گفت و شنود
از بورس تهران تا بازارهای بین‌المللی
گروه بورس- هدیه لطفی: بازارهای سرمایه در سراسر جهان به عنوان مهم‌ترین رکن اقتصادی در کشورها شناخته شده است و اهمیت فراوانی در فرآیند تبدیل پس‌اندازها به سرمایه‌گذاری‌ها دارد. اما با این وجود در مقایسه با دیگر بورس‌های دنیا هنوز راه طولانی در رسیدن به جایگاه واقعی خود پیش رو دارد. ارزش بازار بورس تهران در حال حاضر بالغ بر ۱۵۰ هزار میلیارد تومان است که این رقم تنها حدود یکسوم تولید ناخالص ملی است. این در حالی است که ارزش بازار بیشتر بورس‌های دنیا نه تنها با تولید ناخالص ملی آنها برابری دارد بلکه در مواردی از آن نیز بیشتر است. همچنین نسبت گردش سهام در بورس تهران در رقم ناچیز ۳/۰ مرتبه در سال است که این رقم نیز در مقایسه با بورس‌های بین‌المللی اختلاف فاحشی دارد. در گفت‌وگوی زیر که با علی مشایخی، مدیر بخش تامین مالی شرکت سرمایه‌گذاری فیروزه صورت گرفته مقایسه اجمالی درباره وضعیت بورس اوراق بهادار تهران بازارهای بین‌المللی صورت گرفته است.
بورس تهران نسبت به استاندارد بازارهای بین‌المللی دارای چه کاستی‌هایی است؟
کاستی‌ها و نواقص بورس تهران را در مقایسه با بازارهای بین‌المللی می‌توان در سه بخش جداگانه مورد بررسی قرار داد که این موارد عبارت از چارچوب قوانین و مقررات، فرهنگ سهامداری و فقدان صندوق‌های سرمایه‌گذاری بزرگ.
قوانین و مقررات حاکم بر بازارهای سرمایه کشور، به طور عمده قوانین بازدارنده‌ای هستند که باعث پیچیدگی بیشتر سرمایه‌گذاری شده‌اند. این قوانین موجود در بازار سرمایه، در عمل بسیار زیاد و بازدارنده هستند و به‌این ترتیب دست افراد را برای نوآوری و ظهور بازارهای جدید بسته‌اند.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری نیز قوانین و محدودیت‌های زیادی دارند و در صورت تداوم این وضعیت، رشد صندوق‌ها با چالش روبه‌رو شده و به مفهوم واقعی به جایگاه خود نخواهند رسید. مفهوم فرهنگ سهامداری نیز در کشور ما با دیگر کشورها بسیار متفاوت است به طوری که افراد هیچ علاقه‌ای به مشاوره در سرمایه‌گذاری سهام ندارند و ترجیح می‌دهند کنترل سهام را خود در دست داشته باشند.
حجم معاملات هر یک از سهام بورس تهران از هر یک از شرکت‌های عضو شاخص داوجونز در روز پایین‌تر است. علت این مساله را چه می‌دانید؟
طبیعتا شرکت‌های ما از شرکت‌های عضو شاخص داوجونز خیلی کوچک‌تر هستند و به مراتب سهامداران کمتری نیز دارند که این خود دلیل واضح و مشخصی بر عدم تناسب این مقایسه است. جدا از این مساله، حجم معاملات برای شرکت‌های ایران در سایز و اندازه خود نیز بسیار کم است که دلیل اصلی آن پایین بودن سهام شناور آزاد در بازار سرمایه است.
همچنین به طور سنتی اکثر شرکت‌های ما توسط دولت کنترل می‌شوند و تنها به تازگی بخش خصوصی وارد عمل شده و کمی کنترل را در دست گرفته و در نتیجه در شرکت‌ها برخی افراد بالای ۵۰ درصد سهام را در دست دارند. این در حالی است که در بررسی ۱۰۰ شرکت اول بورس لندن، سهامدار بیشتر از ۵ درصدی به چشم نمی‌خورد و سهام در گروه‌های مختلف و به صورت خرد تقسیم شده و توسط یک گروه خاص اداره و کنترل نمی‌شود، که این امر باعث افزایش درصد سهام شناور آزاد شده است و به عنوان عاملی در روان شدن جریان معاملات ایفای نقش می‌کند که متاسفانه در بازار سرمایه ایران وضعیت به‌این گونه نیست.
ارزش بازار بورس تهران در حدود یکسوم تولید ناخالص ملی است. از این جهت بورس تهران را در مقایسه با سایر کشورها چگونه می‌بینید؟
ارزش بازار بورس تهران بالغ بر ۱۲۰ میلیارد دلار است که این رقم براساس مجموع ارزش بازار شرکت‌های حاضر در بورس برآورد شده است ولی چون بخش عمده‌ای از این سهام در دست دولت و شبه‌دولتی‌ها بلوکه است و در جریان معاملات قرار ندارد، بنابراین این ارزش بازار شاید حتی به ۲۰ میلیارد دلار هم نرسد و در واقع خیلی خیلی کوچک‌تر و کمتر از تولید ناخالص ملی کشور است.
به طور نمونه، شرکت مخابرات که به عنوان بزرگ‌ترین شرکت بورسی شناخته شده، تنها شاهد معامله ۱۰ درصد از سهام خود است و شرکت‌های بزرگ دیگری با شرایط مشابه نیز در بازار سرمایه بسیار به چشم می‌خورد. این در حالی است که ارزش بورس لندن بالغ بر ۵/۳ تریلیون دلار و تولید ناخالص ملی کشور انگلیس ۳/۲ تریلیون دلار است یا بازار نیویورک با ارزشی بر بالغ ۵/۱۳ تریلیون دلار فعالیت می‌کند، این در حالی است که تولید ناخالص ملی آمریکا معادل ۵/۱۴ تریلیون دلار است. همان گونه که آمار نشان می‌دهد ارزش بازار بورس کشورهای دنیا تقریبا با تولید ناخالص ملی آنها برابری می‌کند یا در برخی اوقات پیشی می‌گیرد که این امر به خاطر جابه‌جایی حجم بزرگ پول در بازارهای دنیا و بین‌المللی بودن آنها است که شرکت‌های خارجی در آنها پذیرش شده و سهم بسزایی در گردش معاملات ایفا می‌کنند.
نسبت گردش سهام در بورس تهران ۳/۰ مرتبه در سال است. این نسبت در بازارهای جهانی یک مرتبه است. علت تفاوت فاحش چیست؟
دلیل عمده این تفاوت در کنترل سهام توسط یک گروه خاص و سهامداران عمده است که خود باعث افت سهام شناور آزاد می‌شود و به‌این ترتیب سهم از دست سرمایه‌گذاران خرد خارج شده و گردش چندانی ندارد.
از لحاظ ساعت معاملاتی به نظر شما آیا زمان کنونی معاملات در مقیاس جهانی مطلوب است؟
ساعت کنونی معاملات بورس تهران در مقایسه با دیگر کشورها کوتاه‌تر است، به طوری که در حال حاضر بیشتر بازارهای دنیا از ساعت ۸ و ۳۰ دقیقه صبح تا ۴ و ۳۰ دقیقه عصر به فعالیت می‌پردازند، در حالی که معاملات بورس تهران در ساعت ۱۲ ظهر به اتمام می‌رسد.اما ساعت کنونی معاملات بورس با توجه به عدم وابستگی به بازارهای جهانی و محدود بودن به مبادلات داخلی، مناسب بوده و مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند. اما اولین گام برای بین‌المللی شدن بورس تهران، همین تغییر ساعات معاملات است و با توجه به شرایط مناسب جغرافیایی ایران، با زیاد شدن ساعات معاملاتی، کشورها از تمامی نقاط مختلف دنیا می‌توانند به بورس تهران دسترسی داشته باشند.
آیا محدودیت‌هایی نظیر حجم مبنا محدوده نوسان قیمت در بورس‌های بین‌المللی هم وجود دارند؟
بازارهای پیشرفته هیچ کدام از این محدودیت‌ها را ندارند و در واقع این محدودیت‌ها مربوط به یکسری بازارهای در حال توسعه مانند بورس قاهره است. قیمت سهام در بازارهای دنیا می‌تواند ۱۰۰ درصد افت یا ۹۰ درصد رشد را در یک روز عادی معاملاتی تجربه کند و چنانچه نوسانات قیمتی در اثر شرایط غیرعادی نباشد، دخالت قیمتی در آن صورت نمی‌گیرد و مسوولان بورس‌ها اجازه می‌دهند شرایط بازار به تاثیرگذاری در آن سهم ادامه دهد.
همچنین بسیاری از بازارهای پیشرفته از سیستم نظارت و کنترل دقیقی برخوردارند و چنانچه این سیستم متوجه دستکاری قیمت شود یا حجم مبنای بازار به دلیلی خاص تهدید شود، محدودیت‌هایی از این سیستم وارد عمل می‌شود و به‌این ترتیب در مرحله اول نماد مزبور متوقف می‌شود و بعد از علت‌یابی حداکثر یک تا دو ساعت بعد بازگشایی می‌شود. این در حالی است که در بورس تهران نمادی ممکن است به مدت چند هفته یا حتی چند ماه نیز متوقف باشد. بنابراین بورس تهران نیز می‌بایست به سوی کاهش یا حذف این محدودیت‌ها پیش رود.
به لحاظ سهولت انجام معاملات و اطلاع‌رسانی از وضعیت بازار، وضعیت بورس تهران در مقایسه با رقبا را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
از لحاظ سهولت انجام معاملات شرایط خوبی بر بازار سرمایه حکمفرماست و به خصوص سرمایه‌گذاران حقیقی و خرد به راحتی به مبادلات سهام می‌پردازند. دسترسی به معاملات بسیار مطلوب است و سیستم‌های معاملات نیز از نوع پیشرفته هستند. از نظر اطلاع‌رسانی نیز در سال‌های اخیر پیشرفت خیلی خوبی داشتیم، اما سرعت به روزرسانی این اطلاع کمی کند است.
به طور مثال اگر نمادی برای تعدیل سود متوقف می‌شود، ممکن است چندین هفته زمان برای گزارش‌دهی صرف شود و این نماد همچنان در حال توقف به سر برد و این سرعت پایین باعث سوءاستفاده آن دسته افرادی می‌شود که اطلاعات نهانی دارند. این در حالی است که به‌روزرسانی اطلاعات در بازارهای بین‌المللی تنها ظرف چند ثانیه صورت می‌گیرد.
با توجه به این موضوع زمان زیادی باید صرف شود تا بورس تهران نیز در این رابطه به بورس‌های بین‌المللی نزدیک شود.
پیشنهادات شما برای نزدیک شدن استاندارد بورس تهران به بازارهای بین‌المللی چیست؟
مهم‌ترین نکته برای نزدیک شدن به بازارهای بین‌المللی از بین بردن و کم کردن قوانین و مقررات حاکم بر بازار سرمایه است. در مراحل بعدی می‌توان به افزایش ساعات معاملاتی، تغییر فرهنگ سرمایه‌گذاری، تغییر رویه شرکت‌ها به سمت سرمایه‌گذاری بلندمدت اشاره کرد.
ارسال نظر