امیر شفیعی*
به طور کلی افزایش نرخ تورم، موجب تنزل کیفیت سود شرکت‌ها شده و به دلیل افزایش نرخ تنزیل جریانات نقدی، ارزش ذاتی هر سهم نیز کاهش می‌یابد. بنابراین بین نرخ تورم و بازدهی سهام رابطه منفی وجود دارد. به عبارت دیگر، در شرایط تورمی اگر سرعت رشد درآمدهای شرکت‌ها کمتر از سرعت افزایش هزینه‌هایشان باشد ارزش سهام آنها کاهش می‌یابد.

همچنین افزایش نرخ تورم موجب کاهش بازده واقعی سرمایه‌گذاری می‌شود. بنابراین سرمایه‌گذاران به منظور حفظ قدرت خرید خود بازده بیشتری را طلب خواهند کرد و این امر موجب کاهش نسبت P/E بازار خواهد شد. یادآور می‌شود اگر چه نرخ تورم گذشته‌نگر و نسبت P/E آینده‌نگر است، ولی انتظارات تورمی افراد معمولا بر اساس نرخ‌های تورم اعلام شده(مربوط به گذشته) شکل می‌گیرد.


تورم و وضعیت بازار در دو سال گذشته
بررسی وضعیت نرخ تورم و بازده مورد انتظار سرمایه‌گذاران در بورس نشان می‌دهد که از ابتدای دی‌ماه۸۹ و همزمان با آغاز اجرای طرح هدفمندسازی یارانه‌ها، تا انتهای فروردین ۹۰ درحالی‌که نرخ تورم در حال افزایش بود نرخ بازده مورد انتظار سرمایه‌گذاران در بورس روندی نزولی داشت. تا اینکه در اسفندماه سال ۸۹ نرخ تورم از بازده مورد انتظار سرمایه‌گذاران پیشی گرفت.
پس از گذشت یک ماه از سال 90 نرخ بازده مورد انتظار سرمایه‌گذاران تغییر روند داد و با شیبی کمتر از شیب تورم افزایش یافت. در حال حاضر این موضوع موجب شده اختلاف نرخ تورم و نرخ بازده مورد انتظار سرمایه‌گذاران در پایان آبان ماه سال جاری بالغ بر 10 درصد شود. بنابراین، چنانچه شرکت‌های بورسی قادر به افزایش نرخ سود خود متناسب با افزایش نرخ تورم نباشند، سرمایه‌گذاری در بورس بازده واقعی منفی خواهد داشت.


سود و ارزش بازار شرکت‌های بورسی
روند میانگین ارزش بازار و متوسط سود هر سهم شرکت‌های بورسی در دو سال گذشته را که در نمودار ۲ نمایش داده شده به سه دوره می‌توان تقسیم کرد.
دوره اول: دوره اول که تا پایان دی‌ماه سال 89 ادامه داشته روند سود هر سهم شرکت‌های بورسی و ارزش بازار هر شرکت، صعودی بوده‌اند. در این دوره که با نرخ تورم تقریبا باثبات همراه بوده، روندی منطقی بر بازار حاکم بوده است.
دوره دوم: در دوره دوم که همزمان با اجرای فاز اول هدفمندی یارانه‌ها بود میانگین سود هر سهم شرکت‌های بورسی کاهش یافته ولی ارزش بازار هر شرکت بورسی به شدت افزایش یافته است. در این فاصله چهار ماهه که همزمان با انتشار اخباری در خصوص محتوای بسته سیاستی- نظارتی بانک مرکزی بود و از ابتدای دی‌ماه ۸۹ تا انتهای فروردین‌ماه ۹۰ ادامه داشت باوجود کاهش متوسط سود هر سهم شرکت‌های بورسی، میانگین ارزش بازار این شرکت‌ها حدود ۳۷ درصد افزایش داشته است. به نظر می‌رسد روند صعودی بازار در این دوره توجیه چندانی نداشته و رکوردشکنی‌های بازار در این بازه زمانی، بیشتر به دلیل هجوم نقدینگی به بورس بوده است. اما در اواخر فروردین‌ماه که نرخ تورم به سرعت شروع به رشد کرد و از بازده مورد انتظار سرمایه‌گذاران پیشی گرفت کاهش نسبت P/E واکنش طبیعی بازار به افزایش نرخ تورم بود.
دوره سوم: در دوره سوم که از پایان فروردین‌ماه آغاز شده و تاکنون ادامه داشته روند سود هر سهم افزایشی بوده و روند ارزش بازار هر سهم شرکت‌های بورسی به شدت کاهشی بوده است. افزایش متوسط سود هر سهم شرکت‌های بورسی تا نزدیک سطح شروع اجرای هدفمندی یارانه‌ها دو دلیل عمده دارد. اولا بخشی از افزایش سود شرکت‌های بورسی به دلیل تورم بالا، افزایش نرخ ارز و سایر عوامل غیر مرتبط با عملکرد شرکت‌ها بوده است. ثانیا ارائه مجوز افزایش قیمت به برخی صنایع انرژی‌بر بورسی که موجب افزایش درآمدهای آنان شد.
در همین دوره افزایش التهاب بازار ارز و طلا نشان از هجوم بخش زیادی از نقدینگی سرگردان به سمت این بازارها دارد.
بنابراین روند سود هر سهم و ارزش بازار نمودار بالا موجب شده روند نسبت P/E بازار در دو سال گذشته به شکل نمودار زیر باشد. طبعا سرمایه‌گذاری در بازاری که بازدهی واقعی منفی را به دنبال داشته باشد چندان مطلوب به نظر نمی‌رسد و خروج نقدینگی از این بازار و التهاب سایر بازارهای در دسترس موضوع چندان عجیبی به نظر نمی‌رسد. اتفاقی که در ماه‌های اخیر در بازارهای ارز و طلا رخ داده است و با شوک‌هایی که بانک مرکزی به این بازارها وارد آورده بسیاری از سرمایه‌گذاران متضرر شده‌اند. در کنار بی‌اعتمادی ایجاد شده به بازارهای ارز و طلا، محدودیت‌هایی که به تازگی در این بازارها ایجاد شده‌اند ممکن است موجب سمت‌گیری نقدینگی به سوی بازار مسکن شود.
*مدیر مشاوره و سرمایه‌گذاری کارگزاری تامین سرمایه نوین