شروین شهریاری
پرسش از آقای انوشیروان حسینی از طریق پست الکترونیک: لطفا مقایسه‌ای تحلیلی از وضعیت شرکت پتروشیمی‌خارک و فن‌آوران با یکدیگر و مزیت های هر یک ارائه دهید.

پاسخ: مقایسه دو یا چند شرکت با یکدیگر با محدودیت‌های خاصی در تحلیل بنیادی مواجه است و معمولا تفاوت‌های اساسی در فرآیند تولید، مدیریت و فروش محصولات باعث می‌شود تا این مقایسه‌ها معنادار نباشد. در مورد خارک و فن‌آوران نیز با وجود آنکه دو شرکت هم صنعت بوده و عمده‌ترین محصول نهایی آنها متانول است، اما به علت تفاوت‌های بااهمیت در مورد فعالیت آنها، در حین مقایسه ممکن است بسیاری از مزیت های هر یک از دو شرکت از نظر دور بماند. اما در اینجا مقایسه‌ای اجمالی بین دو شرکت انجام می‌شود که بیشتر با هدف آموزشی ارائه شده است.
یکی از مدل‌های متداول برای مقایسه شرکت‌ها «هم مقیاس کردن صورت‌های مالی» است که می‌تواند با یکسان کردن اقلام (بر حسب درصد)، قابلیت مقایسه در حوزه بنیادی بین دو شرکت ایجاد کند. در دو جدول زیر آخرین ترازنامه حسابرسی شده سالانه هر دو شرکت (منتهی به ۲۹ اسفند ۸۵) به روش هم مقیاس مجددا محاسبه و ارائه شده است. در توضیح این جدول‌ها باید گفت که مجموع دارایی‌ها (و نیز بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام) در مورد هر دو شرکت برابر صددرصد در نظر گرفته شده و متناسب با این مقیاس سایر اقلام ترازنامه محاسبه شده اند.
از مقایسه اقلام ترازنامه هم مقیاس بین این دو شرکت به نتایج جالبی می‌توان دست یافت که در ادامه به چند مورد اشاره می‌شود:
۱ - در اولین نگاه تفاوت بارز بین وضعیت نقدینگی دو شرکت جلب توجه می‌کند؛ خارک شرکتی است که شاخص‌های نقدینگی در مورد آن وضعیت فوق العاده‌ای را نشان می‌دهد به طوری که این شرکت تقریبا بدهی قابل توجهی نداشته و با استفاده از منابع موجود حتی به سرمایه گذاری کوتاه مدت پر حجمی‌(۶/۲۰درصد از کل دارایی‌ها) عمدتا در اوراق مشارکت پرداخته است. ترکیب اقلام ترازنامه همچنین نوید امکان تقسیم سود مناسب و سریع در دوره‌های آتی را می‌دهد. همچنین با توجه به این نسبت‌ها وضعیت خارک به گونه‌ای است که می‌تواند در جهت تعریف و پیشبرد طرح‌های توسعه یا حوزه‌های سرمایه‌گذاری جدید در آینده به سهولت حرکت کند. پتروشیمی‌فن‌آوران از این لحاظ در وضعیت متفاوتی قرار دارد...
که عمده‌ترین دلیل آن در حال رشد بودن این شرکت است. اقلام هم تراز در بدهی جاری در فن‌آوران بزرگتر از دارایی‌های جاری است که وضعیت نقدینگی مناسبی را در تاریخ ترازنامه 85 نشان نمی‌دهد. همچنین تقسیم سود بالا با توجه به ترکیب اقلام ترازنامه استراتژی مناسبی نخواهد بود، هرچند شرکت در مجمع 85 نیز تقریبا کل سود خود را بین صاحبان سهام تقسیم کرده که این رویه در صورت ادامه مشکلات نقدینگی برای شرکت ایجاد خواهد کرد.
۲ -تفاوت سهم دارایی ثابت نسبت به کل دارایی‌ها جلب توجه می‌کند. خارک شرکتی پر قدمت است که با سهم ۷/۲۹درصدی دارایی ثابت نسبت به کل، بخش بزرگی از دارایی را مستهلک کرده که این روند هر چند هزینه استهلاک را در دوره‌های مالی آتی کاهش می‌دهد؛ اما می‌تواند موجب انتظار کاهش راندمان تولید (افزایش هزینه‌های بازسازی، تعمیرات دوره‌ای و …) شود. فن‌آوران در مقابل، کارخانه‌ای جوان است که مطابق شواهد ترازنامه، سرمایه‌گذاری
عمده ای در دارایی ثابت مشهود دارد که این مساله نیز هر چند هزینه استهلاک قابل توجهی در سال‌های آتی بر شرکت تحمیل می‌کند؛ اما در عوض تکنولوژی تولید پیشرفته و جدید بودن ماشین آلات، بهره‌وری کارخانه را به طور مسلم افزایش خواهد داد که آثار این مساله در نهایت در حاشیه سود عملیاتی شرکت در صورت سود و زیان منعکس می‌شود. با توجه به این توضیحات می‌توان دریافت که چرا در خارک ما با تراکم دارایی جاری و بالعکس در فن‌آوران با تراکم دارایی در بخش غیرجاری مواجه هستیم.
۳ - نسبت بدهی در خارک بسیار ناچیز بوده و همانگونه که توضیح داده شد، این شرکت با روند موجود اساسا نیازی به استفاده از اهرم مالی ندارد. اما فن‌آوران در این بخش وضعیت متفاوتی داشته و حدود ۳۷درصد از مجموع بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام به دریافت انواع تسهیلات مالی از بانک‌های داخلی و خارجی اختصاص یافته که نسبت قابل توجهی است. هر چند با توجه به در دست داشتن طرح‌های توسعه و رو به رشد بودن شرکت این مساله قابل توجیه است؛ اما باید توجه داشت با در نظر گرفتن وضعیت نقدینگی که قبلا بدان اشاره شد و حجم بالای تسهیلات دریافتی، اتکای بیشتر بر استفاده از اهرم مالی برای فن‌آوران احتمالا مقدور نخواهد بود.
ضمن آنکه با در نظر گرفتن این مساله، هزینه مالی در صورت سود‌و زیان فن‌آوران در چند دوره آتی، جزو لاینفک خواهد بود. بنابراین شرکت جهت بهبود ساختار مالی احتمالا باید صرفا بر منابع صاحبان سهام جهت مطلوب نگه داشتن وضعیت نقدینگی خود اتکا کند‎؛ علی‌ الخصوص آنکه فن‌آوران کما کان در حال اجرای طرح‌های توسعه جدید است. یک راهکار احتمالی که در آینده می‌تواند مد نظر باشد، اجرای انواع افزایش سرمایه (از محل مطالبات و آورده نقدی یا سود انباشته) در کنار تقسیم سود نقدی پایین خواهد بود.
۴ - سهم مالیات به علت استفاده از معافیت ده ساله در فن‌آوران صفر است و در خارک هم با توجه به معافیت مالیاتی صادرات رقم ناچیزی را تشکیل می‌دهد که از این جهت دو شرکت در وضعیت مشابهی قرار دارند.
در اینجا قسمت اول این مطلب را به پایان می‌بریم و مقایسه صورت سود‌و زیان و اشاره به چند نکته در مورد فن‌آوران را به فردا موکول می‌کنیم.
Shahriary_sh@yahoo.com