بازگشت به ریل بورس تهران؟

دنیای اقتصاد-سلیمان کرمی: شاخص کل بورس تهران روز گذشته با افت ۲۹۶ واحدی در سطح ۸۰ هزار و ۴۱۳ واحد متوقف شد. در شرایط افت ۴/ ۰ درصدی شاخص کل، شاخص کل هم‌وزن با اثرگذاری یکسان نمادها با افت ۷/ ۰ درصدی مواجه شد. بر این اساس در شرایطی که تنها ۶ صنعت با رشد اندک شاخص مواجه شدند و سایر صنایع با افت شاخص معاملات دیروز را به پایان رساندند. روز گذشته مقام ناظر بورس تهران در قدمی رو به جلو ۹ نماد بورسی را بازگشایی کرد. در حالی‌ که تا پایان معاملات روز یکشنبه نام ۶۹ نماد در لیست‌ها متوقف‌های بازار وجود داشت، از میانه معاملات دیروز به تدریج شاهد پیام بازگشایی نمادها از سوی ناظر بودیم. در حالی‌که توقف نمادها با کاهش نقدشوندگی، اعتراض بسیاری از سهامداران را در ماه‌های اخیر به دنبال داشته است، رفع توقف نمادها عاملی برای بازگشت بورس به روال گذشته است. در این میان این امیدواری وجود دارد که مقام ناظر بازار سهام همچنان بر مهم‌ترین رسالت خود یعنی شفاف‌سازی پافشاری کند. تلنگری از اوج عدم شفافیت در شرکت کنتورسازی ایران موضوعی بود که توجه مقام ناظر را از موارد فرعی به سمت نکات اصلی سوق داد. در نتیجه سازمان عزم و اراده جدی برای شفاف‌سازی در پیش گرفت. گرچه اطلاعات نادرست این شرکت و مهر تایید حسابرس بر این اطلاعات، سهامداران زیادی را متضرر ساخت اما این تلنگر باعث شد تا سازمان بورس به قصور خود در گذشته پی برده و در پی بهبود فضا برآید.

در شرایط کنونی به نظر می‌رسد، می‌توان به بازگشایی تدریجی سایر نمادهای بورسی امیدوار بود. بانک‌ها بیشترین اثر را در کاهش نقدشوندگی سهام در شرایط کنونی دارند. موضوعی که حتی پای بالاترین مقام دولتی، رئیس‌جمهور را به پرونده این صنعت مهم باز کرد و دستور مستقیم رسیدگی به حل مشکلات در این خصوص از سوی رئیس دولت صادر شد تا به این ترتیب بازار به بازگشایی احتمالی نمادهای بانکی تا یک ماه آینده امیدوار شود. در این میان احتمال توقف طولانی مدت برخی از نمادها وجود دارد. «آکنتور» وضعیت چندان مشخص و روشنی ندارد. همچنین اقدام جدیدی درخصوص پرونده این شرکت انجام نشده و تنها پاسخ مسوولان سازمان همان ارجاع پرونده به قوه قضائیه است. با گذر زمان ممکن است اهالی بازار و مقامات سازمان بورس به تدریج این فاجعه را فراموش کنند و بار دیگر بازار به روند گذشته و پر تلاطم خود ادامه دهد، بر این اساس یادآوری آن می‌تواند وظایف نظارتی را به سازمان گوشزد کند و مانع از تکرار آن در آینده شود.

متوقف‌هایی که به بازار بازگشتند

روز گذشته نمادهای «خلنت»، «ولصنم»، «خکمک»، «کبافق»، «شپترو»، «غشهد»، «سدشت»، «پارسیان» و «دامین» به معاملات بازار سهام بازگشتند. یکشنبه نیز «خپارس» به‌عنوان یکی از نمادهای قابل توجه گروه خودرویی بازگشایی شد. رفع قفل معاملاتی نمادها عاملی بسیار مهم برای بهبود روند نقدشوندگی سهام و بازگشت معاملات به روند عادی خود است. در این میان برخی از نمادها همچنان متوقف هستند، در ادامه خلاصه‌ای از دلایل توقف برخی از نمادها ارائه شده است. نماد «خساپا» به‌عنوان بزرگ‌ترین‌ نماد گروه خودرویی (از نظر ارزش بازار) همچنان متوقف است. شرکت سایپا پس از انتشار صورت‌های مالی حسابرسی‌نشده ۶ ماهه متوقف شد و به نظر می‌رسد تغییر کلی ساختار صورت مالی این شرکت عاملی برای ادامه توقف این نماد بزرگ است. شرکت سایپا در حالی‌که در ۶ ماه نخست سال جاری تنها ۱۳ ریال سود به ازای هر سهم محقق کرده است، پیش‌بینی تحقق ۱۰۲ ریال سود را برای سال مالی منتهی به اسفند ۹۵ دارد. در این میان درآمدهای غیرعملیاتی عامل ارائه چنین سودی از سوی این شرکت است، موضوعی که توجه سازمان را به خود جلب کرده است. گروه بانکی و سهام سه بانک بزرگ کشور نیز از دیگر نمادهای متوقف بازار هستند. مشکلات این گروه بارها در رسانه‌ها مورد اشاره قرار گرفته است. در این میان از مهم‌ترین عوامل ابهام این گروه نحوه شناسایی سود روی مطالبات از دولت و شرکت‌های دولتی است، عاملی که فشار زیاد را بر صورت‌های مالی بانک‌ها وارد کرده است. اما مهم‌تر از آن نحوه شناسایی سود بانک‌ها بود که حساسیت بانک مرکزی را برانگیخت. بر این اساس اجبار به انتشار صورت‌های مالی بر اساس استانداردهای بین‌المللی باعث شد که نقص‌های موجود در صورت‌های مالی این گروه کاملا مشخص شود.

در نتیجه سودهای شناسایی‌شده در سال ۹۴ از سوی بانک مرکزی به‌عنوان مقام ناظر تایید نشد. بانک مرکزی در شرایط کنونی قدم در راه سخت در عین حال اجباری اصلاح نظام بانکی گذاشته است. موضوعی که شاید در ابتدا به مذاق سهامداران خوش نیاید اما عملی شدن آن و وجود برنامه‌ای جدی برای اصلاح نظام بانکی با تمام دشواری‌های آن می‌تواند آینده‌ای روشن را برای بانک‌ها رقم بزند. در این شرایط انتظار برای تعیین تکلیف وضعیت کنونی بانک‌ها وجود دارد. اهمیت این موضوع تا حدی بالا رفته که در نشست هفته گذشته برای حل مشکلات بانک‌ها، رئیس‌جمهوری نیز پا پیش گذاشت و دستور رسیدگی هر چه سریع‌تر به این موضوع را داد. این امید وجود دارد که در شرایط کنونی اصلاح واقعی در دستور کار قرار گیرد تا ابهامات این گروه پایان یافته و صورت‌های مالی شفاف را از سوی بانک‌ها شاهد باشیم. انتشار صورت‌های مالی شفاف مهم‌ترین گام در بازگشایی نمادهای بانکی است. البته باید اشاره کرد که مشکلات واقعی بانک‌ها عمیق‌تر از این مسائل است. در این میان سهامداران بسیاری از مرحله نخست اصلاح نظام بانکی زیان کرده‌اند و در این شرایط امید است که شروع شفاف‌سازی بانک‌ها در این مرحله باقی نماند و زیان‌های متحمل شده واقعا سرانجام خوش را در بلندمدت به دنبال داشته باشد. حدود ۶۰ نماد همچنان متوقف هستند. البته بخشی از این نمادها بر اساس دستورالعمل‌های عادی مانند برگزاری مجمع متوقف هستند و نگرانی درخصوص بازگشایی آنها وجود ندارد. در این میان سازمان بورس باید در حل مشکلات سایر نمادها که عامل توقف طولانی مدت آنها بوده تلاش کند زیرا سرمایه‌های زیادی در این نمادها قفل شده‌اند که زیان فراوانی را برای سهامداران به دنبال دارند.

شاخص کل بورس تهران روز گذشته برای ششمین روز از هفت روز معاملاتی اخیر مسیر نزولی را تجربه کرد. شاخص پس از نزدیک شدن به سقف خود در سال ۹۵ مسیر نزولی را در پیش گرفته است. در ماه‌های گذشته صنایع کالایی مهم‌ترین عامل حمایتی از شاخص بودند. در این میان رشد دو عامل اثرگذار دلار و شاخص بازارهای کالایی پس از اوج‌گیری تا سقف چند ساله متوقف شده‌اند. نرخ دلار آمریکا همچنان حول رکورد تاریخی خود در حال نوسان است، علاوه بر این قیمت‌های جهانی نیز که با فشار شاخص دلار در پایان هفته گذشته افت اندکی را تجربه کرده‌ بودند دیروز به افت خود ادامه دادند. گرچه میزان افت‌ شاخص بازارهای جهانی در مقایسه با روند صعودی ماه‌های اخیر آنها چندان چشمگیر نبوده اما تردید فعالان بازار درخصوص تناسب قیمت‌ها و سقف سودآوری شرکت‌ها در نرخ‌های کنونی دلار و بازار جهانی افزایش فشار فروش را به دنبال داشته است.

فعالان بازار نسبت به ارزنده بودن قیمت‌های کنونی سهام چندان خوش‌بین نیستند، در این میان شاهد خرید آینده سهام در برخی از نمادهای بازار هستیم. البته بورس‌بازی برخی از فعالان نیز در خودنمایی این موضوع بی‌اثر نبوده است. در این خصوص «خپارس» که روز یکشنبه ۹۰ تومان قیمت خورد و حق‌تقدم آن نیز تا ۵/ ۷ تومان معامله شد، روز گذشته با صف خرید مواجه بود. نماد معاملاتی اصلی پارس خودرو با سیگنال رشد حق‌تقدم با صف سنگین مواجه شد. در این خصوص به نظر می‌رسد سهامداران به دنبال خرید آینده این سهم با استفاده از حق‌تقدم سهام (اختیار خرید غیر رسمی بورس تهران) هستند. انتظار برای رشد قیمت «خپارس» به بیش از ۱۱۰ تومان تا زمان انقضای حق‌تقدم سهام انگیزه‌ای برای خرید حق‌تقدم سهام شده که اثر خود را بر نماد اصلی گذاشته است. گرایش به حق‌تقدم‌ها بار دیگر به عطش بازار برای گسترش هرچه سریع‌تر ابزار مشتقه اشاره دارد. نخستین گام‌ در جهت حرکت به سمت استانداردهای جهانی در این هفته برداشته شد، موضوعی که انتظار می‌رود با همکاری سهامداران عمده و سازمان بورس پرشتاب‌تر ادامه یابد.