چرا «بورسی‌ها» سوار «خودرو» نمی‌شوند؟
از راست به چپ : ایمانی(قائم مقام ایران‌خودرو)، قالیباف(مدیرعامل بورس) و حجاریان(رییس سابق هیات مدیره بهمن)
گروه بورس- علیرضا باغانی: پس از آنکه فعالان دو صنعت بیمه و سیمان در بورس تهران طی گردهمایی مشترک با فعالان بازار سرمایه مشکلات و موانع سرمایه‌گذاری در این صنایع را بررسی کردند، هفته گذشته نوبت به صنعت خودرو رسید.

بر این اساس، سه‌شنبه گذشته فعالان صنعت خودرو در نشستی که به «میز صنعت» در بورس تهران موسوم است، گرد هم جمع شدند تا دلایل عدم اقبال بازار سرمایه به سهام گروه خودرویی را مورد بررسی قرار دهند.
در این نشست، بیشتر تصمیم‌گیران و مدیران صنعت خودرو حضور داشتند، از قائم‌مقام ایران‌خودرو گرفته تا معاون مالی سایپا، مدیرعامل و رییس هیات مدیره سابق گروه بهمن، رییس سازمان مدیریت صنعتی و ... .
سهم ۶درصدی خودرو از کیک بازار
حسن قالیباف اصل در این نشست طی سخنانی سهم صنعت خودرو از ارزش بازار سرمایه را 6‌درصد عنوان کرد و افزود: در سال جاری شرکت‌های حاضر در بورس معادل 103هزارمیلیارد تومان سود پیش‌بینی کرده‌اند که سهم گروه خودرو از مجموع این سود پیش‌بینی شده، معادل 15هزار میلیارد تومان است.
به گفته مدیرعامل بورس اوراق بهادار تهران، گروه خودرو از لحاظ ارزش بازار، رتبه پنجم را دارد و ۲درصد از حجم معاملات بورس تهران را نیز به خود اختصاص داده است؛ اما متاسفانه صنعت خودرو از P/E مناسبی در بازار برخوردار نیست، به طوری که P/E بازار در حال حاضر ۵ مرتبه است، حال آنکه P/E صنعت خودرو در بورس تهران معادل ۵۸/۲مرتبه تخمین زده می‌‌شود.
وی هدف از برگزاری میز خودرو در بورس تهران را بازگشت این صنعت به جایگاه واقعی و اصلی خود عنوان کرد و افزود: در سند چشم‌انداز 20ساله، تولید 3میلیون خودرو در سال تا افق 1404 پیش‌بینی شده است که تحقق این پیش‌بینی نیاز به توسعه هر چه بیشتر این صنعت دارد، از این رو در میز صنعت خودرو، جذب سرمایه‌گذار خارجی، صادرات، صنعت قطعه‌سازی، حمایت‌های تعرفه‌ای، بحران نقدینگی، جایگاه خودروسازان در بازار، طرح تحول اقتصادی و تاثیر پیوستن ایران به WTO در این صنعت مورد بررسی و کنکاش قرار خواهد گرفت.
«خودرو» بی‌دفاع است
در این جلسه معاون مالی و اقتصادی گروه سایپا در اظهاراتی نوع نگرش عمومی نسبت به صنعت خود را چندان مناسب ارزیابی نکرد و گفت: فضای عمومی حاکم بر اقتصاد کشور به صنعت خودرو این گونه نگاه می‌‌کرد که اتفاقات رخ داده در صنعت ناشی از حمایت‌ها و بحث بالا بودن تعرفه واردات بوده است.
امیری افزود: حمایت از صنایع در همه جای دنیا وجود دارد و در ایران هم تا حدی وجود داشته است، اما هنگامی که در مورد تعرفه‌ها مباحثی مطرح می‌‌شود، در مورد قیمت‌ها نیز بحث‌هایی ایراد می‌‌شود و گفته می‌‌شود که قیمت‌ها بالا است و خودروسازان که از تعرفه استفاده می‌‌کنند، چرا قیمت محصولاتشان بالا است.
وی با بیان اینکه تبلیغات در صنعت خودرو ضعیف بوده و این صنعت از خودش خوب دفاع نکرده است، ادامه داد: صنعت خودرو در مورد قطعه‌سازی و تامین قطعه، منابع بانکی و ... با مسائلی روبه‌رو است، از طرفی دیگر اشتغالزایی بسیار چشمگیری در صنعت اتفاق افتاده است، اما چون مطالعات در این زمینه وجود نداشته نسبت به صنعت خودرو نقدهایی صورت گرفته، اما صنعت دفاعی از خود نداشته است و اتفاق‌های رخ داده در این صنعت بیان نشده است.
تعامل نامناسب بین بورس، سرمایه‌گذار و خودروساز را از جمله عوامل مهم عدم اقبال فعالان بازار نسبت به سهام خودرویی‌ها عنوان کرد.
خودرویی‌ها مظلومند
مدیرعامل سرمایه‌گذاری سایپا نیز در مورد نوع نگاه فعالان بازار سرمایه به صنعت خودرو گفت: تصویری که بازار نسبت به صنعت خودرو دارد، بیانگر این است که نسبت به این صنعت ظلم شده است و صنعت خودرو در بورس مظلوم واقع شده است، در حالی که اگر به سال‌های گذشته بازگردیم، در می‌‌یابیم که خودرو در مقایسه با صنایع دیگر از بازده مطلوب‌تری برخوردار بوده است و جزو دهک‌های اول در سوددهی به سهامداران بوده است.
وی با اشاره به P/E پایین گروه خودرو در بازار سرمایه گفت: به نظر می‌‌رسد شاید دلیل این را که P/E صنعت خودرو در بورس معادل عدد 5/2مرتبه است، بتوان در تلقی بازار و تحلیل‌گران جست‌وجو کرد، تلقی و تحلیلی که با واقعیات تفاوت دارد.
حذف تعرفه بی‌خطر است
مدیرعامل سرمایه‌گذاری ساپیا با اشاره به تعرفه بالای واردات خودرو گفت: از حذف یا تغییر تعرفه‌ها همواره به عنوان یک خطر برای صنعت خودرو یاد شده است، در حالی که به استناد مدارک و مستندات، می‌‌توانیم اثبات کنیم که صنعت خودرو به ویژه شرکت‌های اصلی این صنعت، در مقابل این خطرات مصون هستند و صنعت از محل تغییر تعرفه آسیبی نمی‌بیند، اما ذهنیت بازار نسبت به موضوع خطر تعرفه، ناشی از تصور دور از واقعیتی است که بازار سرمایه از صنعت خودرو دارد، با این حال از آنجا که ما خودرویی‌ هستیم، شاید این اظهارات عادی و طبیعی تلقی شود.
تکنولوژی درون‌زا؛ مساله این است
در این حال دبیر کانون نهادهای سرمایه‌‌گذاری ایران، نگاه بازار نسبت به سهام شرکت‌های خودروساز را این گونه بیان کرد: فعالان بازار مزیت‌های صنعت خودرو را انکار نمی‌کنند، به عنوان مثال در مورد ایران خودرو گفته می‌‌شود که از نقدشوندگی بالایی برخوردار است، پس قابلیت خرید دارد، اما مساله اصلی فعالان بورس، تکنولوژی درون‌زای شرکت‌های خودرویی است و این تکنولوژی درون‌زا است که مزیت نسبی را مشخص می‌‌کند. شاپور محمدی با بیان اینکه منکر اتفاقات خوبی که در صنعت خودرو رخ داده نیست، افزود: در بررسی‌ها باید موضوع توان تکنولوژیک صنعت مورد بررسی قرار گیرد و باید دید که در چه مواردی همچنان تکنولوژی وارد می‌‌شود و آیا شرکت‌ها توان انتقال تکنولوژی دارند و در نهایت تولید خودرو چقدر بر اساس تکنولوژی بومی شده، تولید می‌‌شود. همه این موارد برای بازار سرمایه مهم است و اینکه این صنعت اتفاقات و تولیدات و تحولات جدیدی در پیش روی داشته باشد.
چرا بازار به «خودرو» بی‌اعتنا شد؟
از سوی دیگر علیرضا عسگری مارانی به نمایندگی از نهادهای مالی فعال در بازار در این جلسه از تعرفه، به عنوان عامل از بین رفتن رقابت‌پذیری شرکت‌های خودروسازی یاد کرد و خاطرنشان ساخت: تعرفه یکی از عواملی است که بی‌توجهی بازار سرمایه به آینده این صنعت را موجب شده است، در حالی که تعرفه یکی از این عوامل و در واقع یکی از کمک‌هایی است که دولت به این صنعت می‌‌کند.
مدیرعامل سرمایه‌گذاری ملی با اشاره به ورود شرکت‌های لیزینگ خودرو به بورس تهران گفت: شرکت‌های لیزینگ نباید وارد بورس می‌‌شدند،
چرا که لیزینگ‌ها یک ابزار محسوب می‌‌شدند و ابزار را به بورس نمی‌آورند که در نهایت دیدیم، پس از آن در مورد نرخ لیزینگ‌ها چه اتفاقی افتاد و به یک مساله اساسی برای خودرو تجاری تبدیل شد، در حالی که لیزینگ باید مکانیزم فروش را سامان می‌‌داد، در واقع از لیزینگ‌ها به عنوان یک ابزار فروش مناسب آنها استفاده نشد. وی از به مخاطره افتادن توسعه‌ها به عنوان یکی از تهدیدهای صنعت خودرو از نگاه فعالان بازار سرمایه یاد کرد و افزود: شرکت‌های خودروساز به جای اینکه نقدینگی خود را صرف تولید کنند، در صنایع دیگری سرمایه‌گذاری کرده‌اند که با توجه به برخی نوسان‌ها این سرمایه‌گذاری‌ها برای شرکت‌های خودروساز غیراقتصادی شده است، در حالی که آنها با شناخت و دکترینی که از صنعت خود داشتند، می‌‌توانستند توسعه‌های خوبی انجام دهند.
نباید مس و ... می‌‌خریدید!
وی در این رابطه سرمایه‌گذاری خودروسازان از جمله سرمایه‌گذاری سایپا در مس ایران و خرید و فروش سهام از سوی شرکت‌های سرمایه‌گذاری وابسته به خودروسازها را زیر سوال برد و همچنین از داشتن باشگاه‌های ورزشی توسط خودروسازان که فقط هزینه‌زا هستند، به عنوان یکی از عوامل عدم اقبال بازار به سهام شرکت‌های خودرویی یاد کرد.
عسگری مارانی با بیان اینکه شرکت‌های خودرویی سود مناسبی در مجامع تقسیم می‌‌کنند، گفت: به رغم دارا بودن DPSهای مناسب، جریان پرداخت سود در این شرکت‌ها تغییر کرده است و این شرکت‌ها سود سهام خود را به موقع پرداخت نمی‌کنند و حتی در برخی موارد هم پاسخگو نیستند.
بازار سهام خودرو چگونه داغ می‌‌شود؟
وی افزود: کاهش هزینه، استفاده از منابع بهینه داخلی، توسعه‌های منطقی، استفاده از ابزار فروش مناسب لیزینگ و تداوم تقسیم و پرداخت سود مناسب به طور قطع می‌‌تواند در بازگشت گروه خودرو به جایگاه اصلی و شایسته آن در بازار اثرگذار باشد.
وی درباره نحوه اطلاع فعالان بازار از ارزش سهام خودروسازان گفت: در سال 82، دبیر کل وقت بورس بازدیدی از شرکت سایپا داشت که پس از آن نگرش بازار نسبت به این شرکت تغییر و P/E آن از 5 به 10 رسید و سایپا سالیان سال به عنوان ابرقدرت و نفر اول بورس حضور داشت، شرکتی که 140میلیارد تومان ارزش داشت که ما امیدواریم این شرکت به شرایط قبل بازگردد.
انتقال ریسک در صنعت
مسعود حجاریان، یکی دیگر از چهره‌هایی بود که در این جلسه، طی اظهاراتی در خصوص وضعیت فعلی صنعت خودرو نظر داد. رییس سابق هیات مدیره گروه صنعتی بهمن با بیان اینکه یک سال است از صنعت خودرو جدا شده، گفت: در چنین نشست‌هایی نمی‌توان در مورد سیاست‌های کلان صنعت که از سوی دولت تصمیم‌گیری می‌‌شود، سخن گفت، چرا که پرداختن به این مسائل از جمله وضع تعرفه جزو استراتژی‌های دولت است که سخن گفتن در مورد آن گوش شنوا می‌‌خواهد، اما بحثی که می‌‌شود در چنین جلسه‌ای به آن پرداخت، این است که بازار چه ابهاماتی نسبت به عملکرد شرکت‌های خودروساز دارد.
به گفته وی، سهام خودرویی‌ها با فراز و نشیب‌های بسیاری در بازار مواجه بوده است، به طوری که سود ۴۰۰میلیارد تومانی حتی به زیان ۳۰۰میلیارد تومانی تبدیل شده است که به عقیده من این ناشی از نقص حاکمیت شرکتی است و با تغییر یک مدیر، اثرات تصمیم‌های مدیران و در واقع ریسک های متحمل شده به بازار منتقل می‌‌شود، اما این که چرا این ریسک قبلا منتقل نشده، به دلیل این است که ساختار حاکمیت شرکتی بوده است، در واقع این ریسک‌ها همچنان بر قوت خود در صنعت باقی است. وی با بیان این که باید ثابت شود که تصمیمات مدیران در جهت منافع شرکت‌ها گرفته می‌‌شود، گفت: کاهش P/E سهام خودرویی از عدد ۸ به ۲، نشان از تغییر گردش بازار نسبت به سهام خودرویی‌ها دارد و در بحث رقابت و قانون‌مداری در زمینه تصمیم بازار بسیار مهم و اساسی است. وی با اشاره به گذشت ۱۸ ماه از ورود شرکت‌های اصل۴۴ به بورس گفت: امسال آخرین زمانی است که برای عرضه سهام سایپا و ایران خودرو در نظر گرفته شده است که امیدواریم این عرضه صورت بگیرد. اما باید دید که این اتفاق رقابت را تضمین می‌‌کند؟
در حالی که پارس خودرو هم اکنون شرکت خودرویی دیگری خریداری کرده است و در واقع شرکت در شرکت تاسیس شده، حال با این اوصاف رقابت به وجود می‌‌آید؟ پاسخ این است که انحصار دولتی به انحصار حقوقی تبدیل می‌‌شود و اینها همه در بازار سرمایه اثرگذار است.
پرتفوی خودروسازان رنگارنگ است
وی به حضور خودروسازان در تجارت‌های دیگر و سرمایه‌گذاری‌های خارج از صنعت اشاره کرد و گفت: یکی از مشکلات این است که خودروسازان در جایگاه شرکت‌های سرمایه‌گذاری قرار می‌‌گیرند و سبد سرمایه‌گذاری‌های مختلفی دایر می‌‌کنند، حال آنکه بازار تمایل دارد که از یک صنعت خرید کند و در واقع وقتی سهام یک شرکت را خریداری می‌‌کند، بداند این شرکت فقط خودرویی است، نه اینکه در شرکت‌های دیگر هم سرمایه‌گذاری کرده است. از سویی دیگر سرمایه‌گذار باید اطمینان حاصل کند تصمیماتی که در ستاد خودروساز گرفته می‌‌شود، مزیت‌های مشخصی برای کسب و کار دارد. مدیرعامل کنونی بیمه ملت در ادامه خواستار شفاف‌سازی خودرویی‌ها در خصوص مواردی که به آنها اشاره کرد، شد.
سایز بازار خودرو هم مشخص شد
سروش مدیرعامل سابق گروه صنعتی بهمن هم در سخنانی اندازه بازار خودرو را 16هزارمیلیارد تومان ذکر کرد که در حوزه قطعات، ارزش این بازار به 4/2هزار میلیارد تومان می‌‌رسد و خدمات پس از فروش هم دارای شرایط متفاوت‌تری است.
وی افزود: در بحث الحاق ایران به WTO، شاخصی که موثر است، شاخص مالکیت خودرو است تا جایی که اکنون به ازای هر هزار نفر، ۱۲۰دستگاه خودرو وجود دارد که این آمار باید به ۱۶۰ تا ۱۷۰دستگاه خودرو برسد. از سویی دیگر ۵۰درصد از خودروهای مورد استفاده مردم زیر ۱۰میلیون تومان قیمت دارد و ۶۵درصد از خودروهای مورد نیاز هم زیر ۱۵میلیون تومان قیمت دارند.
تعرفه بالا است، CKD چطور؟
او با اشاره به مباحثی که در مورد تعرفه واردات خودرو و تاثیرگذاری آن بر صنعت مطرح می‌‌شود، تصریح کرد: گر چه تعرفه واردات خودرو بالا است، اما تعرفه واردات CKD کم نیست و عوارض و تعرفه‌های دیگر وضع شده نیز وجود دارد. وی افزود: ورود ایران به WTO و حذف تعرفه نمی‌تواند تهدید جدی برای صنعت خودرو به حساب آید.
دیوار تعرفه را خراب کنید
رییس سازمان مدیریت صنعتی نیز در اظهاراتی با اشاره به رشد ۱۰۰درصدی فروش خودروسازان در سال‌های گذشته گفت: برای چشم‌انداز ۱۴۰۴ تولید ۳میلیون خودرو پیش‌بینی شده که در واقع رشدی معادل ۷درصدی است. در واقع بازار خودرو رشد خود را داشته است و در بلندمدت شاید رشدهای مثل گذشته را تجربه نکند. مسگریان حقیقی افزود: صنعت خودرو نیاز به اصلاح ساختار دارد و عدم برابری نرخ دلار نیز بر این صنعت اثرگذار است، از سویی دیگر تامین منابع مالی از داخل چندان میسر نیست.
وی رقابت‌پذیری را یکی از عواملی دانست که می‌‌تواند به پیشرفت این صنعت منجر شود و گفت: دیوار تعرفه باید برداشته شود تا این صنعت در شرایط رقابتی واقعی بتواند به حیات خود ادامه دهد.
تاثیر حذف تعرفه کوتاه‌مدت است
در همین حال قائم‌مقام مالی و اقتصادی ایران خودرو هم در سخنانی صنعت خودرو را دارای استانداردها و تکنولوژی‌های روز دنیا دانست و گفت: تعرفه پوششی برای خودروساز محسوب می‌‌شود و شاید پوششی برای ناکارآمدی برخی سیاست‌ها باشد و اگر کشور به WTO برود، این پیش‌فرض حاکم می‌‌شود که جریان آزاد پول و سرمایه نیز حکمفرما شود و شاید در کوتاه مدت مخاطره‌آمیز باشد، اما در نگاه کلی به نظر می‌‌رسد ابزارهایی مثل تعرفه فقط در کوتاه‌مدت می‌‌تواند بر صنعت اثرگذار باشد. جمشید ایمانی بر لزوم اصلاح ساختار شرکت‌های خودروسازی تاکید کرد و افزود: در گذشته برخی از مدیران به فکر تقسیم سود در مجامع بوده‌اند و حتی در برخی از مواقع سود حاصل از سرمایه‌گذاری‌ها هم توزیع شده است، بنابراین، این موضوع باعث شده که شرکت‌ها متناسب با دیگر بنگاه‌های اقتصادی توسعه ندهند، از سویی دیگر بانک‌ها در حوزه سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت صنعت خودرو ورود پیدا نکرده‌اند.
... و دفاع از پرتفوی رنگارنگ
وی در پاسخ به این انتقاد که چرا خودروسازان سرمایه‌گذاری‌های دیگری در سهام دیگر شرکت‌ها انجام داده‌اند؟ افزود: سرمایه‌گذاری خودروسازان در صنایع دیگر ناشی از مازاد نقدینگی بوده است و به هر حال این مازاد نقدینگی که متناسب با سرمایه‌گذاری در صنعت خودرو نبوده در سهام سرمایه‌گذاری شده است. وی از واگذاری قطعه‌سازان به عنوان یکی از مشکلات صنعت خودرو یاد کرد و افزود: این شرکت‌ها از طرفی به دلیل ایراد قوانین و از طرفی دیگر به دلیل شرایط بازار واگذار نشده‌اند و هم‌اکنون خودروسازان پاسخگوی مشکل محصولات قطعه‌سازان هستند.
هنوز مونتاژکاریم
این اظهارات موجب شد تا رییس سابق هیات مدیره بهمن بار دیگر در اظهاراتی از سرمایه‌گذاری‌های خودروسازان در صنایع غیرمرتبط انتقاد کند. وی افزود: شرکت‌های سرمایه‌گذاری وابسته به خودروسازان عملا به جای این که در صنعت خودرو سرمایه‌گذاری کرده‌اند، منابع خود را صرف کارهای دیگر کردند و این شد که اکنون در صنعت خودرو ما فقط قطعه‌سازی، جمع‌آوری و مونتاژ می‌‌کنیم و نتوانستیم به توان طراحی خودرو دست یابیم و در نهایت طراحی‌ها را از اروپایی‌ها خریداری کردیم.
حجاریان با اشاره به محصول جدید لیفان گفت: هم اکنون این محصول هم توسط ایران جمع‌آوری و مونتاژ می‌‌شود و ما ظرفیت طراحی برای آینده نداریم. در پژو ۴۰۵ هم با این که محصول در ایران تولید می‌‌شود، اما چون طراحی را ما خودمان انجام نداده‌ایم، اجازه صادرات نداریم. همچنین عدم دستیابی به توان طراحی، اقتصادی نبودن تولید سواری و هاچ‌بک را برای خودروسازان سبب شده است.

۳۳درصد پارسیان به زودی روی میز فروش
در حاشیه برگزاری میز صنعت خودرو، قائم‌مقام مالی و اقتصادی ایران خودرو از عرضه 33درصد بانک پارسیان تا پایان سال جاری خبر داد.جمشید ایمانی در پاسخ به این پرسش که چرا عرضه سهام بانک پارسیان از سوی ایران خودرو به تعویق افتاد؟ گفت: برخی سهامداران عمده از جمله تدبیر و صبا تامین همزمان با تصمیم ایران خودرو مبنی بر عرضه سهام، نسبت به عرضه بلوکی سهام خود اقدام کردند، بنابراین ایران خودرو ترجیح داد که عرضه سهام در آن شرایط انجام نشود. از سویی دیگر سهام پارسیان در برخی از بانک‌ها وثیقهa بود و در عمل این عرضه بلوکی به صورت کامل، امکان‌پذیر نبود. وی با بیان این که سهام وثیقه بانک پارسیان آزاد شده است، گفت: تمام این وثیقه‌ها آزاد شده و فقط بابت تسهیلاتی که از بانک صنعت و معدن دریافت شده، بخشی از سهام پارسیان در این بانک وثیقه است که طی روزهای آینده این وثیقه‌ هم آزاد خواهد شد. قائم‌مقام ایران خودرو عرضه سهام بانک پارسیان را منوط به آزاد شدن این وثیقه دانست و گفت: پس از آزاد شدن کل وثیقه‌ها، عرضه پارسیان بلافاصله انجام خواهد شد. وی در مورد قیمت احتمالی این عرضه 33درصدی گفت: به طور قطع قیمت این بلوک به لحاظ ارزش مدیریتی بالاتر از قیمت فعلی در تابلوی بورس خواهد بود.