گارو هوانسیان فر*
بخش اول
همان‌طور که در مقاله قبلی «مراحل حسابدار رسمی شدن(1)» نوشته بودم، موارد این مقاله تنها جنبه‌ پیشنهادی دارد که به نظر اینجانب برای اعتلای حرفه حسابداری و حسابرسی شاید بتواند سودمند واقع شده و باعث‌ شود که جامعه حسابداران رسمی ایران به صورت یک جامعه‌ صد در صد حرفه‌ای به معنی واقعی و در سطح انجمن‌های حرفه‌ای حسابداری معتبر دنیا و حتی بالاتر از آنها قرار گیرد.

البته مسوولان محترم مربوطه هر تصمیمی که بگیرند مورد احترام اینجانب و کلیه‌ اعضای جامعه است و این سری مقالات تنها نظرات شخصی اینجانب را بیان می‌کند و غیر از آن هم نمی‌تواند باشد. در این مقاله می‌خواهم در مورد سوالات آزمون جامعه حسابداران رسمی ایران بحث کنم.
همان‌طور که همه ما آگاه هستیم، مدرک جامعه حسابداران رسمی ایران یک مدرک حرفه‌ای است و با مدارک تحصیلات آکادمیک دانشگاهی فرق بسیار دارد و باید هم داشته باشد. این تفاوت در تمام دنیا و کشورهایی که حرف اول را در رشته‌ حسابداری و حسابرسی می‌زنند وجود دارد و به طور کامل مشهود است. نظر به اینکه افرادی که عضو این جامعه می‌شوند باید اشخاص کاملا حرفه‌ای (Professional) در رشته‌ حسابداری و حسابرسی باشند، بنابراین سوالات آن، هم باید کاملا حرفه‌ای و با سوالات سایر آزمون‌ها بسیار متفاوت و به قول عامیانه، حداقل چند سر و ‌گردن (نه یک سر و‌گردن) بالاتر باشد. سوالات این آزمون باید در حد بسیار بالایی، پیچیده و کاملا حرفه‌ای باشد. سوالات تئوری، ذهنی، تخیلی و خارج از دنیای خاکی برای این آزمون به هیچ وجه نمی‌تواند مفید واقع شود، زیرا افرادی که حسابدار رسمی می‌شوند، باید کار عملی انجام دهند و در حرفه‌ حسابداری یا حسابرسی مشغول به کار شوند و در کار عملی نیز سوالات تئوریک و تخیلی به هیچ وجه به کار آنها نمی‌آید.
برای مثال، مسائل بسیار مشکل در مورد شرکت‌های تضامنی و غیره که ما در دانشگاه می‌خواندیم، به هیچ وجه در طی مدت کار عملی خود با آنها مواجه نشده‌ایم. اگر کسی هم مدعی باشد که یک حسابدار باید این موارد را نیز بداند، در پاسخ می‌گویم که این موارد را به طور حتم طی دوران دانشگاهی (کارشناسی و کارشناسی ارشد) باید خوانده باشد و تکرار آنها در آزمون جامعه حسابداران رسمی ایران به هیچ وجه لازم و ضروری نیست. سوالات آزمون جامعه حسابداران رسمی ایران باید حداقل ویژگی‌های خاص زیر را دارا باشند:
• سوالات باید بکر باشند. بدین معنی که آزمون دهندگان نباید قبلا آن سوالات را در جای دیگری دیده باشند. برای این منظور هم سوالات آزمون یاد شده باید هر بار توسط افراد بسیار حرفه‌ای طرح شوند و نه ترجمه یا نباید از سوالات آزمون‌های دیگر با دادن کمی تغییرات ارائه شوند.
• سوالات باید فکر آزمون دهندگان را به تجزیه و تحلیل کردن وا دارند. بدین معنی که هر سوال طوری طرح شود که آزمون‌دهنده نیاز به فکر کردن داشته باشد و تنها به مواردی که حفظ کرده، نتواند اتکاء کند. بعضی از سوالات دوره‌های گذشته‌ این آزمون را که مطالعه می‌کنم، متوجه می‌شوم که طرح‌کننده سوال، تنها یک جمله از استانداردهای حسابداری یا حسابرسی را از کتاب‌های استانداردهای حسابداری و حسابرسی برداشته و آن را به صورت سوالی در آورده است.(خسته نباشد!) این مورد نشان می‌دهد که طراح!!، صرفا جهت رفع تکلیف، یک کاری را انجام داده است.
• سوالات باید هوش، ذکاوت و سرعت عمل تصمیم‌گیری آزمون‌دهنده را آزمایش کند. سوالات باید طوری باشند که فقط افراد تیزهوش، با معلومات بالا و ذهن قوی در تصمیم‌گیری بتوانند به آنها پاسخ دهند. یک حسابرس حرفه‌ای باید مطالب را بسیار سریع درک کند و عکس‌العمل سریع، صحیح و مناسب از خود نشان دهد. افرادی که قدرت درک آنها خیلی کم یا کم است و مطالب را خیلی دیر درک می‌کنند، نمی‌توانند حسابرس یا حسابدار حرفه‌ای شوند. یک حسابرس یا حسابدار حرفه‌ای باید قدرت ارتباط دادن سریع بین حساب‌ها را داشته باشد. شخصی که کند ذهن است و بارها باید مطلبی را برای او تشریح و تفسیر کرد یا توضیح داد تا او آن را احتمالا بفهمد، بهتر است به دنبال یک رشته‌ دیگری باشد. البته بر این گونه افراد عیبی نمی‌گیرم و به هیچ‌وجه آنها را پایین‌تر از سایر افراد نمی‌دانم، ولی لازمه‌ حسابدار یا حسابرس حرفه‌ای شدن، داشتن هوش و ذکاوت بسیار بالا و سایر مشخصاتی است که در بالا ذکر کردم. افرادی که این مشخصات را ندارند، به هیچ وجه امید خود را از دست ندهند زیرا قرار نیست که هر شخصی در دنیا حسابرس و حسابدار حرفه‌ای شود. این افراد می‌توانند به رشته‌های دیگری روی آورند و شاید در آن رشته‌ها حتی بسیار موفق‌تر از کسانی باشند که در رشته‌ حسابداری و حسابرسی مشغول به کار شده‌اند. همان‌طور که مشاهده می‌کنیم، در اطراف ما افراد با درجات هوشی متفاوت وجود دارند. شخصی نفر اول آزمون یکی از انجمن‌های حسابداران خبره انگلستان می‌شود و جایزه سمبلیک از آن انجمن می‌گیرد و به عنوان (Prize Winner)شناخته می‌شود و افراد بسیاری (اکثریت) پس از چندین نوبت شرکت در آزمون این انجمن‌ها و رد شدن در آنها، کاملا از عضویت در یکی از انجمن‌های حرفه‌ای حسابداری معتبر دنیا ناامید می‌شوند ولی امید خود را در زندگی از دست نمی‌دهند. چه بسا این افراد در رشته‌های دیگر کاملا موفق شوند. بنابراین، نباید در آزمون جامعه حسابداران رسمی ایران این انتظار را داشت که هر کسی که شرکت می‌کند، حتما باید قبول شود و عنوان «حسابدار رسمی» را پشت اسم خود یدک بکشد. یک توصیه به کسانی که می‌خواهند حسابدار حرفه‌ای شوند دارم و آن این است که اگر می‌بینند یک مطلبی را باید چندین بار برای آنها تکرار شود تا آن مطلب را درک کنند یا به طور نیمه درک کنند، بهتر است که دست از به‌دست آوردن عنوان حسابدار رسمی بکشند. جلوی ضرر را هر جا که بگیرید، سود است. دنبال چیزی نروید که نمی‌توانید آن را به‌دست آورید و ناامید شوید. فورا در فکر رشته‌ دیگری باشید، شاید در رشته‌ دیگری موفق‌تر شد.
سوالات آزمون جامعه حسابداران رسمی ایران باید دارای نکات بسیار ظریف و انحرافی باشند تا فقط کسانی که دارای معلومات و دانش بالا در مفاد آزمون هستند و قدرت تشخیص بالایی دارند، به آن سوالات پاسخ دهند. بهتر است سوالاتی که مطرح می‌شود، سوالاتی باشند که در عمل مشاهده می‌شوند و کاربرد عملی دارند. برای این منظور می‌توان از CASE‌های واقعی برای آزمون استفاده نمود و نه سوالات تخیلی و ساخته و پرداخته ذهن بعضی از طراحان یا مترجمان سوالات. بدترین نوع سوالات، سوالاتی هستند که از روی کتاب‌های استانداردهای حسابداری، حسابرسی، قانون تجارت و... فقط با به صورت سوالی درآوردن جملات، به صورت سوالات آزمون جامعه حسابداران رسمی ایران که قرار است یک جامعه کاملا حرفه‌ای باشد، مطرح می‌گردد. کافی است که شخصی چندین بار این کتاب‌ها را به صورت طوطی‌وار خوانده و حفظ کرده باشد و بدون درک واقعی آنها، به سوالات پاسخ صحیح دهد و بعد هم عنوان «حسابدار رسمی» را به‌دست آورد و احتمالا بلافاصله ادعای شریک شدن، آن هم همتراز شرکای قبلی یک موسسه حسابرسی معتبر کند! (در این مورد قبلا به طور مفصل با حسابداران رسمی جوان صحبت کرده‌ام). چنین سوالاتی به هیچ وجه درک عمیق مطالب را از آزمون‌دهنده نمی‌خواهد. البته سوالات را می‌توان از روی این کتاب‌ها طرح کرد، ولی نه به صورت سوالی کردن جملات، بلکه طوری طرح شوند که درک عمیق و صحیح آزمون‌دهنده را امتحان کنند و نه فقط قدرت حفظ کردن آنها را.
*حسابدار رسمی - عضو پیوسته انجمن حسابداران خبره مدیریت انگلستان
ادامه دارد