مفهوم «تعهد پذیره‌نویسی» برای «خصوصی‌سازی» روشن نیست

عکس: مهتاب رحمتعلی

رشد قیمت، دلیل موفقیت عرضه اولیه نیست

گروه بورس- علیرضا باغانی: مدیرعامل شرکت تامین سرمایه امین نسبت به حذف شرط تعهد پذیره‌نویسی سهام بیمه البرز از سوی سازمان خصوصی‌سازی انتقاد کرد.

محمد آرام بنیار که با خبرنگار دنیای اقتصاد درباره شرایط عرضه سهام بیمه البرز سخن می‌گفت، افزود: طبق ماده ۲۲ قانون اصل۴۴ برای عرضه سهام شرکت‌های اصل چهل‌وچهاری باید ۳مرحله شامل ارزش‌گذاری قیمت پایه، بازاریابی برای فروش و تعهد پذیره‌نویسی طی شود که هدف از وضع این شرایط، رعایت استاندارد در عرضه‌ها و اجرای درست خصوصی‌سازی در شرایط شفاف بوده است.

عرضه‌های قطره‌چکانی و تعهد شده

وی با بیان اینکه هدف از تعیین این شرایط توسط قانون‌گذار، تحقق درست اجرای سیاست‌های اصل۴۴ قانون اساسی بوده است، گفت: تعهد پذیره‌نویسی در عرضه‌های اولیه در دنیا مرسوم است وبه جای این که ۱۰ یا ۲۰درصد سهام به صورت یک جا عرضه شود، در این روش سهام به صورت قطره‌ای و به صورت تعهد شده عرضه خواهد شد. وی افزود: در بورس تهران سهام شرکت‌های دولتی با روش حراج عرضه می‌شود و قیمت سهام عرضه شده به صورت کشف قیمت صورت می‌گیرد و عرضه آن به دوش ثبت سفارش دفتری است.

روشی به نام مکانیزم اطمینان فروش

آرام با بیان این که ۲۵درصد عرضه‌های اولیه در دنیا با مکانیزم‌ اطمینان فروش صورت می‌گیرد، گفت: کشف قیمت در بورس‌های دنیا با روش حراج قیمت به صورت فرآیندی انجام می‌گیرد و در واقع مکانیزم کشف قیمت در دنیا یک فرآیند محسوب می‌شود و این فرآیند شامل تهیه گزارش‌های کارشناسی و ارائه آن به صندوق‌های سرمایه‌گذاری و مطبوعات، جمع‌آوری نظرات کارشناسان و درخواست خرید به ویژه به صورت مستقیم بر اساس سفارش ثبت دفتری است و تبدیل به سندی تحت عنوان «بوک‌بیلدینگ» می‌شود.

جعبه سیاهی در کار نیست

مدیرعامل تامین سرمایه امین با ذکر این نکته که در دنیا عرضه‌ها به صورت جعبه سیاه صورت نمی‌گیرد،گفت: در بیشتر عرضه‌های اولیه سهام در دنیا مشخص است که از قبل چه میزان سهام عرضه می‌شود و این عرضه درچه زمانی و با چه قیمتی صورت می‌گیرد و چه گروهی تضمین‌کننده این عرضه است. وی با بیان اینکه تعهد پذیره‌نویسی برای فرآیند کشف قیمت و به منظور شفافیت برای اطمینان بیشتر سرمایه‌گذاران تعبیه شده است، گفت: در ایران با وجود اینکه استفاده از تعهد پذیره‌نویسی در قانون در نظر گرفته شده، اما متاسفانه ما شاهد عدم توجه خصوصی‌سازی به استفاده از این ابزار هستیم.

نقدشوندگی تضمین می‌شود، نه سودآوری

وی در پاسخ به این پرسش که آیا تعهد پذیره‌نویسی به عنوان تضمین سودآوری سهام است یا نقدشوندگی آن را تضمین می‌کند؟ گفت: در اوراق مشارکت، بانک مرکزی سودآوری اوراق منتشره را تضمین می‌کند، اما تعهد پذیره‌نویسی سهام به معنای تضمین نقدشوندگی آن است، به عنوان مثال سهام بیمه البرز پس از ارزش‌گذاری که از سوی تامین سرمایه انجام می‌گیرد، در بورس عرضه می‌شود و قیمت عرضه هم نرخی است که بر مبنای ارزش‌گذاری به دست آمده و تامین سرمایه، خرید سهام، بازارگردانی و نقدشوندگی آن را در قالب تعهد پذیره‌نویسی به عهده گرفته است؛ در حالی که تاکنون سهامی که وارد بازار شده‌اند به صورت حراج و ثبت سفارش دفتری به فروش رسیده‌اند و کشف قیمت نیز بر اساس میانگین قیمت‌های پیشنهادی خریداران صورت گرفته است و هیچ کس نقدشوندگی آنها را متعهد نشده است.

فکر نکنیم موفق بوده‌ایم!

آرام با اشاره به افزایش قیمت قابل‌توجه سهم‌هایی که در قالب عرضه اولیه به بازار سرمایه آمده‌اند، گفت: افزایش قیمت سهام عرضه‌های اولیه گویای موفقیت عرضه آنها نیست؛ چرا که باید سهام در قیمتی عرضه شود که به صورت منطقی رشد کند نه این که یک ماه ۴۰درصد نوسان مثبت یا منفی داشته باشد. در شرایطی که اگر سهام با تعهد پذیره‌نویسی صورت گیرد، به قیمت واقعی عرضه شده و نوسان‌های منطقی و در عین حال آرامی را تجربه می‌کند و در هر شرایطی از قدرت نقدشوندگی برخوردار است و این کار به معنای ارزان‌فروشی نیست.

تعهد پذیره‌نویسی جا نیفتاده

آرام در پاسخ به این پرسش که دلیل حذف تعهد پذیره‌نویسی سهام بیمه البرز چه بوده است، گفت: سازمان خصوصی‌سازی به دلایل نامعلوم این کار را انجام داده است و در ظاهر ابهاماتی برای آنها وجود دارد و مفهوم تعهد پذیره‌نویسی برای آنها روشن نشده است؛ چرا که آنها معتقدند از آنجا که بیمه البرز شرکت خوب و سودآوری است، سهام آن با هر قیمتی که در بازار عرضه شود، مورد استقبال قرار می‌گیرد و نیازی به تعهد پذیره‌نویسی ندارد. وی با بیان این که یکی از ماموریت‌های اصلی تامین سرمایه تعهد پذیره‌نویسی سهام است، گفت: طبق ماده ۲۲ قانون اصل۴۴ باید تعهد پذیره‌نویسی عرضه‌های اولیه به تامین سرمایه‌ها داده شود و اساسا فلسفه وجودی شرکت‌های تامین سرمایه هم همین است و اگر خصوصی‌سازی اعتقادی به انجام این کار ندارد، پس فعالیت تامین سرمایه‌ها چه توجیهی می‌تواند داشته باشد. وی افزود: تامین سرمایه امین ارزش‌گذاری بیمه البرز را انجام داده و حاضر است بازاریابی و تعهد پذیره‌نویسی سهام این شرکت اصل چهل و چهاری را به عهده گیرد.

پشت پرده حذف یک شرط از عرضه البرز

او در برابر این سوال که آیا خصوصی‌سازی به دلیل هزینه‌ای که باید بابت تعهد پذیره‌نویسی بپردازد، این شرط از عرضه اولیه بیمه البرز را حذف کرده است؟ پاسخ داد: کار تامین سرمایه‌ها، قیمت‌گذاری و ارزش‌گذاری در راستای تعهد پذیره‌نویسی است و اساس طی این فرآیند هزینه‌ چندانی در بر ندارد و تصور نمی‌کنیم پرداخت هزینه ۱۰میلیون تومانی، دلیل حذف تعهد پذیره‌نویسی بیمه البرز بوده باشد و این که آقایان تصور می‌کند سهام شرکت مزبور دارای مشتریان فراوانی است و نیازی به پذیره‌نویسی ندارد، دلیل اصلی حذف این شرط است.

نتایج عرضه بدون تعهد

وی خاطرنشان کرد: عرضه سهام بدون تعهد پذیره‌نویسی موجب شده تا قیمت عرضه‌های اولیه یا بی‌رویه رشد کرده و در صف‌های خرید باقی بماند یا منفی شده و حتی به کمتر از قیمت عرضه اولیه برسند؛ در حالی که تعهد پذیره‌نویسی یکی از ضرورت‌های عرضه اولیه است.

قیمت‌گذاری اتاقی!

وی با بیان اینکه قیمت عرضه‌های اولیه نباید در یک اتاق از سوی چند نفر تعیین شود، گفت: به عقیده ما سهام شرکت‌های اصل چهل‌وچهاری باید در شرایط شفاف‌ عرضه شود و در زمینه بیمه البرز ما گزارش‌های مالی کارشناسی شده شفافی داریم که در صورت لزوم منتشر خواهیم کرد و عرضه‌کنندگان سهام نباید فقط به فکر فروش سهام باشند، بلکه باید اجازه دهند مشکلات شرکت‌ها هم به چالش کشیده شده و سهام پس از طی فرآیند لازم با قیمت واقعی و با شفافیت کامل در بازار سرمایه عرضه شود. آرام با تاکید بر ضرورت عرضه شفاف بیمه البرز به عنوان نخستین مهمان بیمه‌ای بورس تهران گفت: برخی عرضه‌های اصل چهل‌وچهاری موجب شده تا افرادی سودجو فرصتی را به دست بیاورند و در بازار نوسان‌های مثبت و قابل‌توجهی را کسب کنند؛ در حالی که فلسفه وجودی بورس، دادوستد سهام در شرایط شفاف و واقعی و در بازار رقابتی است و این که معامله‌گران بر اساس تحلیل به فعالیت بپردازند، نه اینکه که سهامی، در بازار با قیمتی عرضه شود و چند ده‌ درصد رشد کند که اگر چنین اتفاقی رخ دهد، نشان‌دهنده خصوصی‌سازی موفق نیست، بلکه نشان‌دهنده تحرکات افراد سودجو در بازار است که فقط به دنبال به دست آوردن سودهای کاذب هستند و زمانی که سود مورد نظر را به دست آورند، عرضه‌کننده‌ می‌شوند و در نهایت بازار را خراب می‌کنند.