گروه بورس - برخی روزنامه‌نگاران علاوه بر فعالیت در حوزه رسانه، در دنیای مجازی نیز مطالب و دیدگاه‌های خود را منتشر می‌کنند. در همین راستا، امروز سری به وبلاگ پرویز گیلانی زدیم که در یکی از مطالب خود موضوع معاملات آتی را مورد بررسی قرار داده است: حب و بغض‌های سیاسی را که کنار بگذاریم، می‌توانیم اعتراف کنیم که بورس تهران پس از نیم قرن فراز و فرود، تازه دارد شکل کلاسیک بورس پیدا می‌کند. این کهنه بازار ساده و ناکارآمد حالا دیگر شده است مثل بورس‌های مدرن دنیا که از سال‌ها پیش تن به مدرنیته داده‌اند و با استفاده از ابزارهای جدید مالی، عمق پیدا کرده‌اند. بورس تهران که عمری نزدیک به ۴۵ سال دارد، رفته‌رفته با ایجاد اصلاحاتی تازه، دارد شکل می‌گیرد. قانونش تغییر کرده، معاملاتش آن‌لاین شده و ابزارهای قابل داد‌وستد در آن، تنوع یافته است. تا چندی پیش البته نمی‌شد؛ این گونه اظهارنظرکرد به این دلیل که شیوه مبادلات در بورس تهران بسیار ابتدایی بود. مردم می‌آمدند و سهم می‌خریدند و پس از سه روز سهم به نامشان می‌شد؛ یا سهم می‌فروختند و پس از سه روز سهم را به نام دیگری ثبت می‌کردند. همه‌چیز نقدی بود و هیچ‌کس نمی‌توانست ادعا کند این «پیربازار» بویی مدرن با خود دارد. از سال پیش اما شرایط تغییر کرد. اول، معاملات آن‌لاین رونمایی شد و بعد امکان دادوستد اوراق «فیوچرز» به وجود آمد. «فیوچرز» برای ما ابزاری است مدرن که در حقیقت هدیه جشن تولد بورس تهران است که در آستانه ۴۵ سالگی‌اش به او داده شده است.

اوراق آتی چیست؟

قرارداد آتی یا معاملات آتی (Futures) توافقنامه‌ای است قانونی، دارای حد و مرز معین و برای خرید یا فروش یک کالا یا ابزار مالی، برای زمانی در آینده با قیمتی توافق شده هنگام امضای قرار داد. کالای تحویلی قرارداد آتی باید دارای استاندارد کیفیت و کمیت بوده و زمان تحویل و محل تحویل آن نیز مشخص باشد. تنها متغیر در «معاملات آتی» قیمت است که در مرحله معامله کشف می‌شود. «سلف» که یکی از روش‌های داد وستد ایرانیان در گذشته و حال به شمار می‌رود، شباهت زیادی به «قرارداد آتی» دارد.

ویژگی‌های معاملات آتی

تا اینجا متوجه شدید که اوراق آتی سهام، قراردادی است بین خریدار و فروشنده که براساس آن تعهد می‌شود که سهام یک شرکت معین در تاریخ مشخصی خریده یا فروخته شود. بر این اساس، من که متقاضی خریدار اوراق آتی سهام یک شرکت هستم، این گونه محاسبه می‌کنم که قیمت سهم در آینده افزایش خواهد یافت، بنابراین اقدام به خرید اوراق آتی این سهم می‌کنم و شما که فروشنده این اوراق هستید، نیز با این پیش‌بینی که قیمت سهم در آینده کاهش خواهد یافت سهام را برای فروش عرضه می‌کنید. اگر قیمت سهم افزایش پیدا کند من سود خواهم کرد و اگر کاهش پیدا کند شما سود خواهید کرد. اوراق آتی شیوه‌های گوناگونی دارد که در ایران به دلیل ایرادهای شرعی، نوع کلاسیک آن مورد پذیرش قرار گرفته است. براساس قوانینی که در ایران تدوین شده، ۲۰درصد از قیمت پایه سهم باید به ‌عنوان وجه تضمین پرداخت شود تا معامله انجام شود. باید به این نکته هم اشاره کنم که اوراق آتی از سال گذشته در بورس کالا قابلیت دادوستد پیدا کرده و معا‌مله‌گران زیادی وجود دارند که سکه و طلا در بورس کالا به این شیوه خرید و فروش می‌کنند، بنابراین بد نیست مثالی از بورس کالا بیاورم. فرض کنید یکی از کارگزاران به سفارش مشتری‌اش قرارداد خرید ۱۰۰۰قطعه سکه برای بهمن‌ماه ۱۳۹۰ منعقد کند یعنی فروشنده سکه‌ها پذیرفته که ۱۰۰۰قطعه سکه طلا برای تحویل در بهمن‌ماه امسال آماده کند، بنابراین او موظف است درزمان تعیین شده، تعداد ۱۰۰۰قطعه سکه طلا با استاندارد مورد نظر خریدار که در قرارداد قید شده، تهیه کند. حسن این کار برای فروشنده این است که در آینده از پائین آمدن قیمت سکه نمی‌ترسد و خریدار هم پیش خودش محاسبه می‌کند که با این خرید، از افزایش قیمت بی‌رویه قیمت سکه در سال آینده مصون خواهد بود.

حتما می‌خواهید بدانید اینگونه داد‌وستد کردن چه مزایایی دارد؟ کارشناسان معتقدند استفاده از معاملات آتی می‌تواند به‌عنوان راهکاری برای جذب نقدینگی محسوب شود و با قرارگرفتن معامله‌گران و بازارسازان در کنار معاملات آتی، چرخه بورس برای پذیرایی از سرمایه‌های سرگردان تکمیل گردد.

ویژگی قراردادهای آتی

قراردادهای پیمان آتی دارای ویژگی‌های زیادی هستند. این قراردادها علاوه بر اینکه به تسهیل مبادلات منجر می‌شوند، قادرند نقش قراردادهای بیمه را هم ایفا کنند. به عبارتی در مقابل تغییرات پیش‌بینی نشده قیمت در آینده، مصونیت ایجاد کنند. این قراردادها، کارآمدترین ابزارهای مقابله با ریسک در بازار سرمایه به شمار می‌روند. به عنوان مثال مالک یک «سبد سهام» که معتقد است قیمت بازار کاهش می‌یابد، می‌تواند با فروش یک قرارداد «تحویل آتی» سهام مربوطه، ریسک را کنترل کند اگر مطابق پیش‌بینی صورت گرفته قیمت‌ها کاهش یابد، سود حاصل از فروش قرارداد، زیان حاصل از کاهش قیمت پرتفولیوی سهام او را جبران خواهد کرد. با توجه به اینکه قیمت اختیار معامله بستگی به بازار آتی یک کالا دارد، این بازار می‌تواند به منظور کاهش یا افزایش ریسک سرمایه‌گذاری بازارهای آتی مورد استفاده قرار گیرد. به عنوان مثال، خرید یک کالا به قیمت نقد و فروش یک اختیار خرید روی آن کالا، ریسک سرمایه‌گذار را کاهش می‌دهد. اگر قیمت نقد کالا کاهش یابد قیمت قراردادهای اختیار معامله نیز کاهش خواهد یافت. در این صورت سرمایه‌گذار می‌تواند قرارداد را در قیمت پایین‌تر بازخرید کند و سود ایجاد شده می‌تواند دست‌کم مقداری از ضرر بخش کالای نقدی را جبران کند. این نوع معامله در تمام دنیا کاملا شناخته شده است. برخی معتقدند: «استفاده از قراردادهای اختیار معامله این‌توانایی را به افرادی که می‌خواهند ریسک کمتری داشته باشند اعطا می‌کند.» بازارهای اختیار معامله چند ویژگی مهم دارند. اول اینکه این بازارها دارای هزینه‌های معاملاتی پائین‌تری نسبت به بازار سهام هستند. دومین ویژگی آنها این است که بازارهای اختیار معامله در مقایسه با بازارهای نقد، حجم بیشتری از نقدینگی را در خود جای می‌دهند و سوم اینکه، بازار اختیار معامله به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد که فروش استقراضی را بسیار ساده‌تر انجام دهند. بازارهای سهام و اوراق بهادار بدون حضور بازار اختیار معاملات نیز ممکن است کارآ باشند اما حتی در بازارهای کارآ، فرصت‌های «آربیتراژ» سودآور به وجود می‌آید که به این معنی است که قیمت بعضی از دارایی‌ها به صورت آنی و زودگذر متفاوت از ارزش ذاتی آنها معامله می‌شود. بنابراین، سرمایه‌گذاران می‌توانند بازدهی فراتر از آنچه که بازار برای میزان ریسک آنها در نظر گرفته را هم در بازار آتی به دست آورند.

منبع: Parvizgirani.blogfa.com