رییس سازمان بورس امروز یکشنبه در کنفرانس مطبوعاتی خود کارکردهای تابلوی چهارم را تشریح خواهد کرد. انتشار دستورالعمل نحوه انجام معاملات در تابلوی غیررسمی بورس با بازتاب متفاوتی روبه‌رو شد. یادداشت امروز نقد دستورالعمل مزبور است. سازمان بورس با هدف حمایت از سهامداران و با رویکرد اصلی تعیین تکلیف شرکت‌های پذیرفته شده در بورس، بر اساس شرایط و مجموع مقررات پذیرش در بورس این تابلو را راه انداخته است. به طور کلی هدف از راه‌اندازی این تابلو اعتمادسازی به بازار بلندمدت همچنین خرید سهام از سوی سهامداران عمده، فراهم کردن امکان فروش سهام از سوی سهامداران، فراهم کردن فرصت برای شرکت‌های زیان‌ده و تعیین تکلیف شرکت‌ها اعلام شده است. از ویژگی‌های مهم دیگر این تابلو این است که به واسطه این که اطلاعات ارائه شده از سوی این شرکت‌ها قابلیت اتکا جهت انعکاس به بازار را ندارد، سازمان بورس هیچ الزامی در قبال انتشار عمومی اطلاعات را ندارد و تنها اطلاعات حسابرسی شده آنها به بازار منعکس خواهد شد، از جمله انتقاداتی که به این دستورالعمل وارد شد، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱ - فروش مجدد سهام از سوی سهامدار جزء امکان‌پذیر نیست، بدین‌معنا که تنها یک‌بار می‌تواند سهام خود را به حراج گذاشته و به فروش برساند، اما برای دفعات بعدی این امر مجاز نیست که این امر ابهام دارد و باید ابهامات آن برطرف شود.

۲ - سازمان و شورای بورس با تصویب این آیین‌نامه، مقرراتی را برای کارگزاری‌ها مشخص کرده که روی سهم شرکت‌هایی که در تابلوی غیررسمی مورد معامله قرار گیرند، متعهد شوند. حال این مقررات‌گذاری از طرف سازمان بورس جای سوال دارد.

۳ - سازمان بورس ملزم به اطلاع‌رسانی در مورد شرکت‌های فعال در تابلوی غیررسمی نخواهد بود، بدین‌ترتیب در اینجا نیز این سوال پیش می‌آید که سازمان، خدماتی در این زمینه ارائه نمی‌کند، پس چطور مقررا‌ت‌گذاری خواهد کرد؟ در حالی که ملزم به اطلاع‌رسانی در خصوص این شرکت‌ها نخواهد بود؟!

۴ - سازمان بورس اوراق بهادار باید معین کند، دقیقا چه شرکت‌هایی مشمول تابلوی غیررسمی می‌شوند؟ ۵- تعداد روزهای معامله اندک است ۶- احتمال ایجاد سوء‌استفاده در جریان ورود و خروج از این تابلو وجود دارد.

۷ - در نهایت اینکه آیین‌نامه تنظیم شده هنوز کامل نیست. باید کاستی‌های آن بازبینی شود تا شک و شبهه ایجاد نکند.

البته ایراداتی هم به دلیل وجود برخی ابهامات در دستورالعمل اخیر وجود دارد. به عنوان مثال برخی از تحلیل‌گران با این تصور که این تابلوی غیررسمی خارج از بورس است و اظهار داشته‌اند که شرکت‌هایی که شرایط ورود به بازار سرمایه را ندارند و خواهان به حراج گذاشتن سهامشان هستند، می‌توانند از طریق تابلوی غیررسمی بورس، سهام خود را به فروش برسانند. آنها به اشتباه آن را عمل مثبتی در نظر گرفته‌اند، در صورتی‌ که با وجود مثبت بودن این عمل، سازمان بورس به صراحت اعلام کرده که این تابلو نقش بازار خارج از بورس یا otc را بازی نمی‌کند به نظر هم درست می‌رسد، زیرا اگر بازار خارج از بورس در کشور ما با چنین دستورالعملی به اجرا در بیاید، می‌توان گفت امکان موفقیت آن بسیار اندک است. بازار otc نیز همانند بورس باید دارای قدرت نقدشوندگی بالایی باشد، لذا می‌توان گفت این بازار غیررسمی صرفا یک تابلوی یک طرفه برای خروج از بورس است نه چیز دیگری. حال می‌توان نتیجه‌گیری کرد:

۱ - تابلوی غیررسمی یک تابلوی یک طرفه برای حذف شرکت‌ها از بورس است و مقدمه ورود یک شرکت به بورس گذر از این تابلو نیست. اما تا زمانی که شرکت‌ها عضو این تابلو هستند، همچنان عضو بورس هستند، لذا جهت رفع این ابهام باید در دستورالعمل به نکته فوق اشاره شود.

۲ - با توجه به اینکه برای سهم‌های تابلوی غیررسمی یک یا چند کارگزار تعیین می‌شود و خریداران عمدتا سهامداران عمده خواهند بود، احتمال روزی شدن معاملات برای سهامدار جزء وجود دارد، چون طبق تبصره یک ماده هفت این اجازه به کارگزار داده شده است که دستور فروشنده جزء را وارد سامانه معاملاتی نکند، بنابراین به نظر می‌رسد در مورد نحوه انجام معاملات در این تابلو باید مطالعات بیشتری صورت گیرد.

۳ - وظیفه سازمان بورس حمایت از سهامداران جزء و عمده است لذا عدم وجود اطلاعات حسابرسی شده و نبود اتکا به اطلاعات این شرکت‌ها، دلیل نمی‌شود که سازمان بورس خود را در بازرسی این تابلو تبرئه کند و صرفا به توجیه کارگزاران بسنده کند. چون به طور مسلم دستورالعمل توجیه کافی را در اختیار آنها قرار داده است.

۴ - گفته می‌شود این تابلو به عنوان مقدمه‌ای برای خروج از بورس است، حال احتمال دارد برخی سوءاستفاده‌کنندگان در یک پروسه زمانی شرکت‌هایی را وارد این تابلو کنند و پس از جمع‌آوری سهام با قیمت‌های بسیار اندک از دست سهامداران جزء، مجددا آن را در یک پروسه به تابلوهای غیر اصلی یا فرعی وارد کنند. لذا سازمان بورس باید به حساسیت این تابلو و قدرت اثرگذاری آن بر قیمت شرکت‌ها توجه داشته باشد. با توجه به اینکه چنین تابلویی در سایر بورس‌ها وجود ندارد، بهتر است به صورت موقت و صرفا جهت رفع مشکلات فعلی راه‌اندازی شود و پس از رفع تنگناهای فعلی شرکت‌های زیان‌ده یا خاطی، راهکارهای جدی‌تری دیده شود.

مهدی زیودار

کارشناس موسسه فرهنگی آتیه