محمد مساح
بیش از ۱۶۰‌گونه نفت خام در سطح جهانی قابل معامله است و قیمت آنها بر پایه نوع و کیفیت به طور نسبی تعیین می‌شود. در بازارهای جهانی نفت یکی از معیارها و مشخصه‌ها، نفت وست تگزاس اینترمدیت (WTI) است و با وجود آنکه این نوع نفت کمتر از یک‌درصد تولید جهانی را به خود اختصاص داده، اما در میان معامله‌گران به عنوان مبنای قیمت مدنظر است.

انواع عمده دیگر نفت شامل نفت برنت، نفت دبی و نفت تاپیس می‌شود و قیمت‌گذاری هر کدام از آنها به طور کلی بر پایه ویژگی و خاصیت شیمیایی صورت می‌پذیرد و در اصطلاح سبک یا سنگین بودن نفت خام به طور ویژه در ارزشگذاری آن دخالت دارد.
از سال ۲۰۰۶ که قیمت جهانی نفت در حال افزایش بوده است، تقریبا انواع مختلف نفت با شکاف معینی بین قیمت در یک راستا صعود کرده‌اند و در این تحلیل مبنای قیمت نفت وست‌تگزاس‌اینترمدیت خواهد بود.
چرا قیمت نفت تا بدین سطح افزایش یافته است؟
در سال ۲۰۰۷ نرخ دادوستد هر بشکه نفت وست تگزاس به طور پیوسته از سطح ۵۷‌دلار افزایش یافت تا آنکه با گذر کردن قیمت نفت از ۷۹‌دلار، رکورد جدیدی به ثبت رسید. عمده دلایل افزایش ارزش بهای نفت خام در بازارهای جهانی به صورت زیر خلاصه می‌شود:
- رشد تقاضای کشورهای توسعه یافته همچون هند و چین
- مازاد تقاضای نفت و احتمال پیشی گرفتن تقاضا از عرضه به میزان ۵/۱میلیون بشکه در سال آینده
- کاهش ذخایر نفتی آمریکا
- نگرانی در مورد عرضه نفت در زمستان
- تمایل کشورهای تولیدکننده نفت برای فروش آن در قیمت‌های بالاتر
- ایجاد برخی بحران‌ها در مناطق تولیدکننده نفت همچون احتمال درگیری در منطقه شمال عراق.
به هر صورت پیشی گرفتن تقاضای نفت از عرضه آن و عدم تمایل کشورهای تولیدکننده نفت برای عرضه بیشتر سبب شد که نفت خام به عنوان یک ماده اساسی در تولید کالاها روند رو به رشدی را در سال‌های اخیر تجربه کند. نمودار قیمت نفت (نمودار 1) نشان می‌دهد که در سال 2007 قیمت نفت از شتاب زیادی برخوردار بوده است.
تفسیر چنین حرکتی می‌تواند به منزله قیمت‌های بالاتر و احتمال رسیدن قیمت به بالای ۱۰۰‌دلار باشد.
جدول زیر تغییرات قیمت نفت از سال 2003 را به نمایش می‌گذارد. به طور میانگین قیمت نفت سالانه بیش از 20درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافته است و تثبیت قیمت در صورت پایداری شرایط کنونی بر بالای بشکه‌ای 80 دلار با بیشترین احتمال همراه است.
تغییرات قیمت نفت چه اثراتی را به دنبال دارد؟
به طور طبیعی کشورهای تولیدکننده نفت از قیمت‌های بالاتر نفت درآمد بیشتری کسب می‌کنند. شرایط اقتصادی کشورهای تولیدکننده عمده نفت نظیر کانادا، عربستان سعودی، روسیه و ... از افزایش قیمت نفت تاثیر خواهد گرفت و به طور نمونه از زمانی که قیمت نفت رو به صعود نهاده، ارزش برابری دلار کانادا در برابر دلار ایالات متحده به طور پیوسته افزایش یافته است.
اگرچه افزایش قیمت نفت برای کشورهای تولیدکننده خوشایند بوده، اما در طی چندین سال گذشته، تورم جهانی را تشدید کرده است. در شرایطی که قیمت نفت رو به افزایش می‌گذارد، ایالات متحده آمریکا به عنوان بزرگترین مصرف‌کننده نفت جهان با مشکلاتی روبه‌رو می‌شود. در این میان ارزش دلار در طی سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۷ به طور پیوسته رو به کاهش گذاشته است.
سطح عمومی ‌قیمت‌ها نه تنها در آمریکا، بلکه در کشورهای صنعتی دیگر نظیر منطقه یورو و انگلستان با تغییرات قیمت نفت، همبستگی مثبت قوی داشته است.
بررسی آمارهای گذشته اقتصاد ایران نشان می‌دهد که قیمت نفت تا حد زیادی به گسترش تورم دامن زده است.
درآمدهای بالاتر نفت در برخی مقاطع سبب شده که ریال‌های بیشتری در جریان اقتصاد وارد شود و از آنجا که بخشی از درآمدهای نفتی صرف مصرف کالاها و خدمات می‌شود، اثر طبیعی آن بالا بردن سطح قیمت خواهد بود. همچنین چرخه‌های رونق و رکود کسب و کار تا حدود زیادی به نوسان قیمت نفت وابسته است.
در بررسی داده‌های گذشته چنین استنباط می‌شود که افزایش قیمت نفت پس از یک دوره کوتاه مدت (بین یک تا دو سال) توانسته اثرات تورمی‌بر اقتصاد ایران داشته باشد، با این وجود تاثیر شیوه مخارج دولتی و بودجه را نباید نادیده گرفت.
از آنجایی که نفت علاوه بر جریان درآمد و مخارج اقتصاد بر سطح عمومی ‌قیمت‌ها موثر است، بخش ساختمان در ایران همبستگی مثبتی با تغییرات قیمت نفت پیدا کرده است. به طور کلی سطح عمومی‌قیمت‌ها و میزان تورم بر تغییرات قیمت ساختمان اثر قابل توجهی دارد.
این نکته نمی‌تواند چندان
شگفتی آور باشد، چرا که بخش عظیمی‌از تولید ناخالص داخلی کشور از طریق درآمدهای نفت و گاز تامین می‌شود و زمانی که دولت درآمدهای دلاری را به اقتصاد تزریق کرده، عاملی
جدی در فشارهای تورمی‌ بوده است.
نیازهای عمرانی و اجرای پروژه‌های کلان به همراه تامین بودجه در سطح کلان از طریق مخارج ریالی امکان‌پذیر است. بدین ترتیب با افزایش قیمت نفت و در پی آن رشد بودجه عمومی‌کشور انتظار می‌رود که این مخارج به افزایش تورم و قیمت‌ها بیانجامد.
در چنین شرایطی رشد نقدینگی و افزایش حجم پول زمینه مساعدی را برای افزایش قیمت ساختمان فراهم می‌آورد. نمودار ۲ قیمت نفت و دوره‌های تثبیت و افزایش قیمت ساختمان در ایران را نشان می‌دهد.
افزایش قیمت نفت و تضعیف دلار
از سال ۲۰۰۱ به طور نسبی ارزش دلار در برابر ارزهای کشورهای صنعتی همگام با افزایش قیمت نفت با افت همراه بوده است. با کاهش ارزش دلار در چند سال گذشته بانک‌های مرکزی و موسسات مالی میل بیشتری برای جایگزینی این ارز با ارزهای دیگر را داشته‌اند. در چنین شرایطی طلا جایگزین مطمئنی برای دلار بوده است.
در دو ماه اخیر با کاهش ارزش دلار رشد نیرومندی در قیمت طلا پدید آمده است. نمودار 3 تغییرات طلا از سال 1979 را به نمایش می‌گذارد. از سال 2001 تاکنون تغییرات قیمت طلا و نفت به یکدیگر وابستگی زیادی داشته است. از آنجایی که ارزش دلار در حال کاهش و قیمت نفت در حال صعود است، انتظار می‌رود قیمت طلا همچنان به رشد ادامه دهد و برآورد می‌شود که قیمت طلا بتواند در 6ماه آینده در سطح 850 دلار جای گیرد.
منبع: www.rahnemoonsarmaye.com