ابوالفضل متین*

به نظر می‌رسد شورای بورس باید در مورد وضعیت معاملاتی جاری بازار سرمایه و مشکلات آن، به عنوان عالی‌ترین مرجع بازار سرمایه کشور، توجه بیشتری کند. در حال حاضر بازار سرمایه به دلیل مسائل ساختاری معاملات مانند حجم مبنا و دامنه نوسان و صف‌های فروش و در مواردی خرید و توقف نماد‌ها، به طور تقریبی قفل و باعث شده است که شاخص بورس تحت تاثیر چند معامله محدود نوسان کرده و تعیین شود. به عنوان مثال در یک روز که حدود ۷۰ سهم بازار منفی بود، شاخص تحت تاثیر چند معامله محدود، مثبت شد. اگر به عنوان نمونه به وضع معاملات روز یکشنبه هفته جاری توجه کنیم، این موضوع به طور کامل روشن می‌شود. روز یکشنبه در حدود ۱۲۰ نماد معامله شد که از کل نمادهای پذیرش شده در بازار سرمایه یعنی در حدود ۴۳۰ شرکت، رقم قابل توجهی نیست، البته بعضی از شرکت‌ها به تازگی به تابلوی چهارم یا تابلوی غیررسمی انتقال یافته‌اند. (در حدود ۸۰ شرکت) که با احتساب آنها و فرض معامله آنها (توجه داریم که معاملات تابلوی چهارم در محاسبه شاخص دخالت داده نمی‌شود)، در مجموع حجم تعداد شرکت‌های معامله شده یعنی ۱۲۰ شرکت به شرکت‌های پذیرش شده یعنی در حدود ۴۰۰ شرکت این سوال مطرح می‌شود که چه مقدار شرکت، پذیرش شده و چه مقدار در بازار سرمایه معامله می‌شوند و مشکل توقف و یا عدم حضور و معامله آنان چیست؟ البته توجه داریم که از ۱۲۰ شرکت معامله شده روز یکشنبه شاید در ۲۰ شرکت معاملات جدی صورت گرفته باشد که با ارزش بازار در حدود ۳۰میلیارد دلاری بازار سرمایه و حجم پذیرش ، عدد قابل قابل توجهی است و باید با بررسی، سعی شود مشکلات آن حل شود. اگر معاملات روز یکشنبه را به صورت نمونه بررسی کنیم خواهیم دید که حجم معاملات این روز در حدود ۱۰میلیارد تومان است که در حدود ۷۰درصد آن یعنی در حدود ۷میلیارد تومان مربوط به ۷ الی ۸ شرکت است. قابل توجه این که در معاملات این روز به صورت نمونه، ۵۰ شرکت از ۱۲۰ شرکت معامله شده از ۳۵ سهم تا ۱۰هزار سهم آنها معامله شده است، یعنی در حدود نیمی از معاملات نماد‌ها مربوط به شرکت‌هایی بود که فقط زیر ۱۰هزار سهم معامله شده است که این اعداد بسیار ناامید کننده است و در حدود ۴۰ شرکت از ۱۲۰ شرکت مشمول معاملات دیروز، بین ۱۰هزار سهم تا ۱۰۰هزار سهم معامله شده است که این حجم معاملات قابل توجه نیست و باید توجه کنیم که این گونه معاملات به دلیل وجود حجم مبنا نقشی جدی در شاخص ندارند و تنها معاملات چند سهم می‌تواند شاخص را نوسان دهد. این موضوع حکایت از تاثیر حجم مبنا و عدم معاملات جدی بر روی دیگر سهام دارد که نشانه قفل شدن بازار سرمایه است و به تعبیری نماد کل بازار سرمایه، می‌رود که متوقف شود. آیا تعیین شاخص بر اساس این معاملات محدود، می‌تواند بیان کننده واقعیت بازار سرمایه باشد؟ معنای صف فروش و خرید در بازار سرمایه چیست؟ توقف طولانی مدت نماد چه معنایی دارد ؟ آیا نباید در مورد حجم مبنا بعد از چند سال تجدید نظر کنیم ؟ مگر قرار نبود اگر یک نماد چند روز دارای صف خرید و یا صف فروش بود باز شود تا قیمت آن متعادل شود؟ این گونه صف‌ها در حالت مثبت، فسادآور است و در حالت منفی، نقد شوندگی را خدشه‌دار می‌کند و باید اجازه دهیم در کوتاه‌ترین زمان عرضه و تقاضای واقعی سهم در بازار حراجی، تعادل را به بازار سرمایه باز گرداند.

شورای بورس به عنوان عالی‌ترین مقام بازار سرمایه از کارشناسان بازار سرمایه دعوت کند تا علت وضع موجود بررسی شود و بعضی از گره‌های بازار سرمایه تعریف و مهندسی مجدد شود و راهبرد دیگری به غیر از حفظ شاخص بورس محور تصمیمات باشد.

ممکن است هر گونه تصمیم واقعی برای وضعیت فعلی بازار سرمایه غیرقابل پیش‌بینی بوده و شاخص بورس را متاثر کند، ولی ما چاره‌ای نداریم تا یک بار برای همیشه تصمیم بگیریم و نقد شوندگی را فدای شاخص بورس نکرده و بازار را روان و نماد‌های متوقف را باز گشایی کنیم و اجازه دهیم تا صف فروش یا خرید هر چند روز کاری به هم بخورد تا تعادل قیمتی ایجاد شود، به هر حال هر سهمی در یک قیمتی خریدار و یا فروشنده خواهد داشت و تا به آن قیمت نرسد، فروشنده و یا خریدار اقدامی برای خرید و یا فروش نخواهد کرد و با این حجم مبنا و دامنه نوسان هیچ وقت به تعادل نمی‌رسند مگر آنکه قفل بازار را باز کنیم و نگران شاخص هم نباشیم و برای نماد‌های بسته سریع‌تر تصمیم بگیریم و زمان توقف‌‌ها را کوتاه‌تر نماییم. باید بر اساس آیین‌نامه‌ای منظم و اعلان شده به سهامداران در مورد توقف نمادها به صورت منظم تصمیم گرفته شود و گردش اطلاعات شرکت‌ها به بورس را سریع تر بررسی و اعلان و نماد شرکت‌ها را بازگشایی کرده و نسبت به افزایش سرمایه شرکت‌هایی که برای طرح توسعه خود نیاز به افزایش سرمایه دارند، فارغ از تاثیر این تصمیمات در شاخص تصمیم گرفته و ورود شرکت‌های قوی و پربازده و جدید به بازار سرمایه را جدی بگیریم. در هر صورت چنانچه روند فعلی ادامه یابد، به طور قطع شاخص بورس بیانگر واقعیت معاملات در بازار سرمایه نخواهد بود و امیدواریم با اجرایی شدن هرچه سریع‌تر شرکت بورس و اعلان سیاست‌‌های اجرایی این شرکت مبنی بر اولویت نقد شوندگی در بازار سرمایه بر مسائل جانبی، شاهد شکوفایی هر چه بیشتر بازار سرمایه باشیم و اجازه دهیم تا ساز و کار بازار سرمایه از جمله عرضه و تقاضا و معاملات روان، شاخص بورس را تعیین کند.

دبیر کانون سهامداران حقیقی