شروین شهریاری
پرسش از آقای انوشیروان حسینی از طریق پست الکترونیک: لطفا مقایسه‌ای تحلیلی از وضعیت شرکت پتروشیمی‌ خارک و فن‌آوران با یکدیگر و مزیت‌های هر یک ارائه دهید. در مطلب روز گذشته در همین ستون بخشی از مقایسه بین دو شرکت پتروشیمی خارک و فن‌آوران انجام شد. در ادامه به مقایسه صورت سود و زیان دو شرکت به روش هم مقیاس می‌پردازیم.

جدول اول براساس صورت سود و زیان حسابرسی شده سال قبل تهیه شده و جدول دوم بر مبنای آخرین پیش‌بینی درآمد این شرکت‌ها که هر دو نیز با تعدیل مثبت همراه بوده، محاسبه و تنظیم شده است. در توضیح این جدول‌ها باید گفت که درآمد حاصل از فروش در مورد هر دو شرکت برابر صد درصد در نظر گرفته شده و متناسب با این مقیاس سایر اقلام صورت سود و زیان محاسبه شده‌اند.
از مقایسه اقلام صورت‌های سود و زیان هم مقیاس بین این دو شرکت به نتایج جالبی می توان دست یافت که در ادامه به چند مورد اشاره می شود:
1 - حاشیه سود ناخالص هر دو شرکت به‌رغم تفاوت‌های موجود در پروسه تولید، تقریباً یکسان است. خارک از گاز ترش استفاده می کند که به سبب موقعیت جغرافیایی خود از قدرت چانه زنی خوبی در تعیین نرخ ماده اولیه برخوردار است‌. اما فن‌آوران از گاز طبیعی به عنوان ماده اولیه استفاده می‌کند که در صورت رشد قیمت این ماده تا نرخ‌های جهانی شاهد رشد بهای تمام شده خواهد بود. (در پیش‌بینی سال‌جاری خرید گاز طبیعی حدود 17درصد از کل بهای تمام شده را شامل می‌شود.) اما نکته‌ای که در این میان وجود دارد این است که فن‌آوران به سبب ثبات هزینه‌های سربار و دستمزد حتی در صورت افزایش قابل ملاحظه قیمت خوراک، باز هم می‌تواند مارجین ناخالص را در سطح فعلی حفظ کند، البته مشروط بر آنکه خوراک کافی جهت تولید یک میلیون تنی متانول در اختیار این واحد قرار گیرد.
حجم تولید و فروش متانول در خارک سال گذشته حدود ۷۰۰هزار تن و در فن‌آوران ۵۸۰هزار تن بوده است‌.
2 - تفاوت سود عملیاتی بین دو شرکت نسبت به فروش جلب توجه می کند و این مساله ناشی از بالا بودن غیرمتعارف هزینه‌های عملیاتی در فن‌آوران نسبت به خارک است. صورت‌های مالی حسابرسی شده نشان می دهد که عمده‌ترین بخش هزینه‌های عملیاتی بعد از هزینه‌های اداری و فروش را در فن‌آوران اقلام زیر تشکیل داده‌اند:
همان طور که از ارقام جدول پیداست بخشی از هزینه‌ها به واسطه مبادلات ارزی این شرکت بوده است. همچنین به علت مسائلی نظیر قطع گازو مواد اولیه (از سایر شرکت‌های پتروشیمی) و توقف‌های تولید، فن‌آوران متحمل هزینه‌های عملیاتی شده است‌. علاوه بر آن ضایعات تولید (عمدتا به دلیل کیفیت نامناسب گاز ورودی به کارخانه در برخی مقاطع زمانی) نیز سهم بالایی در تولید ضایعات متانول و متعاقب آن رشد هزینه عملیاتی داشته است. هر چند این مسائل که عمدتاً ماهیت ریسک سیستماتیک برای فن‌آوران دارند، حاشیه سود عملیاتی شرکت را نسبت به خارک به نحو قابل ملاحظه‌ای کاهش داده، اما آثار حذف هر یک از این اقلام هزینه‌ای در دوره‌های آتی می‌تواند منجر به رشد مناسب سود عملیاتی در فن‌آوران شود. همچنین فن‌آوران در صورت تأمین خوراک امکان رشد حجم تولید متانول را تا یک میلیون تن داراست که چنین امکانی برای خارک فراهم نیست.
با توجه به این مسائل می‌توان نتیجه گرفت که ریسک و بازده سهام فن‌آوران به‌طور کلی بالاتر از پتروشیمی خارک است.
۳ - پتروشیمی فن‌آوران به لحاظ وضعیت نقدینگی که در روز گذشته بدان اشاره شد، سرفصل هزینه مالی را در صورت سود و زیان خود دارد و این در حالی است که خارک به واسطه انباشت نقدینگی ، دارای درآمدهایی در بخش سرمایه‌گذاری (اوراق مشارکت) و متفرقه است‌. سهم مالیات نیز در فن‌آوران به واسطه معافیت ده ساله صفر و در خارک ناچیز است.
4 - در بخش محصولات غیر از متانول، دو شرکت کاملاً با یکدیگر متفاوت هستند. تولیدات خارک شامل گوگرد ، پروپان و... می‌باشد که این محصولات نیز در سال‌های اخیر با رشد قیمت مواجه شده و درآمدزایی مناسبی برای خارک داشته‌اند. فن‌آوران نیز سایر محصولات خود را بر مشتقات متانول متمرکز کرده که از بین آنها طرح اسید استیک با ظرفیت 150هزار تن امسال به بهره برداری رسیده و دو طرح تولید وینیل استات منومر و پروپیلن هنوز در مراحل اولیه اجرایی قرار دارد که حداقل تا سه سال آتی تاثیراتی بر روند سود آوری فن‌آوران نخواهد داشت‌.
به طورکلی هر چند فن‌آوران نسبت به خارک از لحاظ وضعیت طرح‌های توسعه در موقعیت بهتری قرار دارد؛ اما بحث تامین مالی و توجیه اقتصادی و تخصص مورد نیاز در خصوص این پروژه‌ها باید بیشتر مورد مطالعه قرار گیرد که بحث در این رابطه در این مختصر نمی‌گنجد.
5 - خارک عمدتا متانول خود را به قیمت آزاد و صادراتی به فروش می‌رساند، اما فن‌آوران حدود 22درصد حجم مقداری فروش متانول خود را در سال جاری با حداقل 40درصد تخفیف به صورت داخلی واگذار می‌کند که در صورت آزاد سازی قیمت محصولات پتروشیمی می‌تواند برای فن‌آوران ارزش افزوده‌ای در حدود 7 تا 10درصد درآمد فروش ایجاد کند‌.
با یک تخمین اولیه از سودآوری «شفن» برای سال مالی آتی مطلب را به پایان می‌بریم. بدین منظور چند فرض زیر را در نظر می‌گیریم:
-دستیابی به حجم 760هزار تنی تولید متانول که 60هزار تن آن در واحد اسید‌استیک مصرف خواهد شد.
- دستیابی به تولید و فروش ۱۲۰هزار تن اسید استیک به قیمت میانگین ۶۰۰دلار.
- فروش 700هزار تن متانول که 550هزار تن به صورت صادراتی به قیمت میانگین 350دلار در سال و 150هزار تن به صورت داخلی با لحاظ کردن تخفیف به فروش برسد.
- افزایش نرخ گاز طبیعی به دو برابر رقم کنونی که کل سهم گاز را در بهای تمام شده از ۴/۹میلیارد تومان کنونی به ۴/۲۳میلیارد تومان با در نظر گرفتن افزایش حجم تولید می رساند‌.
- میزان هزینه‌های عملیاتی معادل سال‌جاری‌.
با لحاظ کردن این پنج فرض، کل درآمد فروش «شفن» در سال آتی بالغ بر ۲۸۱ میلیارد تومان خواهد شد که با توجه به ثابت ماندن هزینه‌های سربار و دستمزد، حتی افزایش دو برابری قیمت گاز نیز بر مارجین شرکت موثر نخواهد بود.
در این حالت سود خالص شرکت با حاشیه سود خالصی مشابه امسال به حدود 151میلیارد تومان (159تومان به ازای هر سهم) می‌رسد. این محاسبه تنها یک فرضیه احتمالی در مورد سود آتی فن‌آوران بوده و با تغییر هر یک از مفروضات فوق می‌توان به ارقام متفاوتی برای سودآوری سال 87 دست یافت.
Shahriary_sh@yahoo.com