در دستور«بورس» و دفتر فن‌آوری«ریاست جمهوری» قرار دارد
طرح بازار معاملات شرکت‌های «دانش‌بنیان»
گروه بورس- فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان (High tech) و ایجاد زمینه‌ای مناسب برای تامین منابع مالی آنها، موضوعی است که به تازگی مورد توجه معاونت فن‌آوری ریاست‌جمهوری قرار گرفته است. دکتر واعظ‌زاده معاونت فن‌آوری ریاست جمهوری با تاکید بر تشکیل بازار مبادلات ویژه این شرکتها با عنوان «بورس دانش‌بنیان» از سازمان بورس خواسته است که در جهت تشکیل این بازار اقداماتی انجام دهد. به دنبال آن دکتر علی صالح‌آبادی، رییس سازمان بورس و اوراق بهادار از تشکیل این بازار در سال آینده خبر داد. مطلب زیر حاصل گفت‌وگوی دنیای اقتصاد با محمدرضا خواجه‌نصیری، رییس اداره نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار در زمینه تشکیل این بازار است.
* بورس دانش بنیان، چگونه بورسی است و سابقه تشکیل آن به چه زمانی برمی‌گردد؟
شاید بهتر باشد به جای عبارت «بورس
دانش بنیان» از «تعامل بازار سرمایه و شرکت‌های دانش بنیان» استفاده کنیم.
اقتصاد دانش بنیان، اقتصادی است که توزیع، تولید و استفاده از دانش، منبع ایجاد ثروت است و می‌توان گفت ما در مقطعی در دنیا قرار داریم که در مسیر رشد اقتصادی از اهمیت سرمایه کاسته شده و فن‌آوری به عنوان یک عامل مزیت‌ساز مطرح شده است.
این فن‌آوری در حوزه‌های مختلف، تحولات اساسی ایجاد کرد و رشد در این حوزه برای بسیاری از کشورها، رشد اقتصاد و افزایش ثروت را به دنبال داشته است.
این حوزه ظرف سال‌های اخیر نقش اساسی در معادلات اقتصادی دنیا ایفا کرده و از آنجا که یکی از مسائل مهم در بنگاه‌های اقتصادی، وضعیت نظام مالی و اعتبارات است، شرکت‌های دانش بنیان با متفاوت بودن نوع رفتارشان، نقش قابل‌توجهی در توسعه این اقتصاد داشته‌اند.
سابقه راه‌اندازی و تعدد این شرکتها از اواسط دهه پایانی قرن بیستم بوده و در سال‌های پایانی این دهه رشد کرده‌اند و در کشورهای انگلستان، کره جنوبی، ژاپن، روسیه و کانادا موردتوجه قرار گرفته‌اند.
* ساختار شرکت‌های دانش بنیان چگونه است و این شرکتها چه ویژگی‌هایی دارند؟
چرخه شکل‌گیری این شرکتها شامل مراحل آغاز نمونه اولیه، معرفی به بازار، رشد و گسترش و بلوغ است. این شرکتها روش‌های تامین مالی ویژه خود دارند و در دو حوزه تامین مالی این شرکتها، نهادها و اشخاص مختلفی فعالیت می‌کنند.
از آن جمله می‌توان به فرشتگان کسبوکار، سرمایه‌گذاران ریسکپذیر و بازارهای فرابورس اشاره کرد که این مجموعه با همکاری یکدیگر یک بسته خدمات مالی را برای رفع نیازهای مالی بنگاه‌های یادشده ایجاد می‌کنند.
در کشورهای صنعتی و در حال توسعه با توجه به اهمیتی که برای این شرکتها قائل هستند، تمهیدات زیادی برای تشکیل بنگاه‌های کوچک (SME) اندیشیده و نتایجی چون اشتغالزایی، کارآیی و رشد در این حوزه بر منافع اقتصادی ترجیح داده شده است.
ویژگی این شرکتها رشد سریع، کم بودن دارایی‌های ثابت و مشهود و برخورداری از پشتوانه فکری و ایده‌های ارزشمند است و در حقیقت پتانسیل و امکان کسب سود در این شرکتها، منابع انسانی و افکار نوین است.
این شرکتها منابع مالی خود را چگونه تامین می‌کنند؟
به دلیل ویژگی‌های یادشده، تامین مالی این شرکتها با چالش‌های قابل‌توجهی روبه‌رو است و این شرکتها از ریسک بالایی برخوردارند.البته طبیعی است که شرکتی که بر مبنای تفکرات، ایده‌ها و برنامه‌ها شکل بگیرد و متکی به این موارد باشد، ریسک بالایی داشته باشد.
هنگامی که یک «شرکت سرمایه‌گذاری ریسکپذیر» سرمایه‌گذاری در این شرکتها را تقبل می‌کند، به امید کسب حاشیه سود بالاتر، چنین ریسک بالایی را می‌پذیرد. به طور کلی می‌توان گفت: یک شرکت دانش بنیان از لحظه ایجاد تا لحظه معرفی به بازار، بیشتر از سوی موسسان، آشنایان و فرشتگان کسبوکار حمایت می‌شود و با استفاده از منابع محدود، اقدام به فعالیت می‌کند تا به مرحله تولید انبوه برسد. از این نقطه رشد این شرکتها آغاز می‌شود و به تدریج شرکت‌های ریسکپذیر و بانک‌های تخصصی در آنها سرمایه‌گذاری می‌کنند.
ارتباط این شرکتها با بازار سرمایه به چه شکلی است؟
اگر به تجربه کشورهایی که به سمت ایجاد بازارهای خارج از بورس رفته‌اند، نگاهی بیاندازیم، می‌بینیم که شرکت‌های دانش بنیان در مراحل پایانی چرخه رشد با این بازارها همراه می‌شوند و پس از اینکه به مرحله تجاری رسیدند در قالب این بازارها به سرمایه‌گذاران ارائه می‌شوند. در حقیقت بازارهای خارج از بورس با شرکت‌های کوچک و دانش بنیان گره خورده‌اند. این بازارها به صراحت نشانگر بازارهای اختصاصی برای شرکت‌های کوچک و پذیرش آنها هستند. اهمیت این بازارها از منظر جذب منابع مالی و سرمایه‌ای برای کسب و کارهای کوچک، مشهود بوده و در حقیقت نقش مهمی در فرآیند توسعه بسترهای لازم جهت رشد شرکت‌های این حوزه ایفا کرده‌اند. البته نمی‌توان گفت تمام بازارهای ایجاد شده برای کمک به این شرکتها موفق بوده‌اند، اما از آنجا که این شرکتها بیشتر در کشورهایی که رشد اقتصادی سریع دارند پا می‌گیرند، در بازارهای خارج از بورس بیشتر مورد توجه قرار گرفته و کارآیی بهتری دارند.
وضعیت شرکت‌های دانش بنیان در ایران چگونه است؟
در کشور ما برنامه‌ریزی‌هایی برای کمک به شرکت‌های کوچک و حمایت از ایده‌های نوین شرکت‌های مبتنی بر فن‌آوری در حال انجام است.باید دانست که همه کشورهایی که اقتصاد دانش‌بنیان خود را ارتقا داده‌اند، در ابتدا حمایت قابل توجهی از این شرکتها کرده‌اند و با ایجاد صندوق‌های حمایتی و پشتوانه مالی دولتی، سعی کرده‌اند مسیر حرکت این شرکتها را هموار کنند تا این شرکتها از مرحله ایده به مرحله تولید و تجاری برسند.در حوزه اقتصاد دانش‌بنیان، حمایت نهادهای مشوق و حامی یک ضرورت انکارناپذیر است و این شرکتها در مراحل اولیه، محتاج به برنامه‌ریزی و حمایت هستند.اگر این شرایط ایجاد شود، شرکتها به مرحله تجاری ارتقا می‌یابند و در این مرحله باید امکاناتی برای سهامداران آنها فراهم شود که از ابزارهای مالی درجهت تامین مالی خود استفاده کنند.بنابراین وجود بازاری که بتواند مبادلات موردنیاز در این جهت را تسهیل کند، ضروری است. نقش این بازار در این مرحله پررنگ می‌شود و شرکتها با استفاده از این بازارها، جریان سرمایه‌ای خود را شکل می‌دهند.
نقش بازارهای خارج از بورس در این مرحله چیست؟
وجود بازارهای خارج از بورس برای انجام معاملات شرکت‌های دانش‌بیان موجب می‌شود افق سرمایه‌گذاری برای سرمایه‌گذارانی که در مراحل بعدی در این شرکتها سرمایه‌گذاری می‌کنند، مطلوب‌تر باشد و سرمایه‌گذاران نگران رکود سرمایه و عدم گردش آن در این حوزه نباشند، بنابراین بازارهای یادشده مشوقی است برای سرمایه‌گذاران.
کشور ما چگونه وارد این حوزه خواهد شد؟
ایجاد شرایط برای معامله شرکت‌های دانش‌بنیان در بازار سرمایه ایران، مبحث جدیدی است که در دنیا نیز مطرح است و حرکت به این سو نیازمند پیش‌بینی و بسترسازی است و همه بازارهای سرمایه پس از مراحل بسترسازی به سراغ این حوزه می‌روند. به نظر می‌رسد بیشتر از مطرح کردن بورس شرکت‌های دانش‌بنیان، نیاز هست که در چرخه رشد این شرکتها، مبادلات سهام آنها تسهیل شود که این نیاز باید توسط بازار سرمایه مرتفع شود.
نحوه برآورده‌سازی این نیاز، بستگی به ابعاد بازار مورد تصور، حجم و تعداد شرکت‌های موجود در این حوزه دارد و بر این اساس باید برنامه‌ریزی شود.
روش ورود به این حوزه می‌تواند در قالب بازار خارج از بورس مستقل یا تاسیس بورس‌های ویژه، بازاری زیرمجموعه بورس‌های موجود یا در بازار خارج از بورس فعلی باشد.
به نظر می‌رسد تاسیس یک بورس جدید با ساختار، آیین‌نامه، مقررات و... مورد نیاز نیست و به جای اینکه بسترهای کلی دوباره ایجاد شود، می‌توان با تقسیم‌بندی بازار، این نیاز را نیز برطرف کرد.
شما به عنوان یک مقام ناظر بر بازار چه پیشنهادی ارائه می‌کنید؟
به اعتقاد من، در کوتاه‌مدت باید از بسترهای موجود در جهت توسعه شرکت‌های دانش بنیان استفاده شود. با توجه به اینکه نقش این شرکتها هنوز پررنگ نشده است، بنابراین بازار این شرکتها می‌تواند قسمتی از بازارهای موجود باشد.
در این روش، هزینه کمتری صرف شده و شرکتها سریع‌تر به رشد می‌رسند.
اقدامات اجرایی برای راه‌اندازی این بازار در چه مرحله‌ای است؟
طرح راه‌اندازی بازار معاملات شرکت‌های دانش بنیان در کار گروه مشترکی بین سازمان بورس و اوراق‌بهادار و دفتر فن‌آوری‌های ریاست‌جمهوری مطرح شد و کارشناسی‌های مفصلی بر روی آن صورت پذیرفت و نیازهای موجود مورد بررسی قرار گرفت.
در حال حاضر مطالعات اولیه لازم برای تعیین استراتژی راهبردی این بازار انجام شده؛ اما روش دستیابی به اهداف و دستاوردهای این بازار هنوز در حال بررسی است و پس از نهایی شدن اجرا خواهد شد.
این روش، شامل آماده‌سازی مجموعه شرکت‌های دانش بنیان برای تعامل با بازار سرمایه و آمادگی بازار سرمایه برای خدمات‌دهی به این شرکتها خواهد بود.
شکل‌گیری این بازار منوط به نهادهای ناظر و سیاست گذار است و روش ایجاد آن در فرآیند انجام کار مشخص خواهد شد، اما آنچه مسلم است اینکه ایجاد تعامل میان بازار سرمایه و شرکت‌های دانش بنیان یک پدیده مهم است که در کشور ما به زودی اتفاق خواهد افتاد.
ارسال نظر