غلامعلی رحیمی- مهرزاد زمانی *

بهای نفت‌خام در بازارهای جهانی طی هفته گذشته (۱۰ ژانویه الی ۱۴ ژانویه ۲۰۱۱) از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بود. در ابتدا به دلیل بروز اختلال در خط لوله ترنس آلاسکا در آمریکا، توقف تولید دو میدان نفتی در دریای شمال، توقف صادرات نفت تولیدکنندگان نفتی روسیه به بلاروس و افزایش نگرانی مصرف‌کنندگان درباره عرضه نفت، تعطیلی سکوی نفتی شرکت شورون در جزیره اوژن در خلیج مکزیک، استقرار توده هوای سرد در منطقه شمال شرق آمریکا و افزایش تقاضای سوخت گرمایشی در این منطقه، کاهش قابل توجه سطح ذخیره‌سازی‌های نفت‌خام آمریکا معادل ۲/۲ میلیون بشکه در هفته منتهی به ۷ ژانویه ۲۰۱۱، انتشار آمار مثبت اقتصادی آمریکا نظیر افزایش شاخص اعتماد مصرف‌کننده در این کشور، افزایش آمارهای مربوط به خرده فروشی، تولید صنعتی، قیمت مصرف‌کننده و منابع تجاری آمریکا در ماه دسامبر ۲۰۱۰، افزایش ارزش سهام در بازارهای جهانی و کاهش ارزش دلار در مقابل یورو، قیمت نفت‌خام WTI در بورس نایمکس (آتی‌های ماه اول)، از حدود ۲۵/۸۹ دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۰ ژانویه ۲۰۱۱، برای سومین روز متوالی افزایش یافته و تا بیش از ۸۶/۹۱ دلار در هر بشکه ( بالاترین حد خود در ۲۷ ماه گذشته) در تاریخ ۱۲ ژانویه افزایش یافت، ولی مجددا در پی انتشار آمار ناامیدکننده درباره اشتغالزایی در آمریکا و کاهش شاخص احساس مصرف‌کننده در این کشور و همچنین افزایش نگرانی‌های ناشی از ذخیره اجباری بانک‌ها در چین، قیمت نفت‌خام WTI تا سطح ۵۴/۹۱ دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۴ ژانویه ۲۰۱۱ کاهش یافت. کارشناسان معتقدند بازار نفت به آمار ناهماهنگ اشتغال واکنش نشان می‌دهد زیرا این آمار، امیدواری به وجود تقاضای بسیار مناسب برای نفت در آمریکا را کمرنگ نموده است.

شرکت استات اویل نروژ اعلام کرده به دلیل نشت گاز در دو میدان فراساحلی اسنور و ویگدیس در دریای شمال، مجبور شده است ۱۵۷ هزار بشکه در روز از تولید نفت خود را متوقف کند و زمان از سرگیری تولید این دو میدان نیز مشخص نیست. شرکت‌های تولید‌کننده نفت در آلاسکای آمریکا نیز تلاش می‌کنند هرچه زودتر بخشی از عرضه نفت خط لوله ترنس آلاسکا را بازگردانند. فعالیت این خط لوله که به دلیل نشت متوقف شده بود تا نصب کامل خط لوله کمکی و فرعی برای از سرگیری کامل انتقال نفت، به‌صورت جزئی ادامه خواهد داشت. احتمال دارد فعالیت خط لوله ترنس آلاسکا به زودی از سر گرفته شود، اما تحلیلگران معتقدند اگر بازگشایی این خط لوله به طول بینجامد، تاثیر شدیدی بر بازار نفت خواهد داشت. نشت این خط لوله از ابتدای هفته گذشته سبب شده است تا انتقال روزانه ۶۰۰ هزار بشکه نفت از این خط لوله متوقف شده و تولید نفت در منطقه آلاسکا به حداقل ممکن کاهش یابد. همچنین پیش‌بینی می‌شود تداوم سرمای هوا در روزهای آینده، تقاضای سوخت‌های گرمایشی در شمال شرق آمریکا را که بزرگ‌ترین بازار نفت حرارتی در دنیا به شمار می‌رود، افزایش داده و این مساله نیز چشم‌انداز قیمت نفت در روزهای آتی را امیدوار‌کننده نموده است.

بنابر اظهار نظر برخی از مقامات نفتی کشورهای عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، در صورت افزایش قیمت‌های جهانی نفت‌خام به بیش از ۱۱۰ دلار در هر بشکه، احتمال افزایش سهمیه‌های تولید اوپک دور از انتظار نخواهد بود. تقاضای جهانی نفت‌خام به تدریج افزایش می‌یابد، اما افزایش بهای نفت به دلایل فنی از جمله پیش‌بینی تحلیلگران و سفته‌بازی‌ها در بازار نفت بستگی دارد. به عقیده تحلیلگران، سفته بازی‌ها در بازار نفت می‌تواند قیمت‌های جهانی نفت‌خام را طی سال ۲۰۱۱ تا سطوح ۱۱۰ دلار در هر بشکه افزایش دهد. شیخ احمد عبدالله الصباح وزیر نفت کویت، قیمت‌های جهانی نفت‌خام در محدوده ۱۰۰- ۸۰ دلار در هر بشکه را مطلوب ارزیابی کرده و پیش‌بینی کرده است که سهمیه تولید اعضای اوپک در نیمه اول سال ۲۰۱۱ افزایش نخواهد یافت. همچنین نشست فوق‌العاده اعضای اوپک پیش از نشست ژوئن ۲۰۱۱ مگر در شرایط اضطراری بعید به نظر می‌رسد. اوپک فقط در صورتی نشست فوق‌العاده برگزار می‌کند که قیمت‌های نفت به بیش از ۱۰۰ دلار در هر بشکه افزایش یافته و در همان سطح نیز باقی بماند. نشست آتی اعضای اوپک در دوم ژوئن ۲۰۱۱ در مقر دائم این سازمان، در وین اتریش برگزار خواهد شد. اعضای این سازمان که بیش از یک سوم نفت‌خام جهان را تولید می‌کنند، در یکصد و پنجاه و هشتمین نشست فوق‌العاده خود در کیتو اکوادور در تاریخ ۱۱ دسامبر ۲۰۱۰، برای هفتمین بار پیاپی تصمیم گرفتند سهمیه‌های تولید خود را در همان سطح ۸۴۵/۲۴ میلیون بشکه در روز تثبیت نمایند.

همچنین بر‌اساس اظهار نظر فاتح بیرول، اقتصاددان ارشد آژانس بین‌المللی انرژی، به منظور جلوگیری از افزایش قیمت نفت‌خام و آسیب رساندن به بهبود شرایط اقتصادی جهان، سازمان اوپک می‌بایست سهمیه‌های تولید خود را در سال ۲۰۱۱ افزایش دهد. به عقیده این کارشناس، تغییرات قیمت جهانی نفت‌خام تاثیر عمده‌ای بر شرایط اقتصادی جهان داشته و افزایش قیمت‌های جهانی نفت‌خام به بیش از سطوح کنونی، روی دیگر بخش‌های اقتصادی تاثیر منفی خواهد گذاشت و در نتیجه روند بهبود شرایط اقتصادی جهان را به مخاطره انداخته و سبب بالا رفتن نرخ تورم در جهان خواهد شد. آژانس بین‌المللی انرژی درباره رشد اخیر قیمت‌های جهانی نفت‌خام و رسیدن آن به بالاترین سطح در ۲ سال گذشته هشدار داده بود، این در حالی است که سرمایه‌گذاران پیش‌بینی کرده‌اند قیمت نفت‌خام در سال ۲۰۱۱ به بیش از ۱۰۰ دلار در هر بشکه افزایش خواهد یافت. بر‌اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، در حال حاضر هزینه واردات نفت‌خام در بسیاری از کشورهای مصرف‌کننده به میزان قابل‌توجهی افزایش یافته و این موضوع می‌تواند روند بهبود رشد اقتصادی در این کشورها را تهدید کرده و در مجموع منجر به کاهش تقاضای جهانی نفت‌خام شود. از منظر کشورهای مصرف‌کننده، با توجه به روند رشد قیمت نفت‌خام در بازارهای جهانی، افزایش سهمیه‌های تولید اوپک برای کمک به روند بهبود شرایط اقتصاد جهانی، ایده قابل قبولی به نظر می‌رسد.

وزیر صنعت، تجارت و اقتصاد ژاپن نیز از افزایش اخیر قیمت‌های جهانی نفت‌خام در شرایطی که روند رشد اقتصاد جهانی به طور کامل بهبود نیافته است، ابراز نگرانی کرده و در این راستا از عربستان، بزرگ‌ترین تولید‌کننده نفت سازمان کشورهای صادر‌کننده نفت (اوپک) خواسته است تا به ثبات قیمت نفت‌خام در بازارهای جهانی کمک نماید. همچنین به گزارش شانا به نقل از خبرگزاری رویترز ، شرکت دولتی نفت عربستان سعودی (آرامکو) از فوریه سال ۲۰۱۱ ذخیره‌سازی نفت‌خام در تاسیسات ذخیره‌سازی ژاپن را آغاز خواهد کرد، به طوری که این طرح علاوه بر افزایش حجم ذخیره‌سازی‌های نفت ژاپن، دسترسی بزرگ‌ترین صادر‌کننده نفت‌خام جهان به بازارهای آسیایی را افزایش خواهد داد.

طی هفته گذشته، به دلیل افزایش امیدواری‌ها به بهبود شرایط اقتصاد جهانی و انتشار اخبار و اطلاعات مثبت از اقتصاد آمریکا و اروپا نظیر رشد فعالیت بخش‌های تولیدی، افزایش شاخص اعتماد مصرف‌کننده در آمریکا، افزایش آمارهای مربوط به خرده فروشی، تولید صنعتی، قیمت مصرف‌کننده و منابع تجاری آمریکا در ماه دسامبر ۲۰۱۰، شاخص بازارهای سهام از یک روند افزایشی قابل توجهی برخوردار بود. البته طی دوره مذکور، انتشار آمار ناامیدکننده درباره اشتغالزایی در آمریکا و کاهش شاخص احساس مصرف‌کننده در این کشور و همچنین اخبار نگران‌کننده از چین، از عوامل تضعیف‌کننده ارزش سهام در بازارهای جهانی به شمار می‌روند.

ارزش یورو در مقابل دلار طی هفته گذشته، در پی کاهش نگرانی‌ها درباره وضعیت اقتصادی کشورهای منطقه یورو از یک روند افزایشی قابل توجه برخوردار بود. تصویب کمک‌های مالی به ایرلند از سوی اتحادیه اروپا، تا حدودی موجب تضعیف ارزش یورو در مقابل دلار گردیده است، ولی کارشناسان معتقدند این روند تداوم نیافته و برنامه‌های انبساطی بانک مرکزی آمریکا، سبب کاهش ارزش دلار خواهد شد. به‌طور کلی ارزش دلار در مقابل یورو طی ماه‌های اخیر در پی تصمیمات فدرال رزرو مبنی بر ارائه کمک‌های مالی برای بهبود اوضاع اقتصادی این کشور، از یک روند کاهشی برخوردار بوده است. سیاستگذاران بانک مرکزی آمریکا اعلام کرده اند که آماده ارائه کمک‌های بیشتر برای بهبود اوضاع اقتصادی این کشور می‌باشند، لذا در صورت اجرای برنامه‌های انبساطی بانک مرکزی آمریکا و تزریق پول به اقتصاد این کشور برای جلوگیری از بازگشت به رکود، ارزش دلار افت خواهد نمود.

پیش‌بینی قیمت:

هفته گذشته همچنان فشار افزایشی بر قیمت نفت‌خام‌ها وارد شد. نفت‌خام WTI بار دیگر به سطح رکورد قبلی خود نزدیک شد؛ ولی نتوانست از آن عبور کند و در آخر هفته روند کاهشی بر آن حاکم شد. ولی قیمت نفت برنت توانست رکورد قبلی را شکسته و به سطح ۹۹ دلار نزدیک شود. اشکالات فنی در منطقه برنت موجب کاهش عرضه و از طرف دیگر فشار افزایشی بر قیمت شد و تفاوت بین برنت و WTI به طور قابل توجهی افزایش یافت.

اخبار اقتصاد آمریکا تا حدودی متناقض بود. شاخص اعتماد مصرف‌کننده بهبود؛ ولی شاخص احساس مصرف‌کننده کاهش یافت. صادرات آمریکا رکورد دو سال گذشته را شکست؛ ولی تعداد متقاضیان کار افزایش یافت. مساله بدهی‌های اروپا هنوز تهدید‌کننده اقتصاد این منطقه است. ذخیره‌سازی‌های نفت‌خام همچنان روند کاهشی دارد؛ ولی هنوز نسبت به سال گذشته اندکی بیشتر است.

ذخیره‌سازی‌های بنزین روند افزایشی دارد که هماهنگ با فصل سرما است و طبیعی است و نسبت به سال گذشته اندکی پایین تر است. قیمت نفت‌خام WTI در مسیر افزایشی با سطح مقاومتی ماهانه ۹۲ دلار روبه‌رو است که در سه هفته گذشته با آن درگیر بوده است. قیمت نفت برنت توانست که سطح مقاومت ماهانه ۶/۹۷ را پشت‌سر گذارد و چنانچه خود را در بالای آن به تثبیت رساند به سمت هدف بعدی ۱۰۱ دلار حرکت خواهد کرد. در هفته جاری سطح ۶/۹۲ دلار سطح مقاومتی برای WTI است و درمسیر کاهشی قیمت ۳/۸۹ و سپس ۸۷ دلار سطح حمایتی است.

*کارشناسان ارشد اقتصاد انرژی

منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی (www.iies.org )