شروین شهریاری

پرسش از آقای اقدمی از طریق پست الکترونیک: در روزهای اخیر مشاهده می‌کنیم که بازار سهام در رکود شدیدی فرو رفته و روز به روز بر ضرر سهامداران افزوده می‌شود. از طرف دیگر اکثر سهم‌ها نیز قابل فروش نیستند و با دستورالعمل گره هر روز سه درصد افت می‌کنند. ادامه این وضعیت باعث خروج اکثر سرمایه‌گذاران و بی‌اعتمادی شدید به بازار بورس و خصوصی‌سازی خواهد شد. چرا هیچ یک از مسوولان در خصوص این وضعیت نابسامان بورس که در چند سال اخیر بی‌سابقه بوده تدبیری نمی‌اندیشند؟

فصل زمستان همزمان با مقتضیات خود در طبیعت، معمولا تاثیرات مشابهی نیز در بورس تهران دارد که منشا آن به دلایل بنیادی باز می‌گردد. بارها اشاره شده که در بازار سرمایه «آینده» مورد معامله قرار می‌گیرد و ضریب کمی این آینده‌نگری P/E نام دارد. در بازارهای سهام هر زمان معامله‌گران خطری را متوجه E (سودآوری شرکت) ببینند، تقاضای خرید سهام را کاهش می‌دهند و متعاقب آن افت قیمت منجر به کاهش P/E می‌شود. زمستان یکی از دوره‌هایی است که سرمایه‌گذاران بورس تهران به صورت سنتی رویه احتیاط را پیش می‌گیرند و علت آن هم عدم اطلاع از سود شرکت‌ها در سال بعد است. واقعیت این است که تجربه چندین سال اخیر در بازار، خاطرات ناخوشایندی از اعلام سود سال آتی با شکاف منفی نسبت به پیش‌بینی جاری را در اذهان معامله‌گران ثبت کرده است. این مساله منجر به کاهش قیمت سهم تا تطابق با سود اعلامی جدید می‌شود. این نکته در مورد شرکت‌هایی که سودآوری آنها به قیمت محصولات جهانی وابسته است یا شرکت‌هایی که سود غیرقابل تکرار در سال مالی جاری داشته‌اند، بیشتر مشهود است. معضل مورد اشاره در سال جاری در مورد سهام برخی شرکت‌های بزرگ پررنگ‌تر است. یک تخمین سریع از وضعیت سودآوری شرکت‌های وابسته به قیمت‌های جهانی (به ویژه گروه فولاد، مس، پتروشیمی و ...) نشان می‌دهد که در صورت تداوم نرخ‌های کنونی فروش محصولات، سودآوری این شرکت‌ها در مواردی به کمتر از نصف سال جاری کاهش خواهد یافت. این انتظار در حال حاضر با افت شدید میانگین P/E سهام در بازار نمایان شده است.

البته در رابطه با وضعیت بازار باید به دیدگاه مطرح شده توسط خواننده محترم نیز توجه کافی مبذول داشت؛ واقعیت این است که هرچند افق سودآوری برخی شرکت‌ها با مشکل مواجه شده، اما در مقابل افت شدید قیمت سهام نیز عملا اتفاق افتاده است. سخن مشهوری وجود دارد که می‌گوید: «بی‌اعتمادی، آفت بزرگ بازارهای سرمایه است.» به نظر می‌رسد هرچند کاهش اخیر قیمت سهام در بورس در ارتباط با وضعیت سودآوری شرکت‌ها قابل توجیه بوده، اما ادامه افت بازار پس از مقطع کنونی بیشتر به مساله کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران مربوط است. در شرایط فعلی جو ناامیدی قابل ملاحظه‌ای در اکثر سرمایه‌گذاران حقیقی یا حقوقی بازار ایجاد شده به نحوی که برخی را متقاعد به پیروی از اصل فروش سهام به هر قیمت کرده است. بدیهی است تداوم این بی تفاوتی و بحران اعتماد منجر به عواقب ناخوشایندی نظیر واکنش‌های احساسی سرمایه‌گذاران، سقوط نامتعارف ارزش سهام و خروج جریان سرمایه از بورس خواهد شد. با این توضیحات به نظر می‌رسد فرآیند ایجاد تعادل در بورس تهران در حال حاضر علاوه بر محرک های اقتصادی در سطح جهانی (افزایش قیمت مواد خام) نیازمند حساسیت بیشتر مدیران اقتصادی کشور و نیز مسوولان شرکت و سازمان بورس است. این حساسیت می‌تواند از طریق پیگیری تصمیمات اقتصادی موثر بر بازار سرمایه (نظیر وضع تعرفه واردات فولاد، آزادسازی صادرات سیمان و...) یا بروز یک عکس‌العمل سیستماتیک نظیر ارائه یک برنامه زمان‌بندی برای برون رفت بازار از رکود موجود انجام شود. امید است که مسوولان ذی‌ربط با اقدام به موقع خود زمینه بازگشت اعتماد به بازار سرمایه و امکان تداوم ایفای نقش این رکن مهم در اقتصاد کشورمان را فراهم آورند.

Shahriary_sh@yahoo.com