گروه بورس- هدیه لطفی: شرکت فرابورس ایران در راستای اجرای ماده ۲۸ قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران (مصوب آذرماه ۱۳۸۴) و پس از اخذ مجوز از شورای عالی بورس در آبان سال ۸۷ به ثبت رسید.در پذیره‌نویسی این شرکت، حدود سه هزار شخصیت حقوقی و حقیقی شرکت کردند و در هشتم مهرماه ۸۸ فعالیت آن رسما آغاز شد. شتاب توسعه این بازار نوین در دو سال گذشته به خوبی از ایفای نقش موثر فرابورس در فضای بازار سرمایه کشور حکایت دارد. اما تفاوت فرابورس با بورس در چیست؟ این بازار چرا تشکیل شد و آینده آن چگونه خواهد بود؟در گزارش پیش‌رو، مدیرعامل و مسوولان بازار فرابورس ضمن پاسخ به این سوالات، از خصوصیات فرابورس سخن می‌گویند و نظرات متفاوتی درباره آینده این بازار نوپا بیان می‌کنند.

ریسک بالاتر فرابورس

مدیرعامل فرابورس هدف و رسالت اصلی فرابورس را رشد و اعتلای بازار سرمایه، تنوع‌بخشی به محصولات، اعطای فرصت جدید به صاحبان صنایع نوپا و نیازمند به منابع مالی، افزایش مشارکت‌های مردمی و رشد سهم دارایی‌های مالی در سبد سرمایه‌گذاری‌های مردم دانست و به خبرنگار ما گفت: با توجه به زیرساخت‌های تهیه شده در زمینه پذیرش آسان، انجام معاملات سریع و استقبال شرکت‌ها، فرابورس به بیشتر اهداف خود دست یافته و رسالت خود را به انجام رسانده است.مصطفی امیدقائمی در ادامه خاطرنشان کرد: البته ظرفیت‌های خالی قابل ملاحظه‌ای کماکان در فرابورس وجود دارد که باید مورد توجه سرمایه‌گذاران قرار بگیرد.وی در ادامه به ریسک بالای بازار اشاره کرد و گفت: سهام برخی شرکت‌های فرابورس از ریسک بالاتری نسبت به شرکت‌های بورسی برخوردارند و سهامداران باید در هنگام تصمیم‌گیری به این مساله عنایت داشته باشند.وی افزود: در تمام بورس‌های دنیا شرایط پذیرش و درجه ریسک‌پذیری رابطه معکوس دارند، بدین صورت که هرچه شرایط پذیرش آسان‌تر باشد، درجه ریسک‌پذیری بالاتر می‌رود و بازار فرابورس ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست.امیدقائمی در ادامه یکی از موفقیت‌ترین تجربه‌‌های فرابورس را پذیرش امتیاز تسهیلات بانک مسکن عنوان کرد و گفت: با ورود این امتیاز به فرابورس، مخاطبان زیادی جذب بازار شدند و پس‌انداز خود را برای خرید وام مسکن به کار گرفتند.وی تصریح کرد: همچنین معامله این اوراق سبب کمک به بانک مسکن شد زیرا تسهیلات بانک مسکن افزایش یافته و منابعی برای تامین مالی بانک مسکن ایجاد شد.

اولین بازار اوراق مشارکت در کشور

مدیرعامل فرابورس بیان کرد: بازار فرابورس، اولین بازار اوراق مشارکت در کل کشور بود که برای نخستین بار راه را برای عرضه اوراق مشارکت شرکت‌ها از طریق بازار ابزارهای نوین مالی باز کرد. او در ادامه گفت: در طی ۱۰ سال گذشته طرح‌های زیادی برای ورود اوراق مشارکت به بازار سرمایه ارائه شد و در بحث سیاستی- نظارتی بانک مرکزی نیز این مساله پیش‌بینی شده بود. بدین ترتیب فرابورس در ایجاد شرایط برای عرضه این اوراق پیشقدم شد و تجربه موفقی را هم رقم زد.این مقام مسوول افزود: با شروع معاملات دست دوم این اوراق نیز دور جدیدی از امکانات جهت مبادله آسان اوراق برای سرمایه‌گذاران ایجاد شد.

زمان تعریف شاخص فرا نرسیده است

امیدقائمی در ادامه تهیه شاخص برای فرابورس را مدنظر قرار داد و گفت: در اکثر بورس‌های دنیا از میان شرکت‌های پذیرفته شده، چند شرکت با موسسه صاحب‌نظر برای طراحی شاخص بورس انتخاب می‌شوند. اما در ایران این‌گونه نیست.

بر این اساس، بازار سوم فرابورس با توجه به عرضه‌های عمده‌ای را در آن انجام می‌شود، نیازی به شاخص ندارد. اما دو بازار اول و دوم فرابورس در صورتی که تعداد شرکت‌های آنها به حدود ۱۰۰ عدد برسند، دارای شاخص خواهند شد.

وی افزود: در حال حاضر تعیین شاخص کمک چندانی به سهامداران نمی‌کند و اطلاعات مهم و قابل اتکایی به آنها نمی‌دهد و بیشتر باعث گمراهی آنها می‌شود؛ با توجه به این مسائل هنوز زمان تعیین شاخص برای این بازار فرا نرسیده است.

مدیرعامل فرابورس در خاتمه گفت: با توجه به اینکه فرابورس بازار نوپا و جدیدی است، در سال‌های اولیه رشد سریعی داشت و با شدت زیاد به جلو حرکت کرد، اما ادامه راه به همین سرعت نخواهد بود و طبیعتا از شتاب توسعه بازار کاسته می‌شود.

همه تسهیلات را فراهم کرده‌ایم!

در همین راستا مدیر روابط عمومی فرابورس از نحوه اطلاع‌رسانی مطلوب این بازار خبر داد و گفت: شرکت فرابورس از طریق سایت اطلاع‌رسانی شرکت و ارسال پیام از طریق تلفن‌های همراه، سعی در اطلاع‌رسانی به مخاطبان کرده است.

امیر آشتیانی در ادامه افزود: سایت اطلاع‌رسانی فرابورس پیوسته در حال بهینه‌سازی و برطرف کردن مشکلات در این زمینه است، به طوری که به تازگی با رفع مشکلات آیین‌نامه‌ای بازار پایه، جزئیات معاملات این بازار در سایت به روز و قابل مشاهده شده است.آشتیانی در ادامه گفت: همچنین تمهیداتی برای شرکت‌های خواستار ورود به فرابورس در نظر گرفته شده تا مراحل پذیرش و درج آنها در بازار تسهیل شود.او در ادامه با اشاره به ورود تسهیلات بانک مسکن در فرابورس، گفت: با ورود تسهیلات بانک مسکن و آغاز به کار این اوراق، مخاطبان عام این بازار افزایش یافته است؛ هر چند به دلیل عدم آشنایی این افراد با بازار سرمایه مشکلاتی هم برای کارگزاران ایجاد شده که به مرور رفع خواهد شد.مدیر روابط عمومی فرابورس با اشاره به راه‌اندازی بخش SMS center گفت: برای مخاطبان مختلف بازار، پیغام‌هایی در نظر گرفته شده و بنا به حوزه فعالیت آنها ارسال می‌شود.همچنین اطلاع‌رسانی فرابورس در بحث جذب شرکت‌ها و مخاطبان جدید از طریق همایش، سمینار و نمایشگاه صورت گرفته است و حتی برای مخاطبان بالقوه از طریق تهیه بروشور یا دیگر تبلیغات اطلاع‌رسانی شده و می‌شود.

محدودیت‌های کمتر معاملاتی

ناظر بازار فرابورس نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ما، حذف حجم مبنا و محدوده نوسان ۵ درصدی را دو تفاوت اصلی فرابورس با بورس دانست و افزود: فقدان حجم مبنا در فرابورس و افزایش دامنه نوسان قیمت به ۵ درصد باعث شده تا کشف قیمت روزانه در این بازار راحت‌تر شود و بدین ترتیب سرمایه‌گذاران بیشتری به این بازار جذب شوند.هامونی در ادامه به ریسک بالای شرکت‌های فرابورسی اشاره کرد و افزود: شرکت‌های فرابورسی و به خصوص شرکت‌های حاضر در بازار پایه، از ریسک بالایی برخوردارند و سهامداران طبق قانون مارکوویتز یعنی «ریسک بیشتر؛ درآمد بیشتر»، انتظار نوسان بیشتری از سرمایه‌گذاری در این بخش را داشته باشند، کما اینکه در برخی شرکت‌های پذیرش شده، بازدهی مطلوبی کسب شده است. وی تصریح کرد: به دلیل عدم تعریف شاخص برای فرابورس، بازدهی این بازار مشخص نیست و اطلاعات دقیق آماری از عملکرد فرابورس حاصل نشده است.

ورود سرمایه‌گذاران ناشناخته

ناظر بازار فرابورس در ادامه سخنانش امتیازات تسهیلات بانک مسکن را مدنظر قرار داده و گفت: با پذیرش تسهیلات بانک مسکن در فرابورس و آغاز معاملات آن، خریداران و سرمایه‌گذاران جدید و ناشناخته‌ای وارد بازار سرمایه شدند و بدین ترتیب ماهانه حدود ۲۰ تا ۳۰ هزار نفر سهامدار جدید به بازار اضافه می‌شوند.وی در ادامه افزود: در ابتدای ورود این تسهیلات به فرابورس، مشکلات بسیار زیادی به وجود آمد. افرادی که برای دریافت تسهیلات مزبور به تالار حافظ می‌آمدند، انتظار داشتند تا در همان لحظه اوراق و وام خود را دریافت کنند که آگاهی دادن به این افراد برای طی کردن مراحل تا زمان دریافت تسهیلات و هدایت به سوی کارگزاران مشکلات زیادی در پیش داشت و به مرور زمان این سختی‌ها کمتر و مراجعه افراد نیز کاهش یافت.

هامونی در ادامه گفت: در حال حاضر، بازار این نوع ابزار مالی را شناخته و سایر سهامداران نیز راغب به سرمایه‌گذاری در این بخش شده‌اند.ناظر بازار فرابورس در ادامه به اوراق مشارکت اشاره کرد و گفت: ورود اوراق مشارکت به فرابورس نیز تجربه موفقیت‌آمیزی بود.باوجود آنکه کارمزد دریافتی فرابورس از معاملات این اوراق بسیار ناچیز و در حد صفر است، اما نقش تنوع‌بخشی این اوراق در بازار سرمایه کشور بسیار زیاد بوده است.

هامونی ادامه داد: در حال حاضر حجم اوراق پذیره‌نویسی شده به ۸۰۰ میلیارد تومان رسیده که با حجم ایده‌آل فاصله زیادی دارد، اما با این حال حرکت در جهت مطلوب است.

وی پیش‌بینی کرد: با ورود اوراق جدید و تنوع‌بخشی به بازار، حجم پذیره‌نویسی‌ها افزایش خواهد یافت.

آینده روشن فرابورس

این مقام مسوول در ادامه افزود: فرابورس در حال بررسی تمام عوامل برای طراحی شاخص می‌باشد تا پس از برنامه‌ریزی‌های اولیه، این طرح در دست کمیته شاخص قرار گیرد. این کمیته نیز شرایط مختلفی از قبیل سهام شناور آزاد، نحوه تعدیل پایه شاخص، بررسی به کارگیری میانگین موزون یا انتخاب یک میانگین دیگر را ارزیابی می‌کند و سپس به تصویب خواهد رساند.

ناظر بازار در خاتمه آینده فرابورس را بسیار روشن ترسیم کرد و گفت: فرابورس با فلسفه اتکا نکردن به یک نوع ابزار مانند سهام و استفاده از ابزارهای نوین و اوراق مشتقه جدید، آینده‌ای روشن در پیش‌رو دارد و همین تنوع، باعث موفقیت و عدم رکود این بازار خواهد شد.