غلامعلی رحیمی- مهرزاد زمانی *
بهای نفت خام در بازار آمریکا (بورس نیویورک) طی هفته گذشته (۴ نوامبر الی ۱۱ نوامبر ۲۰۱۱) از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بوده و از حدود ۲۶/۹۴ دلار در هر بشکه، با بیش از ۷۳/۴ دلار افزایش، تا حدود ۹۹/۹۸ دلار در هر بشکه افزایش یافت.

بر این اساس طی هفته گذشته، عمده‌ترین عوامل تقویت‌کننده قیمت نفت خام در بازارهای جهانی عبارتند از:
• انتشار آمارهای مناسب درباره اقتصاد آمریکا؛
• انتشار گزارش‌های مثبت از بازار کار آمریکا و کاهش تعداد متقاضیان کار در این کشور؛
• بهبود تراز تجاری آمریکا؛
• افزایش بیش از انتظار شاخص رویترز میشیگان؛
• افزایش شاخص اعتماد مصرف‌کنندگان آمریکایی در ماه نوامبر ۲۰۱۱ به بالاترین حد خود در ۵ ماه گذشته و در نتیجه بهبود دورنمای اقتصادی و تقاضای نفت خام در این کشور؛
• افزایش 10 دلاری در پیش‌بینی قیمت نفت‌خام در سال 2015 براساس پیش‌نویس گزارش «چشم‌انداز جهانی انرژی سال 2011» آژانس بین‌المللی انرژی نسبت به گزارش سال 2010 این سازمان و رسیدن آن به سطح 114 دلار در هر بشکه؛
• افزایش ۹/۱ میلیون بشکه در روز در پیش‌بینی تقاضای جهانی نفت‌خام در سال ۲۰۱۵ براساس گزارش «چشم‌انداز جهانی نفت سال ۲۰۱۱» اوپک نسبت به گزارش سال ۲۰۱۰ این سازمان و رسیدن آن به سطح ۹/۹۲ میلیون بشکه در روز؛
• تلاش دولت‌های یونان و ایتالیا برای حل بحران‌های مالی و سیاسی؛
• افزایش امیدواری‌ها به حل بحران‌های مالی و سیاسی کشورهای حوزه یورو در پی تصویب قانون بودجه ایتالیا و آماده شدن زمینه برای کناره گیری سیلویو برلوسکنی نخست وزیر این کشور از یک سو و آغاز کار لوکاس پاپادموس نخست وزیر جدید یونان از سوی دیگر؛
• افزایش آمار حساب جاری و تراز تجاری آلمان به عنوان مهم‌ترین کشور منطقه اروپا؛
• پیش‌بینی کاهش عرضه نفت در آمریکا؛
• کاهش سطح ذخیره‌سازی‌های نفت خام آمریکا معادل 4/1 میلیون بشکه در هفته منتهی به 4 نوامبر 2011؛
• افزایش نسبی ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی؛
• و همچنین بروز نا آرامی‌های سیاسی و اقتصادی در نقاط مختلف جهان.
البته طی دوره مذکور، انتشار اخبار و اطلاعاتی نظیر افزایش تولید نفت خام لیبی به حدود ۵۳۰ هزار بشکه در روز و پیش‌بینی تولید ۷۰۰ هزار بشکه در روز تا پایان سال ۲۰۱۱ بر اساس اعلام وزیر نفت شورای انتقالی لیبی، پیش‌بینی افزایش ۶/۴ درصدی صادرات نفت خام اوپک (به استثنای آنگولا و اکوادور) از مسیر دریا در ۴ هفته منتهی به ۲۶ نوامبر ۲۰۱۱ (در مقایسه با ۴ هفته منتهی به ۲۹ اکتبر ۲۰۱۱) بر اساس پیش‌بینی موسسه اویل موومنتس، افزایش تولید نفت خام اوپک در ماه اکتبر ۲۰۱۱ در پی بهبود روند از سرگیری تولید نفت‌خام لیبی و رشد تولید نفت عربستان بر اساس تازه‌ترین گزارش ماهانه آژانس بین‌المللی انرژی، کاهش شاخص خرده فروشی و شاخص اعتماد سرمایه‌گذاران اروپایی و همچنین افزایش ارزش دلار در مقابل یورو، از عوامل تضعیف کننده قیمت نفت خام در بازارهای جهانی به شمار می‌روند.
ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای سهام آمریکا طی هفته گذشته، به دنبال انتشار اخبار و اطلاعات مثبت و منفی مذکور، از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بود. از سوی دیگر، ارزش یورو در مقابل دلار طی دوره مذکور (به‌رغم تلاش دولت‌های یونان و ایتالیا و افزایش امیدواری‌ها به حل بحران‌های مالی و سیاسی کشورهای حوزه یورو)، به دلیل ادامه تردیدها درباره بحران اقتصادی یونان و بدهی‌های مالی منطقه یورو و همچنین کاهش شاخص خرده فروشی و شاخص اعتماد سرمایه گذاران اروپایی، از یک روند کاهشی همراه با نوسان برخوردار بود.
براساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، قیمت سبد نفتی اوپک طی دوره ۴ نوامبر الی ۱۰ نوامبر ۲۰۱۱، از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بوده و ابتدا ازحدود ۹۶/۱۰۹ دلار در هر بشکه تا بیش از ۷۹/۱۱۳ دلار در هر بشکه در تاریخ ۸ نوامبر ۲۰۱۱ افزایش یافت، ولی مجددا تا سطح ۶۷/۱۱۱ دلار در هر بشکه کاهش یافت. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به ۱۰ نوامبر ۲۰۱۱، با ۴۲/۴ دلار افزایش نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه ۱۱۲ دلار و ۴۲ سنت رسیده است. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به ۴ نوامبر ۲۰۱۱ معادل ۱۰۸ دلار بود. همچنین میانگین ماهانه بهای سبد نفتی اوپک طی ماه نوامبر (تا ۱۰ نوامبر ۲۰۱۱)، با ۴ دلار و ۳ سنت افزایش نسبت به میانگین ماه اکتبر، به هر بشکه ۱۱۰ دلار و ۳۲ سنت رسیده است. میانگین بهای سبد نفتی اوپک در ماه اکتبر ۲۰۱۱ معادل ۱۰۶ دلار و ۲۹ سنت در هر بشکه بود. سبد نفت خام اوپک در بردارنده ۱۲ نوع نفت خام اعضای این سازمان شامل مخلوط الجزایر، گریسول آنگولا، اورینته اکوادور، سنگین ایران، سبک بصره، صادراتی کویت، اس ‌سیدر لیبی، سبک «بونی» نیجریه، مارین قطر، سبک عربی عربستان سعودی، موربان امارات و بی.سی.اف ۱۷ ونزوئلا است.قیمت نفت خام برنت دریای شمال نیز در بورس لندن(ICE) برای تحویل در ماه دسامبر ۲۰۱۱، از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بوده و از حدود ۹۷/۱۱۱ دلار در هر بشکه در تاریخ ۴ نوامبر ۲۰۱۱ تا بیش از ۱۶/۱۱۴ دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۱ نوامبر ۲۰۱۱ افزایش یافت. همچنین در روز ۱۱ نوامبر ۲۰۱۱، نفت خام برنت از حق مرغوبیت ۱۷/۱۵ دلار در هر بشکه نسبت به نفت خام WTI برخوردار بود.
میانگین بهای هر بشکه نفت خام صادراتی ایران با 4 دلار و 1 سنت افزایش نسبت به هفته قبل (2 نوامبر 2011)، در روز 9 نوامبر 2011 به بشکه ای 112 دلار و 42 سنت رسیده است. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین وزنی بهای هر بشکه نفت خام سبک ایران به مقصدهای مختلف در روز چهارشنبه (9 نوامبر 2011 ) 113 دلار و 66 سنت بود و همین رقم برای نفت خام سنگین در سطح 111 دلار و 84 سنت قرار داشت. همچنین قیمت هر بشکه نفت خام سبک ایران به بازار آفریقای جنوبی 111 دلار و 90 سنت و هر بشکه نفت خام سنگین ایران به این بازار 110 دلار و 45 سنت گزارش شده است. هر بشکه نفت خام سبک ایران در بازار آسیا 114 دلار و 77 سنت، شمال غربی اروپا 112 دلار و 10 سنت و در بازار مدیترانه 111 دلار و 10 سنت معامله شده است.
هر بشکه نفت خام سنگین ایران نیز در بازار آسیا ۱۱۲ دلار و ۹۷ سنت، شمال غربی اروپا ۱۱۰ دلار و ۶۵ سنت و در بازار مدیترانه ۱۰۹ دلار و ۴۰ سنت به فروش رسیده است. طی دوره ۲ نوامبر الی ۹ نوامبر ۲۰۱۱، بیشترین افزایش در قیمت نفت‌خام سبک و سنگین در بازار آسیا مربوط به ایران بوده که به میزان ۷۲/۴ دلار افزایش در هر بشکه بوده است. میانگین وزنی بهای هر بشکه نفت خام سبک و سنگین ایران نیز نسبت به هفته قبل، به ترتیب به میزان ۰۶/۴ دلار و ۹۸/۳ دلار در هر بشکه طی دوره مذکور افزایش یافته است.
بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا، میزان ذخایر نفت خام این کشور در هفته منتهی به 4 نوامبر 2011 معادل 1/338 میلیون بشکه بوده است که در مقایسه با هفته قبل (28 اکتبر 2011) به میزان 4/1 میلیون بشکه کاهش یافته و معادل 8/26 میلیون بشکه از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 5 نوامبر 2010 کمتر است. میزان این ذخایر بر حسب روز نسبت به هفته قبل تغییری نکرده و در سطح 3/23 روز ثابت مانده است، ولی معادل 7/2 روز کمتر از میزان مشابه سال قبل است. طی دوره مذکور، سطح خوراک پالایشی آمریکا به میزان 358 هزار بشکه در روز کاهش یافته و در سطح 335/14 میلیون بشکه در روز قرار گرفته است که به میزان 277 هزار بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل است. تولید نفت خام آمریکا طی دوره 28 اکتبر 2011 الی 4 نوامبر 2011 به میزان 28 هزار بشکه در روز افزایش یافته و در سطح 846/5 میلیون بشکه در روز قرار گرفته است و معادل 250 هزار بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 5 نوامبر 2010 است. در همین زمان میزان واردات نفت خام آمریکا از 954/8 میلیون بشکه در روز به 618/8 میلیون بشکه در روز (معادل 336 هزار بشکه در روز) کاهش یافته که معادل 529 هزار بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل است.
پیش‌بینی قیمت
در هفته گذشته قیمت نفت خام WTI توانست به بیش از 95 دلار افزایش یابد و طی هفته با ثبات در بالای این سطح، در روز جمعه توانست خود را به سطح 100 دلار نزدیک کند، ولی نتوانست از آن عبور کند، لذا این سطح همچنان به صورت سطح مقاومتی عمل خواهد کرد. آمار منتشره از اقتصاد آمریکا در هفته گذشته نسبتا مناسب بود به طوری که تعداد متقاضیان کار کاهش پیدا کرد، تراز تجاری نیز بهبود یافت و ارزش دلار افزایش یافت و در نهایت در روز جمعه شاخص رویترز میشیگان افزایش بیش از انتظار داشت. در اوایل هفته آمار نامناسبی از اقتصاد اروپا منتشر شد که شامل کاهش شاخص خرده‌فروشی و شاخص اعتماد سرمایه‌گذاران بود. از سوی دیگر آمار حساب جاری و تراز تجاری آلمان به عنوان مهم‌ترین کشور منطقه اروپا افزایش یافت. شرایط در بازار نفت به نحوی بود که فشار افزایشی بر قیمت نفت وارد کردند. میزان ذخیره‌سازی‌های نفت‌خام و بنزین آمریکا هر دو کاهش یافتند.
میزان ذخیره‌سازی‌های نفت و بنزین به میزان قابل توجهی کمتر از سطح سال گذشته است و ذخیره‌های بنزین از متوسط پنج سال گذشته نیز کمتر شده و فشار افزایشی بر قیمت نفت وارد می‌آورد. افزایش مناسب قیمت نفت در هفته گذشته موجب شده است که مقاومت در برابر ادامه مسیر صعودی بیشتر شود. از طرف دیگر قیمت در بالاتر از میانگین ۲۰۰ قرار دارد و این سطح حمایت مناسبی در سطح ۹۵ دلار به وجود آورده است.
* کارشناسان ارشد موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی
منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی (www.iies.org )