زوج جدا نشدنی صنعت پتروشیمی
محمد خیرآبادی / تحلیلگر پتروشیمی
در ماه‌های اخیر، بهای هر تن متانول در بازارهای جهانی رشد چشم‌گیری را تجربه کرد. در اواسط پاییز سال‌جاری، قیمت جهانی متانول حرکت صعودی خود را از محدوده تقریبا ۲۰۰ دلار آغاز کرد و در هفته گذشته به ۳۸۰ دلار نیز رسید. دلیل عمده رشد قیمت متانول را می‌توان در افزایش قیمت جهانی نفتا (همزمان با نفت) جست‌وجو کرد. در واقع با افزایش قیمت نفتا و قیمت تمام‌شده الفین حاصل از نفتا، تقاضای واحدهای MTO برای متانول افزایش یافت. با رشد تقاضا متانول، طبیعتا قیمت نیز در متانول رشد کرد.
محمد خیرآبادی / تحلیلگر پتروشیمی
در ماه‌های اخیر، بهای هر تن متانول در بازارهای جهانی رشد چشم‌گیری را تجربه کرد. در اواسط پاییز سال‌جاری، قیمت جهانی متانول حرکت صعودی خود را از محدوده تقریبا ۲۰۰ دلار آغاز کرد و در هفته گذشته به ۳۸۰ دلار نیز رسید. دلیل عمده رشد قیمت متانول را می‌توان در افزایش قیمت جهانی نفتا (همزمان با نفت) جست‌وجو کرد. در واقع با افزایش قیمت نفتا و قیمت تمام‌شده الفین حاصل از نفتا، تقاضای واحدهای MTO برای متانول افزایش یافت. با رشد تقاضا متانول، طبیعتا قیمت نیز در متانول رشد کرد. این در حالی است که قیمت الفین، هنوز رشد قابل‌توجهی را تجربه نکرده است. این موضوع سبب می‌شود که تحلیلگران، رشد قیمت متانول را تا حدودی مشکوک بدانند چراکه میزان تقاضا در بازار متانول، همبستگی معناداری با حاشیه سود واحدهای MTO دارد.
افزایش تقاضای متانول در چین به واسطه ظهور MTOها
تکنولوژی تولید محصولات پتروشیمی از زغال‌سنگ از زمان جنگ‌جهانی دوم در آلمان موجود بوده است. اولین واحد MTO (تولید الفین از متانول) در چین در سال ۲۰۱۰ شروع به تولید کرده است. در نتیجه می‌توان ادعا کرد که تولید الفین از متانول، صنعتی جوان محسوب می‌شود. واحدهای MTO مستقیما متکی به متانول به‌عنوان ماده اولیه هستند و به زغال‌سنگ وابستگی ندارند، به همین دلیل اغلب واحدهای MTO در مناطق ساحلی جانمایی شده‌اند. جانمایی این واحدها در مناطق ساحلی به دو علت بوده است، اول اینکه هم بتوان ماده اولیه این واحدها (متانول) را به وسیله کشتی حمل کرد و هم بتوان محصولات این واحدها را در بازارهای دلخواه به فروش رساند. تمرکز سرمایه‌گذاری در مناطق ساحلی و توسعه این مناطق باعث شده است که عدم تعادلی بین مناطق ساحلی و دیگر استان‌های داخلی چین به‌وجود بیاید و دولت چین درصدد است تا این عدم تعادل را به واسطه سرمایه‌گذاری در مناطق کمتر توسعه‌یافته‌تر جبران کند. افزایش تقاضای متانول به واسطه احداث واحدهای MTO در چین بسیار قابل‌توجه است، چراکه متانول به‌عنوان ماده اولیه (خوراک) واحدهای MTO مصرف می‌شود و همین امر باعث افزایش تقاضای متانول در چین شده است. مقایسه واردات متانول چین طی سه سال میلادی گذشته موید این مطلب است. به‌طور کلی تا پایان سال ۲۰۱۴ قیمت‌های داخلی متانول در چین نسبت به قیمت محموله‌های وارداتی متانول پایین‌تر بود اما در نتیجه افزایش تقاضای داخلی در چین اختلاف این دو نرخ کم شده است. تولیدات داخلی بر پایه گشایش ال‌سی به فروش می‌رسد در حالی که برای خرید محموله‌های وارداتی، اعتبار اسنادی ۹۰ روزه باید فراهم شود بنابراین خریداران ترجیح می‌دهند خرید داخلی داشته باشند. به علاوه تولیدات داخلی از لحاظ کیفیت نسبت به محموله‌های وارداتی دارای کمی ناخالصی هستند که این مورد یکی از مشکلات مصرف‌کنندگان نهایی است. البته این ناخالصی مشکلی برای مصرف‌کنندگان واحدهای MTO ایجاد نمی‌کند و غالبا اولویت واحدهای MTO خرید ارزان‌ترین محموله‌های متانول داخلی است.
بحران سودآوری MTOها در پی سقوط قیمت محصولات پتروشیمی
به‌رغم رونق و افزایش ظرفیت واحدهای MTO در چین، حاشیه سود این واحدها تحت‌تاثیر افت قیمت نفت و نفتا به‌شدت کاهش پیدا می‌کند. اگر فرض کنیم که قیمت نفت حدود ۵۰ دلار باقی بماند قیمت نفتا نیز حدود ۵۰۰ دلار خواهد بود. این قیمت باعث می‌شود رقابت با واحدهای نفتاسوز سخت شود. در این حالت، قطعا باید به فکر ایجاد واحدهای پایین‌دستی مانند واحد پلی‌اتیلن یا واحد منواتیلن گلایکول در کنار واحدهایMTO باشیم. چراکه در قیمت‌های پایین نفت ممکن است، حاشیه سود این واحدها منفی شود. کما اینکه شاهد منفی بودن حاشیه واحدهای MTP (متانول به پروپیلن) با توجه به قیمت‌های به نسبت پایین پروپیلن نسبت به اتیلن هستیم، ضمن اینکه جدا از ایجاد واحدهای پایین‌دستی به منظور خلق ارزش افزوده بیشتر، به دلیل سختی و خاص بودن حمل‌ونقل الفین‌ها، ایجاد واحدهای پایین‌دستی الزامی است.
بررسی و آنالیز بهای تمام‌شده واحدهای MTO در چین
بررسی و آنالیز بهای تمام‌شده یک تن الفین در یک واحد MTO در قیمت‌های مختلف متانول در چین در نمودارهای صفحه بعد آمده است. (با فرض اینکه این واحد در مناطق بندری چین قرار داشته باشد و هزینه‌ای بابت حمل متانول پرداخت نکند). همان‌طور که مشاهده می‌شود حاشیه واحدهای MTO به‌شدت وابسته به نرخ متانول است و با رشد قیمت متانول این واحدها تحت‌تاثیر قرار می‌گیرند.
تقاضای غیر‌قابل پیش‌بینی متانول
واحدهای MTO به منظور سودآور شدن باید با توجه به قیمت تمام‌شده تولید و محصول نهایی سطح ظرفیت واحد را تنظیم کنند. علاوه بر نوسان بازار متانول، تقاضا برای متانول از واحدهای جدید MTO ممکن است غیر‌قابل پیش‌بینی باشد. سوال مهم این است که افزایش تقاضایی که با به ظرفیت رسیدن واحدهای MTO در چین ایجاد می‌شود با افزایش واردات تامین خواهد شد یا از افزایش سطح ظرفیت واحدهای متانولی چین تامین خواهد شد؟ طبق آخرین اطلاعات، با افزایش ظرفیت واحدهای MTO در چین از سال ۲۰۱۰ هر ساله بر تقاضای متانول مصرفی این واحدها افزوده می‌شود. این قسمت از تقاضای متانول (تقاضا از محل MTO ها) طبق آخرین برآوردهای پلتس حدود یک سوم تقاضای متانول را در چین به خود اختصاص داده است. در پایان سال ۲۰۱۶ ظرفیت MTOها در چین حدود ۳۳/ ۱۰ میلیون تن بود. طبق برآوردها دو واحد با مجموع ظرفیت یک میلیون و ۲۱۰ هزار تن الفین در سه ماه اول ۲۰۱۷ به مدار تولید خواهند آمد، این دو واحد در ظرفیت کامل تولید، حدود سه میلیون و ۵۰۰ هزار تن تقاضای جدید متانول ایجاد خواهند کرد. پیش‌بینی می‌شود حدود ۶۰درصد این تقاضا از محل واردات تامین شود.
طبق اعلام پلتس این مقدار از تقاضای جدیدی که برای متانول ایجاد می‌شود نیمی از تقاضای پیش‌بینی شده متانول چین در سال ۲۰۱۷ خواهد بود. به‌طور تقریبی به ازای هر تن تولید الفین سه میلیون تن متانول نیاز خواهد بود. واحدهای دارای تکنولوژی جدید هر ۶/ ۲ میلیون تن متانول را تبدیل به یک تن الفین می‌کنند.با این اوصاف تقاضای افزایشی متانول باعث می‌شود واردات متانول به چین افزایش پیدا کند. در حال حاضر مهم‌ترین و بزرگ‌ترین پتانسیلی که در چین وجود دارد، واحدهایی هستند که زیر ظرفیت مشغول فعالیت هستند و سطح فعالیت آنها در چند سال اخیر حدود ۵۵درصد ظرفیت اسمی بوده است. این پتانسیل می‌تواند به منظور پر کردن شکاف عرضه و تقاضا قطعا آزاد شود. در حال حاضر چین دارای ظرفیت اسمی عظیم حدود ۸۰ میلیون تنی تولید متانول است. این در حالی است که تولید متانول داخل چین در سال ۲۰۱۶ حدود ۴۳ میلیون تن بوده است (۵۳درصد ظرفیت اسمی). آزاد شدن این پتانسیل وابسته به قیمت داخلی متانول در چین، رقابت قیمتی با متانول وارداتی، رشد اقتصادی، رقابت‌پذیری با تولیدات داخلی و در نهایت تقاضایی است که از واحدهای MTO ایجاد می‌شود.
کیفیت متانول مصرفی واحدهای MTO
دلیل دیگری که می‌تواند تقاضا برای متانول داخلی چین را افزایش دهد، کم اهمیت بودن خلوص متانول از حیث کیفیت است. چرا که متانولی که از گاز به وجود می‌آید به مراتب کیفیت و خلوص بالاتری نسبت به متانولی دارد که از زغال‌سنگ به‌دست می‌آید. با توجه به اینکه واحدهای MTO می‌توانند متانول با خلوص پایین را مصرف کنند، تولیدات متانول داخلی چین می‌تواند با تقاضا همراه شود و همان‌طور که در بالا اشاره شد خرید متانول داخلی ساده‌تر از خرید محموله‌های وارداتی به چین است.
توسعه شیل گس‌ها و افزایش ظرفیت متانول در آمریکا
همزمان با سرمایه‌گذاری‌های عظیم و رونق شیل گس‌ها طی چند سال گذشته در آمریکا، شاهد سرمایه‌گذاری در واحدهای پایین‌دست نیز هستیم. به‌عنوان مثال می‌توان به اضافه شدن حدود ۱۱ میلیون تنی ظرفیت تولید متانول طی دو یا سه سال آینده در آمریکا اشاره کرد. این در حالی است که این کشور در سال ۲۰۱۴ بیشتر از ۶ میلیون تن، در سال ۲۰۱۵ حدود ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار تن متانول و در سال ۲۰۱۶ حدود دو میلیون و ۲۰۰ هزار تن واردات متانول داشته است. با این اوصاف و کاهش هر ساله میزان واردات به آمریکا باید منتظر ورود مازاد عرضه بازار آمریکا در سال‌های آتی به بازارهای آسیا یا دیگر مناطق دنیا باشیم.
ایران یکی از بازیگران مهم متانول
ایران را با توجه به ظرفیت فعلی حدود ۵ میلیون تنی تولید متانول و همچنین اضافه شدن ۹ میلیون تن ظرفیت در حال توسعه که پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ به چرخه تولید بیاید، باید یکی از تاثیرگذارترین‌ها بر بازار متانول دانست. با توجه به رفع شدن تحریم‌ها ایران می‌تواند به بازارهای اروپا، ژاپن و کره‌جنوبی هم نگاه داشته باشد.
اثرگذاریMTOها بر بازار متانول
برای بررسی تغییرات قیمت متانول، زیر نظر گرفتن تغییرات قیمتی الفین‌ها بسیار حائز اهمیت است. زمانی که سود واحدهایMTO پایدار می‌شود، این واحدها اقدام به خرید محموله‌های موجود در بازار کرده و از این طریق موجب افزایش قیمت متانول در بازار می‌شوند. این موضوع متعاقبا می‌تواند حاشیه سود واحدهایMTO را کاهش دهد. زمانی که سودآوری واحدهای MTO کاهش می‌یابد، واحدها تمایلی به افزایش سطح فعالیتشان ندارند که این موضوع مجددا باعث کاهش تقاضای متانول می‌شود. در نتیجه قیمت متانول رابطه بسیار نزدیکی با قیمت الفین‌ها دارد و نوسان افزایشی و کاهشی آن به حاشیه سود قابل دستیابی واحدهای MTO مرتبط است. در ماه‌های اخیر، قیمت جهانی متانول با رشد قابل توجهی مواجه شده است. این در حالی است که قیمت الفین چنین افزایشی را تجربه نکرده است. تقاضا در بازار متانول وابستگی قابل توجهی به حاشیه سود واحدهای MTO دارد. از آنجا که حاشیه سود واحدهای MTO کاهش یافته است، نمی‌توان انتظار داشت که متانول بتواند به رشد قیمتی ادامه دهد. در واقع همبستگی قیمتی الفین و متانول باعث می‌شود در آینده، یا قیمت جهانی الفین‌ها افزایش یابد، یا متانول با کاهش تقاضا و در نتیجه افت قیمت مواجه شود.
ارسال نظر