، چراکه این کار کاملا تخصصی و در حوزه شرکت‌های تامین سرمایه است.
وی افزود: از سوی دیگر در لایحه اجرای اصل ۴۴ هم در حمایت از این شرکت‌ها آمده است که سهام شرکت‌هایی که از طریق شرکت‌های تامین سرمایه به فروش می‌رسد، معاف از مالیات است. در واقع قانون با وضع این بند قانونی به حمایت از شرکت‌ها تامین سرمایه پرداخته است.
وی تصریح کرد: تامین سرمایه‌ای‌ها می‌توانند در عرصه عرضه‌های عمومی و خصوصی بازار نقش فعال و کارسازی ایفا کنند.
مشارکت دادن خارجی‌ها
رحمانی به مشارکت دادن خارجی‌ها در شرکت‌های تامین سرمایه و استفاده از دانش آنها در این شرکت‌ها اشاره کرد و گفت: ما دانش لازم را در بحث شرکت‌های تامین سرمایه در اختیار نداریم و ضروری است که با خارجی‌ها و کشورهایی که در این زمینه دارای تجربه هستند، مشارکت کنیم.
وی در مورد فعالیت‌های انجام گرفته در این زمینه گفت: در حال حاضر این مساله، در مرحله تئوری است و باید به نتیجه درستی در مورد مشارکت دادن یا ندادن خارجی‌ها برسیم تا بتوانیم به مراحل بعدی برسیم.
ارسال نظر