گفت و شنود
شایعات؛ آفت دیرینه بورس
گروه بورس- علیرضا باغانی: «گفته می‌شود، شنیده می‌شود، شایعه شده، می‌گویند و خبر رسیده...» واژه‌های متداول و مرسومی است که سرمایه‌گذاران بازار سهام روزانه آنها را بسیار می‌شنوند. اخبار غیررسمی که در بازار سرمایه «شایعه» لقب گرفته‌اند و متاسفانه به دلیل عمق کم بودن بازار سرمایه ایران و عدم برخورداری از مراکز تحلیلی و مشاوره‌ای مجرب؛ این شبه‌خبرها در روند معاملات سهام همچنان تاثیرگذار هستند.اما شایعه چیست، چگونه به وجود می‌آید و اساسا چگونه می‌توان این شایعات را کنترل کرد و از تاثیرگذاری آنها بر معاملات سهام در بازار کاست؟ این سوالات را در گفت‌وگو با محسن نظری، کارشناس و تحلیلگر بازار سرمایه بررسی کرده‌ایم.این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید:
شایعات در بازار چرا و چگونه شکل می‌گیرد؟
شایعات اصولا در بازار به دو شکل ایجاد می‌شوند، دسته اول شایعاتی که بر اساس خبر یا اتفاقی خاص در شرکت‌ها روی می‌دهند. این نوع از شایعات با وقوع رویدادی خاص که منجر به افزایش یا کاهش سودآوری شرکت‌ها شود، شکل می‌گیرند. برای مثال، شرکتی با افزایش نرخ محصولات خود یا عقد قراردادهای جدید ممکن است با شایعات مثبت در رابطه با افزایش سودآوری خود مواجه شود، یا برعکس.شایعات منشاء یا علت بنیادینی ندارند و صرفا توسط صاحبان منافع ایجاد می‌شوند، در واقع معمولا افرادی که دارای سرمایه کلانی هستند، با تولید شایعات، درصدد ایجاد روند کاذب و غیرواقعی برای بهره جستن از ناآگاهی بازار برمی‌آیند. برای مثال، افرادی که قصد فروش سهامشان را در قیمت‌های بالا دارند، با شکل دادن اخباری مثبت که غیرواقعی نیز هست، موجبات رشد قیمتی سهم را فراهم آورده تا زمینه فروش دارایی خود را مهیا کنند.باید توجه داشت شایعات عمدتا در شرکت‌هایی که با شفاف‌سازی ضعیف‌تر و عدم توجه مسوولان شرکت به بازار سرمایه مواجه هستند، بیشتر به وجود می‌آید.
آیا به نظر شما سطح شایعات در بورس تهران در مقایسه با سایر بازارهای دنیا بالا نیست؟
شایعات و اخبار در تمامی بازارهای مالی کم و بیش وجود دارد. اما در بازارهای توسعه‌یافته، مکانیزم‌های کنترلی و نظارتی تا حد مطلوبی باعث کنترل و حتی خنثی کردن اثرات شایعات می‌شود.
از طرفی دیگر، سایر بازار‌ها بیشتر به سوی مبانی تحلیلی و علمی سوق یافته، اما در مقابل متاسفانه در بازار سرمایه ایران به جای این رویکرد، بیشتر معامله‌گران به دنبال اخبار و شایعات هستند. شاید از علل این امر بتوان به کاستی‌هایی که در زمینه شفاف‌سازی وجود دارد و جذابیت نوسانات قیمتی کوتاه‌مدت که از این شایعات به وجود می‌آید، اشاره کرد.
برخی معتقدند بسیاری از شایعات در بازار به حقیقت ارتباط دارد. چقدر شایعات بازار را ناشی از درز اطلاعات و واقعیات پشت پرده می‌دانید؟
همان طور که در مطالب قبلی نیز اشاره شد، عمده شایعات بر اساس اتفاقاتی که در شرکت‌ها رخ می‌دهد به وجود می‌آید و در برخی مواقع این اتفاقات قابل رویت هستند؛ برای مثال، افزایش نرخ محصولات شرکت‌ها یا کاهش بهای تمام شده یا تغییرات نرخ ارز، انرژی و... عواملی هستند که همگان می‌توانند به راحتی آنها مشاهده کرده و شایعات را بر اساس آن شکل دهند. این دسته از شایعات که بر اساس اتفاقات واقعی شکل گرفته‌اند، عمدتا نیز به حقیقت می‌پیوندند.
اما دسته دومی از اخبار هم وجود دارند که تنها عده خاصی از مدیران شرکت‌ها مانند مدیران مالی و اعضای هیات مدیره و سایر ارکان شرکت به آن دسترسی دارند، مانند اخذ قراردادهای جدید و... در این مواقع، متاسفانه اطلاعات قبل از انتشار توسط عوامل نزدیک به شرکت دهان به دهان چرخیده و در بازار انتشار می‌یابد که در موارد قابل توجهی این شایعات به حقیقت می‌پیوندند. البته این نوع شایعات به هیچ وجه قابل اتکا نبوده و صحت آن ۵۰-۵۰ است.
کدام گروه در انتشار شایعات در بازار سهم بزرگ‌تری دارند؟ کارگزاران، روزنامه‌ها، سایت‌های بورسی، اهالی تالار حافظ یا...؟
معمولا کارگزارها نقش بسیار اندکی در انتشار شایعات دارند و در این بین، روزنامه‌ها و منابع و سایت‌های خبری و تحلیلی نیز بیشتر سعی در شفاف‌سازی شایعات و جلوگیری از جهت‌دهی به بازار دارند. در واقع رسانه‌ها و سایت‌های خبری و تحلیلی مانع اثرگذاری شایعات در بازار می‌شوند و به سیستم نظارتی بازار کمک می‌کنند. بدین ترتیب به نظر می‌رسد که بیشترین حجم انتشار شایعات از سوی سهامداران باشد که بدون غرض چیزی را شنیده‌اند و بازگو می‌کنند و یا بعضی صاحبان منافع و سفته‌بازانی که شایعات جهت‌دار به بازار می‌دهند.
نقش سازمان بورس و شرکت‌ها را در کنترل شایعات چقدر موثر می‌دانید؟ آیا راهکار گزارش‌های شفاف‌سازی کارآمد است؟
سازمان بورس نقش اساسی و اصلی را در کنترل شایعات ایفا می‌کند. این سازمان می‌تواند با پررنگتر کردن نقش نظارتی و تدوین راهکارها و ابزارهای کنترلی و نظارتی سعی در خنثی کردن روند شایعه‌سازی داشته باشد. در ادامه چند راهکار برای کنترل شایعات توسط سازمان بورس ارائه می‌شود:اول؛ ملزم کردن شرکت‌ها به ارائه اطلاعات با اهمیت. در این مقوله سازمان به وسیله سایت کدال سعی در انتشار اطلاعات با اهمیت در سریعترین زمان ممکن دارد، اما متاسفانه مشاهده می‌شود که شرکت‌ها معمولا یا زمانی اطلاعات با اهمیت خود را منتشر می‌کنند که شایعاتی حول و حوش سهامشان در بازار سرمایه به وجود آمده باشد. در این وضعیت شرکت‌ها با پیگیری سازمان، اقدام به انتشار گزارش شفاف‌سازی می‌کنند، یا پس از گذشت چند روز از به وقوع پیوستن رویدادهای با اهمیت با تاخیر اقدام به انتشار گزارش‌ها می‌کنند. در این مواقع وظیفه سازمان به عنوان نهاد ناظر بازار سرمایه تدوین قوانین سختگیرانه و برخورد با مسوولان امور سهام یا مدیران مالی شرکت‌ها (در صورت تاخیر در انتشار گزارشات و اطلاعیه‌های با اهمیت) در کنار تقویت نهاد نظارت بر ناشران بورسی و امور حقوقی سازمان است.
دوم؛ در بازاری که ثانیه‌ها و اخبار، سرنوشت‌ساز هستند و شایعات با قدرت هرچه تمام‌تر در حال گسترش است، بدیهی است، سازمان بورس هم باید در راستای این امر با راهکارهایی سعی در ارتقای وظایف خود و حضور پررنگتر در فضای سهامداری و شفاف‌سازی آنی و لحظه‌ای داشته باشد که این امر می‌تواند از چند کانال مانند کمک و همکاری با رسانه‌ها و تاسیس بخشی برای رصد واکنش سهامداران در فضای مجازی (اینترنت) و... میسر شود.سوم و مهم‌تر از همه حمایت از سایت‌های خبری و تحلیلی و روزنامه‌ها به دلیل نقش شفاف‌سازی آنها در زمینه شایعات و خنثی کردن اثرات سوء شایعات است. معمولا روزنامه‌ها و سایت‌های خبری با ترتیب دادن مصاحبه با مسوولان ارشد شرکت‌ها به نوعی در نقش حافظ منافع سهامدارانی که به اطلاعات دسترسی ندارند، وارد عمل شده و به شفاف‌سازی شایعات می‌پردازند. در واقع این امر هم به سهامداران برای تصمیم‌گیری بهتر و کمک می‌کند و هم روندهای احتمالی تخریبی که ممکن است بر اساس بروز یک شایعه نادرست به وجود بیاید، را خنثی می‌کند. بنابراین، همان طور که طی سال‌های اخیر شاهد هستیم، هر روز نقش رسانه‌ها در روند شفاف‌سازی بازار سرمایه پررنگتر شده است و سازمان بورس و حتی مدیران شرکت‌ها با قوی‌تر کردن پیوند خود با رسانه‌ها می‌توانند نقش اساسی و بزرگی در شفاف‌سازی اخبار بازار سرمایه در حوزه شرکت‌ها ایفا نمایند. در این شرایط لازم است، سازمان بورس از رسانه‌ها، روزنامه‌ها و سایت‌های خبری، تحلیلی که نقش بسزایی در شفاف‌سازی اطلاعات و تحلیل بازار دارند، حمایت کرده و حتی اگر محدودیتی هم در خصوص همکاری با این رسانه‌ها وجود دارد، رفع گردد. از سویی دیگر، الزام شرکت‌ها به ارائه اطلاعات در دوره‌های ۳ ماهه سرموعد مقرر و ملزم کردن شرکت‌ها به ارائه جزییات فعالیت‌هایشان در سایت کدال از دیگر راهکارهای کنترل فضای شایعه‌سازی در بازار سهام است. برای مثال، در سایت کدال رویه بسیار مفیدی در برخی شرکت‌ها ایجاد شده که در فایل‌های پیوست گزارشات خود اقدام به ارائه جزییات سرفصل‌های مهم صورت‌های مالی و عملکردی خود می‌کنند؛ سازمان بورس با بسط و گسترش این رویکرد مثبت به تمامی شرکت‌ها می‌تواند کمک شایانی به شفاف‌سازی در بازار نماید.
نقش رسانه‌ها در کنترل شایعات در بازار چیست؟ آیا عدم ارائه اطلاعات از سوی مدیران شرکت‌ها به رسانه‌ها به این مساله دامن نمی‌زند؟
نقش رسانه‌ها در این زمینه کاملا در خور توجه است. رسانه‌ها به دلیل حضور مستمر در میان فعالان بازار سرمایه در قلب شایعات قرار دارند، پس رسانه در این زمینه با دنبال کردن خبرها و ارتباط با مسوولان شرکت‌ها عملا گام بزرگی را در زمینه شفاف‌سازی برمی‌دارند. به طور مثال، بنا بر تجربه خود بنده زمانی که شایعات در شرکتی شکل می‌گیرد، تمامی نگاهم به رسانه‌ها برای کسب اطلاعات موثق است. حال این رسانه می‌تواند سایت‌های خبری و تحلیلی باشند، یا روزنامه‌ها یا حتی خود سایت کدال. پس همانطور که عنوان شد، سازمان بورس و مدیران شرکت‌ها برای حفظ حقوق سهامداران و جلب اعتماد فعالان بازار سرمایه باید ارتباط قوی با رسانه‌ها داشته باشند و به هر نحوی که می‌توانند وضعیت شرکت‌ها را شفاف‌سازی نمایند. حال فرقی ندارد، این شفاف‌سازی از سایت کدال انجام بگیرد، یا رسانه‌ای که در جریان پیگیری یک شایعه قرار گرفته است.
توصیه شما به سهامداران چیست؟ آیا سرمایه‌گذاران می‌توانند از شایعات استفاده کنند یا باید به شنیده‌های بازار کاملا بی‌اعتنا باشند؟
توصیه بنده به سهامداران برگشت به الگوی درست سرمایه گذاری و سهامداری است. سهامداران و فعالان بازار باید این نکته مهم را مد نظر داشته باشند که نوسان‌گیری با سهامداری و سرمایه‌گذاری تفاوت دارد و معمولا شایعات نیز بر روند کوتاه‌مدت سهام تاثیر دارند و در بلندمدت، ارزش واقعی شرکت‌ها تعیین‌کننده قیمت سهام است.همچنین زمان بارها به اثبات رسانده افرادی که در شرکت‌ها با وضعیت مناسب و با استفاده از منابع تحلیلی و علمی اقدام به سرمایه‌گذاری با دید بلند مدت و چند ساله می‌کنند، با کسب سود بسیار مطلوب‌تری به نسبت سایر افراد که دیدگاه کوتاه‌مدت و نوسان‌گیری دارند، مواجه می‌شوند. پس بهتر است دیدگاه خود را از تمرکز بر روی شایعات به سرمایه‌گذاری اصولی بر روی سهام آینده‌دار تغییر دهیم تا بدین ترتیب از نوسانات مقطعی و شایعات مخرب و دیگر ریسک‌های بازار در امان بوده و به بازدهی مطلوبی برسیم.
ارسال نظر