گروه بورس- بهاره نوری: طی چند سال اخیر همیشه عرضه‌های اولیه برای سهامداران از جذابیت خاصی برخوردار بوده؛ چراکه بدون چون و چرا شرکت‌های عرضه‌کننده طی یک بازه چند روزه درصدی سود را نصیب سهامداران خود کرده‌اند. دلیل اینکه بیشتر معامله‌گران می‌خواهند تحت هر شرایطی سهام شرکت‌های عرضه اولیه را خریداری کنند به این بازمی‌گردد که عموما این شرکت‌ها با شرایط خاص به بازار عرضه می‌شوند و سهامداران از ترس عقب ماندن از قافله می‌خواهند ولو برای چند روز این سهام را در اختیار بگیرند تا اگر از سهم حمایت شد آنها نیز از آن بی‌بهره نباشند، وگرنه واقعیت این است که بیشتر خریداران این سهام نوسان‌گیرانی هستند که به چند درصد سود بسنده می‌کنند و سهم را در سبد خود نگه نمی‌دارند.

اما مساله‌ای که در حال حاضر در این عرضه‌ها خودنمایی می‌کند عدم توانایی خرید این سهام توسط بیشتر کاربران آنلاین است و هرچه می‌گذریم این معامله‌گران از این عرضه‌ها بی‌نصیب‌تر از قبل می‌شوند، چراکه در اکثر موارد معامله‌گران برخط در زمان ثبت سفارش و انجام خرید خود با هنگ کردن سیستم و عدم خرید روبه‌رو می‌شوند. این معامله‌گران عموما قبل از عرضه‌ها امکان ثبت سفارش را پیدا نمی‌کنند و دلیل آن هم در مواقعی پایین بودن سرعت اینترنت یا عدم توانایی کارگزاری در ارائه خدمات به مشتری است. در این میان کارگزاران به هیچ عنوان مسوولیت این موضوع را نمی‌پذیرند، در حالی که آنها نیز تا حدی مقصر هستند؛ چراکه آنان وظیفه دارند از شرکت‌های نرم‌افزاری طرف قرارداد خود بخواهند که این مشکل را حل کند و وقتی یک اتفاق برای چند بار متمادی رخ دهد آنها به عنوان ارائه‌کننده این خدمات باید پاسخگو باشند. در حقیقت مساله‌ای که در اینجا مطرح است داشتن یا نداشتن ۵۰۰ سهم کشتیرانی دریای خزر نیست و البته از آنجا که این سهم در حدود ۳۰ درصد بالاتر از قیمتی که بازار تصور می‌کرد کشف قیمت شد، بسیاری از سهامداران از خرید آن منصرف شدند و به نظر می‌رسد در این عرضه به دلیل کم بودن سطح تقاضا و همچنین ابتکار مسوولان در تعیین سهمیه بسیار اندک برای هر معامله‌گر مشکلات کاربران آنلاین کمرنگ‌تر از قبل بود. در نهایت واقعیت این است که باید راهکاری برای این مشکل اندیشیده شود و صرفا انجام عرضه اولیه به معنای وسعت و عمق دادن به بازار سرمایه نیست و باید مکانیزم‌هایی که مرتبط با آن هستند نیز به موازات سطح بازار رشد داده شوند تا در نهایت بتوانیم بازاری با عمق مناسب و کارآیی بالا داشته باشیم که مسوولان مجبور نباشند حالت رقابت را با تعیین سهمیه بسیار پایین از بین ببرند و کاربران نیز به دلیل مشکلات فنی موجود از خرید سهم مورد علاقه خود باز نمانند.

ضرر کارگزاران از عدم خرید کاربران برخط

به دلیل عدم تبحر و رفتار هیجانی کاربران آنلاین در پروسه کشف قیمت، عرضه اولیه در دو مرحله صورت می‌گیرد و کاربران آنلاین از مرحله کشف قیمت حذف شده‌اند.

سیدروح‌الله میرصانعی، دبیرکل کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار با ذکر مطلب فوق گفت: در پی تجربه‌های قبلی عرضه‌های اولیه که در آن رفتار کاربران آنلاین هیجانی و باعث بالا رفتن قیمت می‌شد در ابتدا معامله‌گران حرفه‌ای بر روی بخشی از سهام کشف نرخ را انجام می‌دهند و بعد از آن بر روی نرخ کشف شده، این دسته از کاربران با یکدیگر به رقابت می‌پردازند. طی چند عرضه اخیر در دو عرضه سهم کاربران آنلاین بیشتر و سهم کاربران حرفه‌ای کمتر شده است تا معامله‌گران برخط بتوانند تعداد سهام بیشتری را در این رقابت نصیب خود کنند. وی در ادامه افزود: اما نباید فراموش کرد که قرار نیست به کلیه کاربران سهم تعلق بگیرد، چراکه این یک رقابت است که اکثر کاربران در آن ناموفق هستند. اگر قرار باشد در عرضه اولیه به کلیه متقاضیان سهم تعلق گیرد دیگر جذابیتی برای رقابت وجود نخواهد داشت، اما کاربران آنلاین در صورت موفق نشدن مقصر را کارگزاری و سیستم معاملاتی آن می‌دانند؛ در حالی که این طور نیست. میرصانعی در ادامه با اشاره به این موضوع که اگر کاربر آنلاین کارگزاری نتواند سهم دریافت کند این سهمیه از بین رفته و نصیب کارگزاری نمی‌شود، گفت: این مساله را بسیاری از معامله‌گران نمی‌دانند و تصور می‌کنند که عدم موفقیت آنها به نفع کارگزاری است؛ در حالی که کارگزاران به طور منطقی تمایل دارند کلیه کاربران آنها در عرضه اولیه شرکت‌ کنند و موفق شوند تا از خرید آنها کارمزدی نصیب کارگزاری شود.

دبیرکل کانون کارگزاران دو عامل را در عدم موفقیت بیشتر کاربران برخط در عرضه‌‌های اولیه دخیل دانست و افزود: در ابتدا شرکت‌های نرم‌افزاری طرف قرارداد کارگزاری‌ها قرار دارند. سیستم‌های طراحی شده توسط این شرکت‌ها در عرضه‌های اولیه جوابگوی حجم بالای تقاضا و ثبت سفارش همزمان نیست و اصطلاحا سیستم هنگ می‌کند و در برخی موارد شرایط به گونه‌ای است که همزمان سیستم چند کارگزاری از کار می‌افتد. عامل دیگر متناسب نبودن حجم عرضه با تقاضای درخواستی است. تعداد معامله‌گران آنلاین که ثبت سفارش انجام می‌دهند بسیار بیشتر از سقف سهمیه تعیین شده است و این مساله باعث نارضایتی کاربران می‌شود و تصور می‌کنند که در این میان کارگزار دخیل بوده که چنین نیست. میرصانعی در پایان به روش ثبت سفارش اشاره کرد و گفت: باید راهکار دیگری اجرا شود و قرار است در سال جاری روش ثبت سفارش که دستورالعمل آن به تصویب سازمان بورس نیز رسیده اجرایی شود. اگر قیمت به صورت واقعی کشف شود دیگر متقاضی واهی یا متقاضی به امید سود چند درصدی در عرضه اولیه نخواهیم داشت و کسانی برای خرید سهم قدم پیش می‌گذارند که از شرکت و قیمت آن تحلیل درستی داشته باشند و اصطلاحا سهم در قیمت تحلیلی خود عرضه شود، نه به قیمت پایین‌تر از آن تا برای کلیه بازار جذاب باشد.

سهم کاربران آنلاین رو به افزایش است

باید مشکلات کاربران آنلاین را دسته‌بندی کرد. بخشی از این مشکلات مربوط به عدم توانایی سیستم معاملاتی در پاسخگویی به حجم تقاضاست که به بورس ربطی پیدا نمی‌کند و مربوط به کارگزاری‌ها است و برخی دیگر مربوط به بورس و سهمیه‌بندی است. محمدرضا رهبر از کارشناسان بازار سرمایه با اشاره به گسترده شدن معاملات آنلاین در بورس درخصوص مشکلات عرضه اولیه برای این دسته از کاربران گفت: سهم کاربران ‌آنلاین از معاملات هر روز در بورس در حال افزایش است و سازمان هم به دنبال آن است که کاربران آنلاین را در اولویت قرار دهد؛ اما در این بین نارسایی‌هایی وجود دارد که برخی از آنها به بورس و سهمیه‌بندی سهام برنمی‌گردد و ناشی از کندی اینترنت و ظرفیت سیستم معاملاتی است.

وی در ادامه افزود: در عرضه‌های اولیه به دلیل بالا بودن تقاضا و محدودیت عرضه ناظر معاملات ناگزیر است که سقفی را برای هر کاربر تعیین کند تا در هنگام عرضه پاسخگوی متقاضیان باشد.

رهبر روند پیش روی معاملات آنلاین درخصوص عرضه‌های اولیه را رو به بهبود توصیف کرد و گفت: در حال حاضر بیش از ۵۰ درصد معاملات از کانال آنلاین انجام می‌شود که این مساله باعث می‌شود هر روز سقف اعتبار این کاربران بالاتر رود.