از سوی مدیران نهادهای مالی فعال در بازار بررسی شد
تحلیل شرایط حاکم بر صندوقها
هرچند الزام صندوقها مبنی بر اختصاص ۷۰ درصد از منابع خود به سهام در حال حاضر این نهادهای مالی را با مشکل مواجه کرده است، اما از نظر مدیران این نهادهای مالی رعایت این الزامات اجتنابناپذیر است گروه بورس- هدیه لطفی: تعیین حد نصاب برای شرکتهای سرمایهگذاری و هلدینگ مربوط به دستورالعمل شناسایی و ثبت نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادار در آبانماه ۱۳۹۰ نزد سازمان بورس به تصویب رسید و در آذرماه همان سال ابلاغ و لازمالاجرا شد. براساس ماده ۷ دستورالعمل مذکور، شرکتهای سرمایهگذاری موظفند حداقل ۸۰ درصد از داراییهای خود را به سرمایهگذاری در اوراق بهادار و حداقل ۷۰ درصد از داراییهای خود را به سرمایهگذاری در اوراق بهاداری اختصاص دهند که در اثر سرمایهگذاری در این اوراق بهادار، به تنهایی یا به همراه اشخاص تحت کنترل خود در شرکت ناشر اوراق بهادار یادشده، نفوذ قابل ملاحظه پیدا نکند یا کنترل آن را بهدست نیاورد. از این رو، بر طبق ضوابط مزبور اصلیترین موضوع فعالیت یک شرکت سرمایهگذاری به عنوان نهاد مالی سرمایهگذاری در اوراق بهادار است و حد نصابهای مذکور برای ترکیب داراییهای شرکتهای سرمایهگذاری در راستای ساماندهی چهارچوب فعالیت آنها بوده است.
بهطور کلی انواع مختلفی از صندوقهای سرمایهگذاری در حال حاضر در بازار سرمایه کشور فعال هستند. صندوقهای سرمایهگذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت (با تضمین و با پیشبینی سود)، صندوقهای سرمایهگذاری مختلط و صندوقهای سرمایهگذاری نیکوکاری الزامی برای سرمایهگذاری ۸۰ درصد منابع در سهام ندارند و تنها صندوق های سرمایهگذاری در سهام موظفند بر اساس امیدنامه خود حداقل ۷۰ درصد از داراییهای صندوق را به سرمایهگذاری در سهام و حق تقدم سهام پذیرفته شده در بورس یا بازار اول فرابورس (همراه با رعایت سایر نصاب امیدنامه) اختصاص دهند. حال آنکه عملکرد صندوقهای سرمایهگذاری موفق در یک سال گذشته نشان میدهد، صندوقهایی که با تحلیل و تحقیق و عمدتا بر اساس مبانی تحلیل بنیادی (فاندامنتال) وارد بازار سرمایه شدهاند، با متنوع سازی اصولی پرتفولیوی خود ضمن مدیریت مناسب ریسکهای بازار به بازدهی چندین برابر بازده شاخص دست یافتهاند.
حال آیا الزام اختصاص ۷۰ درصد از منابع صندوقها به سرمایهگذاری در بورس، کاری موفقیتآمیز خواهد بود؟ برای روشن شدن این مساله به سراغ مدیران چند صندوق رفته و نظرات آنها را نیز در این باره جویا شدیم که در ادامه از نظرتان میگذرد:
هدف اصلی چیست؟
مدیر سرمایهگذاری صندوق بورسیران با اشاره به هدف اصلی تاسیس صندوقهای سرمایهگذاری اظهار کرد: هدف از صندوقهای سرمایهگذاری مشترک (Mutual fund) تنها کسب بازده نیست، بلکه صندوقهای سرمایهگذاری یک کلاس دارایی (Asset class) هستند که مدیران بازار سرمایه براساس امیدنامه، اساسنامه و چارچوب خاص از پیش تعیین شدهای آن را ایجاد میکنند و فرض بر این است که براساس ریسک مشخصی که ترکیب داراییهای صندوق به وجود میآورد قرار است این صندوق در بازه زمانی بلندمدت، بازده متناسب با ریسک آن صندوق را برای سرمایهگذاران به وجود بیاورد.
فرهنگ قراگوزلو در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» افزود: به بیان سادهتر در هر صندوق سرمایهگذاری افراد مختلفی وجود دارند با ویژگیهای ریسکپذیری مختلف که در بیانیه ریسک (Investment policy statement) آنها میآید مثلا در یک صندوق یک فردمسن با درجه ریسکپذیری بسیار پایین و هم یک جوان با درجه ریسکپذیری بالا ممکن است سرمایهگذاری کرده باشد.
وی با طرح این سوال که چه راهحلی و استراتژی در یک صندوق میتوان در پیش گرفت و بازدهی را محقق ساخت که متناسب با ریسکپذیری هر دو گروه یا سایر افراد با ویژگیهای مختلف باشد، گفت: مشخص است استراتژی خاصی وجود ندارد که متناسب با ویژگی این دو گروه و سایر اعضا باشد. پس اینگونه باید عمل کرد که ما صندوقهای سرمایهگذاری و سایر کلاس داراییهای مختلف با استراتژیهای مختلف به وجود بیاوریم و فرد سرمایهگذار خود تصمیم بگیرد که چه مقدار از منابع خود را مثلا در صندوق با استراتژی حداقل ۷۰ درصد سهام یا در یک صندوق سرمایهگذاری با درآمد ثابت، مختلط، آتی سکه، زمین و ساختمان و... سرمایهگذاری کند.
قراگوزلو ادامه داد: در این حالت آن فرد مسن حدود ۵درصد از منابع خود را در صندوق سرمایهگذاری با حداقل ۷۰درصد سهام میگذارد و جوان با ریسکپذیری بالای ۸۰درصد منابع خود را در این صندوق سرمایهگذاری میکند.
وی افزود: پس در این صندوقها فرض بر این است این دو فرد و سایر سرمایهگذاران پذیرفتهاند که چه مقدار از منابع خود را در این نوع صندوقها سرمایهگذاری کنند و میخواهند از مهارت تجزیه و تحلیل سهام و انتخاب سهام (Stock selection) و سایر مهارتهای مدیران استفاده کنند.
قراگوزلو ادامه داد: حال اگر مدیر صندوق یا سازمان بخواهد تغییر در استراتژی صندوق به وجود بیاورد، در امر سرمایهگذاری این افراد دخالت کرده و پرتفوی متناسب با ریسکپذیری آنها را از حالت بهینگی یا مورد علاقه آنها خارج میسازد.
وی افزود: پس در این صورت باید صندوقهای سرمایهگذاری حتما ۷۰ درصد از منابع نقدی خود را به سرمایهگذاری در سهام اختصاص دهند و اگر فرد سرمایهگذار قصد سرمایهگذاری در اوراق مشارکت و یا صندوق با درآمد ثابت را دارد، واحدهای صندوق سهام را باطل کرده و در صندوق با در آمد ثابت یا مختلط سرمایهگذاری میکند. همچنین وظیفه مدیر تنها کسب بازده نیست، بلکه اجرای استراتژی به بهترین نحو و کسب بیشترین بازده متناسب با ریسک تحمیل شده به سرمایهگذار در چارچوب امیدنامه و اساسنامه از پیش تعیین شده که معمولا عملکردش را نسبت به یک شاخص میسنجند و در بازاری که شاخص بازده مثلا منفی ده درصدی را دارد بازده ۵ درصد منفی عملکرد قابل قبول مدیر پرتفوی است و برعکس در بازاری که بازار دارای بازده شاخص ۷۰درصد بوده، عملکرد پنجاه درصدی از یک مدیر قابل قبول نیست.
چهره صندوقها در دیگر کشورها
مدیر سرمایهگذاری صندوق بورسیران در ادامه به عملکرد صندوقهای سرمایهگذاری در دنیا اشاره کرد و گفت: در دنیا نیز از همین روش استفاده میشود یعنی وقتی سرمایهگذاری میخواهد در صندوق سرمایهگذاری مشترک سرمایهگذاری کند قبل از همه به این موضوع توجه میکند که عملکرد هر صندوق در گذشته چه بازده یا چه ریسکی را در بر داشته است.
قراگوزلو ادامه داد: صندوقهای سرمایهگذاری که در دنیا تنها به بازده توجه میکنند و استراتژی مشخصی ندارند، صندوقهای مصون (Hedge fund) نام دارند که در حال حاضر چنین صندوقهایی در کشور به طور رسمی راهاندازی نشدهاند. مدیر سرمایهگذاری صندوق بورسیران در پایان خاطرنشان کرد: صندوقهای سرمایهگذاری ابزارهای جدید مالی هستند که هنوز در کشور به طور کامل جا نیفتادهاند و جای رشد زیادی دارند و به طور قطع اوضاع و احوال کنونی کشور بر آنها تاثیر میگذارد، همانطور که بر روی سایر بخشهای اقتصادی تاثیرگذار خواهد بود.
حدنصابی برای حفظ ماهیت
در این رابطه مدیر عامل کارگزاری حافظ اختصاص ۷۰ درصد از منابع نقدی صندوقها در سهام را بسیار مثبت دانست و اظهار کرد: این مسالهای بسیار مهم و ضروری است؛ زیرا در غیر این صورت صندوقها ماهیت و فلسفه وجودی خود را از دست میدهند. محمد اقبالنیا در گفتوگو با دنیای اقتصاد افزود: کسی که پول خود را در صندوق سهام میگذارد انتظارش از مدیر صندوق آن است که برایش سهام پرپتانسیل خریداری کند. پس از نتایج این سرمایهگذاری هم باید مطمئن باشد.
وی افزود: خرید اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار با درآمد ثابت در قیاس با سهام نیاز به تخصص کمتری دارد. بر همین اساس مقام ناظر کارمزد مدیر صندوق سهام و صندوق اوراق بهادار با درآمد ثابت را متفاوت در نظر گرفته است. البته در اینجا یک موضوع تحت عنوان زمانبندی خرید و فروش مطرح است، یعنی مدیر صندوق ممکن است در شرایط خاصی تشخیص دهد که خوب است به صورت موقت وزن سهام را کم کند و در اوراق با درآمد ثابت سرمایهگذاری کند تا در موقع مناسب مجدد سهام مناسب را در کف قیمتی خریداری کند.
به اعتقاد این کارگزار بورس، در این شرایط میتوان حدنصاب ۷۰ درصد را برای مدتی رعایت نکرد. منتها این بحث، موقتی است که در امیدنامه صندوقها هم اجازه داده شده است. هرچند در حال حاضر بسیاری از صندوقهای سهام از این ضابطه پیروی نمیکنند.
اقبالنیا در پاسخ به سوال خبرنگار ما مبنی بر اینکه آیا این راهحل درستی برای کنترل بازدهی صندوقها است، گفت: این بحث را نمیتوان به کنترل بازده تعبیر کرد؛ بحث بر سر این است که امیدنامه صندوق، چارچوب و دورنمایی را برای سرمایهگذاران ترسیم کرده و باید به آن پایبند باشد تا بتواند انتظارات و ترجیحات آنها را از حیث ریسک و بازده برآورده کند.
مدیرعامل کارگزاری حافظ در ادامه اظهار کرد: اگر بازده بازار در مقطعی کمتر از بازده بازار پول باشد و در همین مدت یک صندوق سهام عملکردی بهتر از شاخص داشته باشد اما بازده آن کمتر از بازده اوراق مشارکت باشد، کاملا قابل توجیه است.
وی تاکید کرد: ما نباید بازده بازار بورس و صندوقهای سهام را صرفا در یک دوره شش ماهه یا یک ساله مدنظر قرار دهیم. اطلاعات تاریخی چند سال اخیر نشان میدهد بازده بازار سرمایه و صندوقهای با مدیریت صحیح، بالاتر از بازار پول است.
اقبالنیا در ادامه افزود: در همین شرایط که بازار بورس در یک ماه اخیر از رکود نسبی برخوردار بوده است، صندوقهای سهام موفقی که بیش از ۷۰ درصد سهام داشته اند و خوب عمل کردهاند کم نیستند. همچنین این نکته را نیز باید مدنظر قرار داد که با کوچکترین تحولات سیاسی یا اقتصادی شرایط میتواند به یکباره تغییر کند و در این میان آن دسته از صندوقهایی که هوشمند عمل کرده و سبد مناسبی از سهام را در اختیار دارند، بیشترین سود را خواهند برد.
بازدهی صندوقها خوب است
مدیر عامل کارگزاری حافظ در ادامه اظهاراتش به انواع صندوقهای سرمایهگذاری اشاره کرد و گفت: سازمان بورس برای سلیقههای مختلف، انواع متفاوتی از صندوقها را طراحی کرده است. آن دسته از سرمایهگذاران که به هر دلیل صندوقهای سهام را در شرایط کنونی جذاب نمیدانند میتوانند به سراغ سایر انواع صندوقها مثل صندوقهای مختلط یا صندوقهای با درآمد ثابت بروند.
اقبالنیا در ادامه افزود: صندوقهای سهام هم مشتریان خاص خود را دارند چنانچه سرمایهگذاران در صندوقهای سهام به درستی توجیه شده باشند نباید با افت مقطعی صندوق از میدان به در بروند.
وی خاطرنشان کرد: به طور قطع در یک دوره بلندمدت ۲ یا ۳ ساله بازدهی صندوقهای سهام با مدیریت مناسب، بیشتر از بازده هر سرمایهگذاری دیگری خواهد بود.
وی افزود: صندوقی که به طور متوسط سالانه بالای ۵۰ درصد بازدهی داشته است، حالا اگر در یک سال خاص بازده آن به ۲۰ درصد رسید؛ جای نگرانی ندارد.
اقبالنیا تصریح کرد: این موضوع تابع شرایط کلی اقتصاد بوده و گذرا است.
این کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به سوال خبرنگار ما مبنی بر اینکه آیا زمان آن نرسیده که در چنین الزامات دست و پاگیری بازنگری شود؟ گفت: الزامات فعلی مشکل اساسی ندارد، ولی میتوان آن را بهتر کرد، مثلا انواع جدیدی از صندوقهای سرمایهگذاری را تعریف کرد که بتوانند در معاملات آتی هم وارد شوند یا اینکه الزامات امیدنامه آنها متفاوت باشد تا طیفهای مختلف سرمایهگذاران با سلیقههای متفاوت را پوشش دهند.
آینده بازار سرمایه در دست صندوقها
مدیر عامل کارگزاری حافظ با اشاره به وضعیت آینده این نهادهای مالی، افزود: در حال حاضر صندوقهای سرمایهگذاری یک گام بزرگ و اساسی در رشد و توسعه بازار سرمایه کشور محسوب میشود.
تجربه اندک چند سال اخیر این صندوقها و تعدد آنها نشان میدهد که این صندوقها تجربه موفقی محسوب میشوند.
وی افزود: این صندوقها زمینه حضور عامه مردم در بازار سرمایه کشور را با تحمل هزینه کم و معقول فراهم آورده است هم از نقدشوندگی بالایی برخوردار است و زحمت پیگیری افزایش سرمایه و سود سهام را هم کم کرده است.
افزون بر این، صندوقها زمینه رشد و کشف استعدادهای جوان در زمینه مدیریت علمی و اصولی داراییها را فراهم آورده است.
وی افزود: انتظار میرود در آینده این صندوقها به لحاظ حجم داراییهای تحت مدیریت و جذب مخاطبان، رقابت جدیتری در پیش داشته باشند. اقبالنیا تصریح کرد: آینده بازار سرمایه ایران مثل بازار سرمایه تمام کشورهای توسعه یافته متعلق به صندوقها است. در آینده نه چندان دور شاهد آن خواهیم بود که بانکها، بیمهها و صندوقهای بازنشستگی به جای ایجاد واحد مستقل مدیریت داراییها به سراغ صندوقهای موفق خواهند رفت.
کنترل بازدهی توسط سرمایهگذاری در سهام
در ادامه مدیرعامل شرکت مشاور سرمایهگذاری آوای آگاه نیز در گفتوگو با خبرنگار ما با اشاره به انواع صندوقهای سرمایهگذاری و ماهیت آنها، اظهار کرد: در ایران حدود ۵ نوع صندوق سرمایهگذاری وجود دارد که یکی از انواع آن صندوقهای سرمایهگذاری در سهام هستند که دارای این ویژگی (سرمایهگذاری اکثر داراییها در سهام) هستند.
مهدی طحانی در ادامه افزود: با توجه به اینکه تفاوت انواع مختلف صندوقها در میزان سرمایهگذاری آنها در اوراق با درآمد ثابت و سهام است، بنابراین بازدهی و ریسک آنها هم متعاقبا با هم تفاوت دارد؛ بنابراین برای صندوقهای سرمایهگذاری در سهام باید مفاد امید نامه که سرمایهگذاری اکثر داراییها در سهام است، رعایت شود تا تفاوت صندوقها (هدف اولیه قانونگذار از تنوع بخشیدن به صندوقها ایجاد تفاوت بوده است) حفظ شود. به عبارتی سرمایهگذاران باید براساس سطح ریسکپذیریشان صندوق سرمایهگذاری خود را انتخاب کنند. همچنین برای صندوقهای سرمایهگذاری در سهام، یکی از معیارهای کنترل بازدهی میتواند درصد سرمایهگذاری در سهام باشد، اما به عنوان تنهاترین راه حل نیست.
اهمیت پذیرش مطلق قانون
مدیرعامل شرکت مشاور سرمایهگذاری آوای آگاه در ادامه به روشهای کنترل بازدهی و ریسک صندوقها در دنیا اشاره کرد و گفت: شرایط جاری اقتصاد ایران باعث شده که بورس دچار تزلزل شود و متعاقب آن صندوقهای سرمایهگذاری (مخصوصا صندوقهای سرمایهگذاری در سهام) دچار تنگنا شوند.
وی ادامه داد: اتفاقا در شرایط ثبات یارشد اقتصادی هر قدر صندوق سرمایهگذاری داراییهایش را در سهام سرمایهگذاری کرده باشد برنده است، اما در شرایط فعلی وضع برعکس است و مدیران صندوقها مجبورند برای پاسخگویی به ابطالیهای واحدهای سرمایهگذاری سرمایهگذاران نقدینگی لازم را در صندوق تحت مدیریت خود مهیا کنند.
طحانی خاطرنشان کرد: بنابراین صندوقهای سرمایهگذاری در سهام به جانب احتیاط کشیده میشوند. اما زمانی که شرایط اقتصادی به وضع مطلوب برسد، بدیهی است که صندوقهای سرمایهگذاری در سهام پیشتاز بازدهی میشوند.
وی افزود: در خارج از کشور نیز معیارهای بسیار متنوعی برای کنترل بازدهی و ریسک استفاده میشود که یکی از این معیارها میزان سرمایهگذاری صندوقها در سهام است. اما در آنجا، وقتی صندوقی مطابق امیدنامه پذیرفته است که از نوع سرمایهگذاری در سهام باشد به این معنی است که این صندوق در تمام شرایط، قانون را اجرا خواهد کرد.
وی در پاسخ به سوال خبرنگار ما مبنی بر اینکه آیا این اقدام به تشدید شدن بازدهی منفی صندوقها منجر نخواهد شد؟ گفت: در شرایط اوضاع بد اقتصادی و اتفاقات مختلف سیاسی که منجر به بالابردن ریسک سیستماتیک بازار سرمایه میشود و با عدم شفاف سازی مناسب در این فضا، دامنه التهاب گستردهتر میشود. بدیهی است که اصرار به سرمایهگذاری در سهام باعث کاهش بازدهی صندوق و متعاقب آن هجوم سرمایهگذاران برای ابطال واحدهای سرمایهگذاری و در نتیجه فروش سهام ارزشمند موجود در صندوق توسط مدیر سرمایهگذاری و به دنبال آن تشدید فشار فروش بر بازار میشود. بنابراین ترغیب صندوقهای سرمایهگذاری به خرید سهام دیدگاهی سادهانگارانه از واقعیتهای اقتصادی است که عواقبش از شرایط جاری بسیار سختتر خواهد بود.
ابزارهای جدید برای رونق صندوقها
مدیرعامل شرکت مشاور سرمایهگذاری آوایآگاه در ادامه اظهار کرد: سازمان بورس میتواند با استفاده از ابزارهایی مانند تقویت معاملات آتی سهام و اجازه به صندوقها برای فعالیت در این بازار و راهاندازی optionها رونق را به صندوقها برگرداند.
طحانی افزود: معاملات آتی هم در بازار صعودی وهم در بازار نزولی کاربرد دارند. بنابراین میتوان با راهاندازی این ابزارها هم باعث رونق بازار سرمایه شد و هم ابزارهای کنترل ریسک را در اختیار مدیران سرمایهگذاری قرارداد و هم اینکه این ابزارهای مالی تازه وارد به بازار سرمایه ایران فرصت خود نمایی پیدا کنند.
وی خاطر نشان کرد: تجربه موفق استفاده از معاملات آتی را در بازار معاملات آتی سکه بهار آزادی شاهد هستیم.
این الزامات دست و پاگیرند؟
طحانی در ادامه اظهاراتش به الزامات قانونی حاکم بر صندوقها اشاره کرد و گفت: رویکرد قانونگذار بازار سرمایه در طی این سالها همواره سازنده بوده است؛ همواره سعی کرده با در نظر گرفتن جوانب احتیاط، نهادهای مالی و ابزارهای مالی جدید را راهاندازی کند. وی در ادامه خاطر نشان کرد: از حدود ۴ سال پیش تغییرات اساسی اتفاق افتاده است؛ بنابراین حتما برای خروج از این شرایط تمهیداتی در حال تدوین است. حال آنکه واقعا جای خالی ابزارهای مالی مدیریت ریسک که به مدیران سرمایهگذاری آزادی عمل بسیار میبخشد در صندوقهای سرمایهگذاری در سهام که همواره در معرض ریسک هستند، خالی است. همچنین در حال حاضر زمزمههایی شنیده میشود که برای صندوقهای با درآمد ثابت هم چنین الزامات مشابهی هم در راه است که در واقع درستش این است که این چنین باشد.
طحانی افزود: داراییهای هر صندوق باید دقیقا مانند امیدنامه خود سازماندهی شود تا سرمایهگذاران بتوانند بین انواع صندوقها انتخاب خود را داشته باشند.
ریسکگریزی در صندوقها
مدیرعامل شرکت مشاور سرمایهگذاری آوای آگاه آینده صندوقهای سرمایه گذاری را چندان مثبت ندانست و اظهار کرد: متاسفانه در حال حاضر عمده صندوقهایی که داراییهایشان اکثرا سهام بوده است، شاهد افت بازدهی خود و مهاجرت سرمایهگذاران از آن صندوق هستند. به جز صندوقهای سرمایهگذاری که میدانند سرمایهگذارانشان حتی در شرایط بد هم آنها را ترک نمیکنند. بنابراین عموم صندوقهای سرمایهگذاری در سهام حال و روز خوبی ندارند.
وی خاطرنشان کرد: صندوقهای با درآمد ثابت هم، تماما در سپردههای بانکی یا اوراق بدهی با درآمد ثابت هستند و بنابراین بازدهی آنها همان حدود بازدهی سپردههای بانکی است. به عبارتی در شرایط فعلی محصولات مالی همه دارند شبیه هم میشوند و همه به دنبال یک صفت مشترک به نام «ریسکگریزی» هستند.
ارسال نظر