گروه بازارپول: بررسی آمارهای بانک مرکزی در سه سال گذشته از سه روند حرکتی متفاوت «رشد سالانه شاخص بهای صادراتی» با «رشد سالانه نرخ آزاد ارز» خبر می‌دهد. بر اساس بررسی‌ها از شهریورماه ۹۰ تا شهریورماه ۹۱، رشد سالانه شاخص بهای صادراتی همواره از رشد سالانه نرخ ارز پایین‌تر بوده است. این روند در سال بعد و از شهریورماه متفاوت شد و در این دوره نرخ رشد سالانه شاخص بهای صادراتی از رشد سالانه نرخ ارز سبقت گرفت و در سطوح بالاتری از آن قرار گرفت. همچنین در دوره سوم (شهریورماه ۹۲ تا شهریورماه ۹۳) رشد سالانه این دو شاخص ابتدا روند نزولی و زیر صفر را پشت‌سر گذاشت، اما همگام با افزایش نرخ ارز، رشد سالانه بهای صادراتی نیز افزایش یافت و به بالای صفر رسید.

تداوم رشد نقطه‌به‌نقطه

گزارش شاخص بهای صادراتی در شهریورماه منتشر شد. بر این اساس شاخص بهای صادراتی در آخرین ماه تابستان به ۲/۲۷۱ واحد رسیده و نسبت به مردادماه ۱/۰ افزایش یافت، اما این رشد ماهانه کمتر از رقم مردادماه (معادل ۲/۰ درصد) گزارش شده است. به‌طور کلی رشد ماهانه شاخص صادراتی در ۵ ماه از ۶ ماه نیمه نخست سال جاری مثبت بوده است، اما کاهش رشد ماهانه معادل منفی ۸/۵ درصد در تیر ماه باعث شده که از روند صعودی شاخص بهای صادراتی تا حدودی کاسته شود. بر اساس گزارش‌ها بانک مرکزی در ۶ ماه نخست سال جاری، رشد شاخص بهای صادراتی معادل ۵/۱ درصد بوده است؛ بنابراین مشاهده می‌شود به‌رغم رشد ماهانه مثبت در ۵ ماه از ماه‌های نیمه نخست ارزش صادرات رشد قابل توجهی نداشته و کاهش ارزش محصولات در تیرماه اثر قابل توجهی داشته است.

آمار دیگر بانک مرکزی حاکی از آن است که رشد نقطه‌به‌نقطه ارزش صادرات (تغییر شاخص بهای صادراتی در شهریورماه سال جاری نسبت به شهریورماه سال جاری) معادل ۱/۲ درصد گزارش شده است. رشد نقطه‌به‌نقطه شاخص صادراتی در مردادماه نیز معادل ۴/۰ درصد بود که بعد از گذشت ۱۰ ماه مثبت شده بود، بنابراین آمار شهریورماه حاکی از آن است که روند افزایشی در رشد نقطه‌به‌نقطه شاخص صادراتی تداوم داشته و برای دومین ماه متوالی است که این رشد بالاتر از صفر گزارش شده است. آمار دیگر بانک مرکزی، تغییرات شاخص بهای صادراتی را در بازه زمانی «۶ ماهه» و «۵ ماهه» با مقدار آن در بازه زمانی مشابه سال قبل، در نظر گرفته است. طبق این آمار، شاخص بهای صادراتی در ۶ ماه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل ۷/۳ درصد کاهش یافته است، همچنین شاخص مذکور در بازه ۵ ماهه نسبت به مدت مشابه سال قبل، ۷/۴ درصد رشد داشته است. در نتیجه می‌توان عنوان کرد که با اضافه شدن آمار شهریور، یک واحد درصد به رشد شاخص بهای صادراتی افزوده شده است.

اما به‌رغم رشد نقطه‌به‌نقطه در شاخص بهای صادراتی، آمار ۱۲ ماهه یا میانگین در شهریور نسبت به مردادماه کاهش یافته است. بر اساس آمار بانک مرکزی، رشد شاخص بهای صادراتی در ۱۲ ماه منتهی به مردادماه ۹۳ نسبت به مدت مشابه سال قبل، معادل منفی ۲/۴ درصد بوده است که این آمار برای شهریورماه معادل منفی ۳/۶ درصد گزارش شده است.

تاثیر نوسانات ارزی بر شاخص

شاخص بهای کالاهای صادراتی یکی از انواع شاخص‌های قیمت است که تغییرات سطح عمومی قیمت کالاهای غیرنفتی صادراتی را نشان می‌دهد. به لحاظ ماهیت این شاخص بر مبانی بازار صادرات محاسبه می‌شود.

عوامل موثر بر شاخص صادراتی را می‌توان به دو بخش مهم تقسیم کرد. نخست عواملی که قیمت کالاهای صادراتی داخلی را در بازار جهانی مشخص می‌کند. به‌طور کلی می‌توان این عوامل را «تقاضا و کشش بازار جهانی»، «امکانات داخلی»، «تبلیغات»، «ویژگی‌های اقتصادی بازار جهانی» و «قوانین و سیاست‌های داخلی و خارجی موثر در بازرگانی» عنوان کرد. این عوامل ارزش محصولات صادراتی را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اما علاوه‌بر عوامل مذکور، قیمت ارز در بازار آزاد نیز بر روند قیمتی شاخص بهای صادراتی تاثیر می‌گذارد. در گزارش شاخص بهای صادراتی بانک مرکزی، قیمت ارزی کالاهای صادر شده به قیمت ریالی تبدیل می‌شود؛ بنابراین تغییرات قیمت دلار در بازار آزاد می‌تواند روند شاخص بهای صادراتی را تحت تاثیر قرار دهد. بر این اساس، به‌طور کلی می‌توان عنوان کرد که تغییرات شاخص بهای صادراتی تحت تاثیر «تغییرات قیمت کالاهای صادر شده در بازار جهانی» و «نوسانات نرخ آزاد ارز» است.

سه دوره متفاوت

بررسی‌های «دنیای اقتصاد» از روند تغییرات نقطه‌به‌نقطه شاخص بهای صادراتی و نرخ دلار در بازار آزاد حاکی از آن است که این روند را طی سه سال گذشته می‌توان به سه دوره تقسیم‌بندی کرد. نخستین دوره از ابتدای شهریور ۹۰ تا شهریورماه ۹۱ است که طبق آمار مورد بررسی رشد سالانه نرخ ارز همواره از رشد سالانه یا نقطه‌به‌نقطه شاخص بهای صادراتی بالاتر بوده است، این دوره را می‌توان ابتدای تغییرات افزایشی در بازار ارز توصیف کرد. طی این مدت نرخ ارز از حدود هزار و ۲۰۰ تومان به حدود ۲ هزار و ۳۰۰ تومان افزایش یافت، البته رشد سالانه شاخص بهای صادراتی در این دوره زمانی همچنان از نرخ ارز پایین‌تر بود، اما در دوره دوم از شهریور ۹۱ تا شهریور ۹۲، روند این دو شاخص متفاوت شد و رشد سالانه شاخص بهای صادراتی از رشد سالانه نرخ ارز سبقت گرفت، طی این مدت نیز رشد سالانه نرخ ارز و همچنین رشد سالانه شاخص بهای صادراتی به بیشترین مقدار خود طی سه سال گذشته رسید. رشد بالای ارزش صادرات نسبت به نرخ ارز این احتمال را به وجود می‌آورد که در این مدت قیمت محصولات صادراتی کشور (به لحاظ دلاری) نسبت به مدت مشابه قبل افزایش یافته است، همچنین این احتمال نیز وجود دارد که آمار منتشر شده از سوی بانک مرکزی، از خطای اندازه‌گیری برخوردار بوده است. زیرا در آن برهه زمانی، نوسانات قیمتی در بازار آزاد ارز بسیار قابل توجه بوده و شاخص بازار ارز دائم در حال تغییر بوده است، به همین دلیل به نظر می‌رسد که قیمت‌های منتشر شده با قیمت‌های بازار آزاد کمی متفاوت بوده‌اند. اما در صورت فرض صحت آماری در این مقطع زمانی مشاهده می‌شود که در بازه زمانی شهریور ۹۱ تا شهریور ۹۲، رشد سالانه شاخص بهای صادراتی مقدار بالاتری از سطح نرخ ارز است اما با ثبات در بازار ارز در دوره سوم، روند تغییرات شاخص بهای سالانه و شاخص بهای صادرات همگام با هم تغییر کرده‌اند. بر اساس آمار منتشر شده از شهریور ۹۲ تا شهریور ۹۳، روند تغییرات این شاخص با کاهش نوسانات در بازار ارز به کمترین مقدار رسیده است. بر این اساس در مهر ماه سال گذشته بر اساس شرایط بازار ارز و کاهش قیمت آن، نرخ رشد سالانه بهای دلار منفی گزارش شد و به تبع آن نیز نرخ رشد سالانه شاخص بهای صادراتی به زیر صفر رسیده بود.

اما این روند تدوام نداشته و با افزایش گام به گام قیمت ارز، رشد سالانه شاخص بهای صادراتی نیز در مردادماه مثبت گزارش شده که این روند در شهریورماه هم تدوام داشته است. نکته مهم در دوره سوم کاهش نوسانات قیمت ارز و نوسانات قیمتی در شاخص بهای صادراتی نسبت به دو دوره قبل و کاهش فاصله این دو شاخص نسبت به یکدیگر است.

سه روند متفاوت در نرخ ارز و شاخص صادرات