ابراهیم کاردگر محمدتقی فضل‌هاشمی رسول رحمتی بی‌تردید رشد صنعت بیمه در هر کشوری یکی از معیارهای توسعه و رشد یافتگی محسوب می‌شود. درکشورمان با وجود قدمت ۸۰ ساله این صنعت، به‌رغم تلاش‌های زیادی که برای توسعه و رشد کمی و کیفی این صنعت در ابعاد مختلف صورت گرفته، آمار حکایت از آن دارد که تا رسیدن به وضعیت مطلوب فاصله زیادی وجود دارد.



با توجه به نامگذاری امسال با عنوان اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی؛ شایسته است توجه به این شاخص توسط متولیان صنعت بیمه کشور مورد توجه و بازنگری اساسی قرارگیرد؛ زیرا تجربه و تحقیقات صورت گرفته نشان داده با توسعه فرهنگ، میزان و حجم تقلب و تخلف به‌صورت بسیار محسوس کاهش می‌یابد.
عدم توسعه یافتگی فناوری اطلاعات در صنعت بیمه: عمده دلایل فناوری اطلاعات در صنعت بیمه توسعه نیافتگی را می‌توان در این موارد دانست:
۱- موانع حقوقی، قانونی، فنی و نهادی
۲- فعالیت مبتنی‌بر مدل‌های سنتی در حوزه فناوری اطلاعات
۳- کمبود نیروهای متخصص و نیز فقدان بسترهای مناسب جهت به‌کارگیری و اجرای فناوری اطلاعات در حوزه صنعت بیمه
شکاف‌های اطلاعاتی که توسط گروه‌های بزهکار مورد سوء‌استفاده قرار می‌گیرد، عمدتا در حوزه‌های یکپارچه سازی عملیات بیمه‌گری، بیمه الکترونیکی و درگاه (پرتال) سازمانی شرکت‌های بیمه است. در سال‌های اخیر فعالیت‌های موثر و خوبی از سوی شرکت‌های بیمه و نیز بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران صورت گرفته که شامل ایجاد و تقویت درگاه‌های شرکت‌های بیمه و نیز ایجاد بانک‌های اطلاعاتی خودرو و بیمه با همکاری نیروی انتظامی است. در این ارتباط با توجه به ضعف ساختاری و فنی در بخش ICT کشور و نیز کمبود نیروهای متخصص، پرونده‌های فراوانی در شرکت‌های بیمه و نیز قوه‌قضائیه موجود است که متقلبان از خلأ‌های موجود سوء‌استفاده کرده‌اند.
افزایش بی‌رویه و نامتناسب نرخ دیه: افزایش نابهنگام و غیر‌منتظره مبلغ دیه و جو روانی ناشی از آن، احتمال افزایش قیمت سایر کالاها و خدمات مرتبط از قبیل هزینه‌های پزشکی، درمان و ... را در برخواهد داشت. افزایش حق‌بیمه سبب خواهد شد که بسیاری از دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی قادر به خرید بیمه‌نامه برای پوشش مسوولیت‌های مدنی خود نباشند. افزایش آمار وسایل نقلیه فاقد بیمه‌نامه شخص ثالث، سبب افزایش تعداد زندانیان مرتبط با حوادث رانندگی که وسایل نقلیه آنها فاقد بیمه‌نامه بوده و بروز آسیب‌ها و تبعات متعدد اجتماعی همانند فقرو بزه برای خانواده‌های این افراد می‌شود. علاوه‌بر این، افزایش بی‌رویه نرخ دیه، انگیزه‌ افراد سودجو و متخلف برای انجام تقلب و ایجاد خسارات عمدی و غیرواقعی را تشدید می‌کند.
عدم تناسب مابین جرم واقع شده و مجازات‌های آن: کلاهبرداری از صنعت بیمه در قوانین بسیاری از کشورهای جهان جرم کیفری تلقی شده و در صورت اثبات، مرتکب آن علاوه‌بر بازگرداندن وجوه ناشی از کلاهبرداری، محکوم به جریمه مالی و حتی حبس می‌شود. در کشور ما نیز، مجازات کلاهبرداری علاوه‌بر رد مال، یک تا هفت سال حبس و جزای نقدی است؛ اما متاسفانه ایراد مهم در پرونده‌های کلاهبرداری از شرکت‌های بیمه اثبات این امر به دلیل ضعف در دفاع موثر و ارائه مدارک محکمه پسند در محاکم قضایی است؛ زیرا معیار مشخصی برای تمییز این مدارک به دلیل سلایق متفاوت در تشخیص جرم واقع شده،
وجود ندارد.
اعتیاد: مطالعات و تحقیقات میدانی نشان داده که رفتارهای بزهکارانه ناشی از اعتیاد به مواد مخدر، امری اجتناب‌ناپذیر است. میزان اعمال بزهکارانه معتادان بسیار زیاد و متنوع می‌باشد. مثلا‏‎ در ایالات‌متحده میزان جرائم سالانه معتادان بیش از ۵۰ میلیون مورد بوده است. بیشتر این جرائم مربوط به خرید و فروش مواد مخدر
است که معمولا همراه با انواع قانون شکنی‌ها نیز همراه است و باعث درگیر شدن معتادان در جرائم سنگین‌تر، نظیر برهم زدن نظم عمومی و ضرب و جرح می‌شود.
نشانه‌ها و مصادیق جعل و تقلب
مصادیق تقلب و جعل در حوادث خودرو که در ۲ بخش خسارات مالی و بدنی مشاهده شده است، عمدتا موارد ذیل می‌باشد:
۱- جایگزینی مسبب غیرواقعی به جای راننده مسبب اصلی حادثه در مواقعی که راننده زمان حادثه فاقد گواهینامه بوده یا از مشروبات الکلی ومواد مخدر وروانگردان استفاده کرده است.
۲- مخدوش کردن تاریخ حادثه (در کروکی پلیس یا پذیرش بیمارستان) به‌منظور انطباق تاریخ حادثه با زمان اعتبار بیمه‌نامه.
۳- دستکاری و مخدوش کردن مدارک پزشکی «پرونده بالینی» ومدارک پزشکی قانونی و افزایش درصدهای تعیین شده دیه و نیز گزارش‌های پلیس‌هنگام دریافت پرونده از مراجع.
۴- جابه‌جایی محل استقرار سرنشینان به‌هنگام وقوع حادثه در وسایط نقلیه چون وانت بار، کامیون وکامیونت (سرنشینان قسمت بار با کابین جا به جا می‌شوند).
۵- جابه‌جایی وسیله نقلیه مقصر زمانی که وسیله اصلی فاقد بیمه می‌باشد با وسیله دارای بیمه‌نامه (معمولا در خسارت‌های بدنی).
۶- خرید همزمان بیمه‌نامه‌های متعدد از شرکت‌های مختلف بیمه‌ای واعلام خسارت کلی به دفعات.
۷- خرید بیمه‌نامه برای خودروی تصادفی بعد از حادثه با نشان دادن خودروی مشابه از نظر رنگ و مدل و تیپ.
۸- استفاده از کروکی‌های مفقودی وسرقتی، کپی وجعل مهر اسمی ویگانی کارشناسان تصادفات.
۹- جابه‌جایی قطعات خودروی سالم بیمه شده یا قطعات تصادفی در خودروهایی که قطعاتی مثل درب‌ها، گلگیرها، درب موتور و ... پیچ و مهره‌ای است و دریافت خسارت و سپس استفاده از قطعات اصلی جهت بازدید سلامت خودرو.
۱۰- استفاده از وسایل نقلیه با ارزش مالی اندک و قدیمی در حوادث و صدمات ساختگی.
۱۱- عموما تصادفات مطروحه در خارج از محدوده شهری یا روستایی و در جایی خالی از سکنه و رفت و آمد می‌باشند.
۱۲- محل وقوع حادثه عموما خارج از حوزه جغرافیایی محل استقرار و سکونت مسببان حادثه (مقصر و زیان‌دیده) می‌باشند.
۱۳- اغلب حوادث از نوع واژگونی یا برخورد با شیء ثابت یا با موتور سیکلت می‌باشند.
۱۴- در حوادث با موتور سیکلت، غالبا موتور سیکلت دارای ترک‌نشین است.
۱۵- حوادث ادعا شده عمدتا در ساعات پایانی شب و شروع روز هستند. (با کمترین میزان آمد و شد).
۱۶- در اغلب این پرونده‌ها فاصله زمانی بین تاریخ وقوع حادثه و تاریخ اعلام خسارت به شرکت‌های بیمه بسیار زیاد است. این عمل به صورت عمدی و پس از قطعیت رای توسط مراجع قضایی توسط افراد یا گروه‌های بزهکار و متقلب صورت می‌گیرد تا امکان اعتراض به رای صادره توسط شرکت‌های بیمه مقدور نباشد.
در خصوص خسارت‌های جرحی و بدنی تقلبی، عمده صدمات ایجاد شده شامل موارد زیر است:
۱- شکستگی بینی از نوع مطلوب است که عمدتا با چکش‌های پلاستیکی یا ضربات مشت انجام می‌پذیرد.
۲- خراشیدگی‌های متعدد حارصه و دامیه خصوصا روی صورت، پیشانی، گونه، چانه، گوش و گردن به گونه‌ای که گاه تا حد یک سوم دیه کامل مرد مسلمان را به خود اختصاص می‌دهد و عمدتا با سمباده یا سی‌دی شکسته صورت می‌پذیرد.
۳- شکستگی ساعد یا مچ صرفا از یک محل که عمدتا با اصابت مشت، لگد، باتوم، چوب یا میله آهنی ایجاد شده‌اند. شکستگی ساعد نیز عمدتا در یک سوم انتهایی آن می‌باشد؛ چراکه هنگام ایراد صدمه عمدی و ساختگی با گارد گرفتن این محل در معرض اصابت واقع می‌شود.
۴- شکستگی‌های متعدد دندان‌ها که دارای برش‌های مشابه و هم شکل و هم ردیف هستند که با وسایل برنده مثل قیچی صنعتی، گازانبر، اره ریزبر حادث شده‌اند.
۵- در برخی موارد، صدمات بعد از ترخیص از بیمارستان یا مراکز درمانی واقع شده؛ بنابراین صدمات مندرج در پرونده بالینی و مدارک درمانی هیچ گونه تطبیقی با صدمات مندرج در نظریات پزشکی قانونی ندارند به عبارتی حادثه اصیل است، ولی عمده صدمات ساختگی است.
۶- اغلب طرفین در این‌گونه حوادث ساختگی با یکدیگر رابطه قرابت و خویشاوندی دارند.
۷- در اکثر موارد راننده وسیله نقلیه، خود دچار آسیب نشده یا صدمات جدی برای وی به وجود نیامده است، چراکه خود راننده، گرداننده حادثه و صدمات ساختگی است.
۸- اکثریت قریب به اتفاق مسببان حوادث متقلبانه، دارای ظاهر و رفتارهای ضد اجتماعی بوده و در معاینه بالینی آنها آثار خود زنی و زخم‌های قدیمی ناشی از نزاع و درگیری به وفور دیده می‌شود.