بازبینی زمان انجام معاملات در بورس تهران

گروه بورس- اعظم شریفی: معاملات سه ساعته بورس تهران طی ساعات ۹ تا ۱۲روزهای شنبه تا چهارشنبه در حالی رقم می‌خورد که متوسط ساعات معاملاتی در بورس‌های دیگر جهان ۵ تا ۸ ساعت در روز است. بر این اساس، بورس تهران در رده‌ کمترین دارندگان ساعات معاملاتی بورس‌های دنیا قرار گرفته است. زمان کوتاه معاملاتی در کنار عدم همپوشانی ۴ روزه با بورس‌های دنیا در روزهای پنجشنبه و جمعه (که بازار ایران تعطیل است) و شنبه و یکشنبه (که بازارهای جهانی تعطیل است)، دادوستدهای بورس تهران را هرچه بیشتر از روند جهانی دور کرده است.

به نظر می رسد با توجه به افزایش چهار برابری اندازه بازار در چهار سال اخیر و افزایش عمق بازار، زمان بازنگری در ساعات و روزهای معاملاتی بورس تهران فرا رسیده است. این نکته‌ای است که ناظر بازار نیز ضرورت آن را تایید می‌کند.علی صحرایی در گفت و گو با خبرنگار ما ضمن تشریح دلایل زمان‌بندی فعلی معاملات، از در دست اجرا بودن افزایش ساعات معاملات روزانه خبر می دهد.

زمان معاملات در بورس‌های معتبر جهانی (اروپا و امریکا) حدود ۸ ساعت است. به این ترتیب رقم سه ساعت در بورس تهران به چه دلیل انتخاب شده است؟

عملیات روزانه در بورس تهران در دو بخش «انجام معاملات» و «پس از معاملات» به صورت جداگانه صورت می‌گیرد. بر این اساس ما یک جلسه معاملاتی ۳ ساعته داریم، در حالی که در برخی بورس‌های دنیا دو جلسه معاملاتی دایر است و به همین دلیل زمان انجام معاملات طولانی‌تر می‌شود، اما بحث‌های فنی در سیستم معاملات کنونی موجب می‌شود، فرآیند معاملات در دو بخش صورت گیرد. در بورس تهران پس از انجام معامله، سهام به نام خریدار خواهد بود و تسویه مالی معامله طی سه روز می‌تواند انجام شود.

حال آنکه در بیشتر بورس‌های دنیا وقتی سهام به نام خریدار می‌شود که دادوستد مالی نیز به طور کامل انجام شده باشد. در بورس تهران به دلیل آنکه کارگزاران با مشتریان طرف حساب هستند، نقل و انتقال سهام براساس اعتماد به مشتری بلافاصله انجام می‌شود. در همین حال مشتری سه روز برای پرداخت پول فرصت دارد و به این ترتیب انتقال سهام باید در پایان هر روز صورت گیرد و به ثبت برسد، ولو آنکه تسویه حساب با مشتری انجام نشده باشد.از سوی دیگر، در حال حاضر سامانه معاملاتی بورس ما ارتقا پیدا کرده اما این اتفاق برای سامانه پس از معاملات رخ نداده است و این نقل و انتقالات با کندی صورت می‌گیرد. به این ترتیب موارد این چنینی باعث شده تا زمان انجام معاملات کوتاه‌تر و فرآیند ثبت و انتقال سهام که پس از آن در سیستم قدیمی صورت می‌گیرد، طولانی‌تر باشد.

با توجه به تعطیلی بورس‌های اروپایی در روزهای شنبه و یکشنبه و تعطیلی بورس تهران در روزهای پنج شنبه و جمعه که عملا چهار روز عدم همپوشانی ایجاد می کند و با توجه به ارتباط تصمیم گیری سهامداران ایرانی با وضعیت بازارهای جهانی، آیا بازنگری در روزهای معاملاتی ضروری نیست؟

مطالعات این موضوع و اضافه شدن روزهای پنجشنبه به روزهای معاملات هفته در سازمان بورس به عنوان متولی بازار سرمایه در حال انجام است. اگر روزهای معاملاتی ما نزدیک به روزهای فعال بورس‌های دنیا باشد بهتر است، اما نمی‌تواند حل‌کننده همه موضوعات باشد.

هرچند اعتقاد سازمان بر این است که کسانی در بورس فعالیت کنند که با دید بلندمدت وارد بازار سرمایه می‌شوند بنابراین، تعطیلی‌های مزبور تاثیرات چندانی بر تصمیمات آنها ندارد. بررسی و مطالعات صورت گرفته در سازمان حاکی از آن است که عدم تطابق روزهای مطالعاتی بیشتر به ضرر سرمایه‌گذارانی است که نوسان‌گیرند و حضور مقطعی در بازار دارند.

با توجه به افزایش چهاربرابری اندازه بازار در چهار سال اخیر و افزایش عمق بازار به نظر شما زمان بازنگری در ساعت معاملات نرسیده است؟

با مطالعاتی که اداره مطالعات سازمان بورس انجام داده، بورس تهران درکمترین زمان‌های معاملاتی در مقایسه با سایر ممالک دنیا قرار دارد. هر چند این موضوع تابعی از عوامل فرهنگی،محیطی و حتی مالیاتی کشورهای مختلف است.

البته باید در نظر داشت حجم و ارزش معاملات متناسب با افزایش ساعات معاملاتی افزایش نمی‌یابد. کما اینکه در شرایط کنونی نیز برخی کارگزاران می‌گویند کاری برای انجام نداریم و می‌خواهند هرچه زودتر سه ساعت معاملات به پایان برسد!

بنابراین، افزایش ساعات معاملاتی باید با پوشش هزینه‌ها از محل انجام معاملات بیشتر همراه باشد. این در حالی است که به نظر می‌رسد بورس ما کشش ساعات بیشتر معاملات را ندارد.

در عین حال باید در نظر داشت که بر اساس نظرسنجی جدیدی که از کارگزاران داشتیم ۷۰ درصد کارگزاران موافق نیم ساعت افزایش بوده‌اند.

تا حدود سه سال پیش زمان معاملات سه و نیم ساعت بود اما به ناگاه به سه ساعت کاهش یافت. دلیل این تصمیم چه بوده است؟

همزمان با تغییر سیستم و مدرن‌تر شدن سامانه معاملات، سرعت انجام معاملات بالاتر رفت به طوری امکان ثبت سفارش از ۱۰ هزار به ۱۰۰ هزار افزایش یافته ورشد ۱۰ برابری حجم سفارش‌ها بسیاری از خلأها را پر کرد؛ بنابراین نیم ساعت از زمان معاملات را کم کردیم. از طرفی به دلیل افزایش ایستگاه‌های معاملاتی و ابزارسازی‌های دیگر نظیر راه‌اندازی معاملات آنلاین، بازار گسترده‌تر شده و زمان معاملات ۳ ساعته کافی به نظر می‌رسید و به همین دلایل اعمال شد.

در صورت محرز شدن لزوم تغییر زمان مطالعات، فرآیند تصویب و اجرای آن به چه نحو است؟

طبق آیین‌نامه تغییر ساعات معاملات از اختیارات هیات مدیره شرکت بورس تهران است.

قبلا بررسی مقدماتی در سازمان بورس انجام شده و در جلسات هفته آتی این مساله در شرکت بورس مطرح می‌شود. پس از آن، اطلاع‌رسانی به کارگزاران درخصوص تغییرات جدید انجام خواهد شد و در نهایت زمینه اجرایی شدن افزایش ساعت معاملات در بورس تهران فراهم می‌‌گردد.