تورم، مشکل اصلی اجرای بانکداری اسلامی است

لیلا اکبرپور

هجدهمین همایش بانکداری اسلامی با عنوان شناسایی زیرساخت‌های توسعه بازارهای مالی و عوامل کلیه موفقیت در صنعت بانکداری اسلامی با حضور وزیر امور اقتصادی و دارایی، معاون بانک و بیمه‌ای او، نمایندگان مجلس و خبرگان رهبری، مدیران عامل بانک‌ها روز گذشته در موسسه عالی بانکداری برگزار شد. در این همایش دکتر ابراهیم شیبانی به عنوان رییس کل بانک مرکزی سخنرانی کرد، اما مانند دفعات قبل در حاشیه سمینار با خبرنگاران مصاحبه نداشت و تنها در مقابل این سوال خبرنگار دنیای اقتصاد که آیا فردا صبح (امروز) جلسه تودیع شما برگزار می‌شود گفت: ان‌شاءا... عکس: احمد نادری

خداحافظی شیبانی

پس از انقلاب و با تصویب لایحه قانونی ملی شدن بانک‌های خصوصی کشور در تاریخ هفدهم خرداد سال ۵۸ از سوی شورای انقلاب بانک‌ها ملی اعلام شدند و کلیه ساختارهای پیشین که مبنای آن غیراسلامی بود و یا با مبانی اسلامی در تضاد بود از ساختار اداری و اجرایی کشور خارج شد و مبانی جدیدی با عنوان اسلامی جای آن را گرفت.

آنچه در بانکداری اسلامی مدنظر است کارآمدی بانکداری بدون ربا است، براساس قوانین اسلامی در مبادله دو کالای هم‌جنس که مقدار یکی بیشتر باشد را ربا می‌گویند و در صورتی که پول باشد ربای قرضی می‌دانند و ربا در اسلام حرام است بر این اساس ربا از سیستم بانکی حذف شد و کارمزد جای آن را گرفت.

از سویی در سیستم بانکداری اسلامی به جای سود که در قوانین اسلامی حرام است بانک سود یا زیان خود را با مشتری تقسیم می‌کند.

این نکته‌ای بود که دکتر شیبانی در آخرین روز ریاستش در بانک مرکزی برای چندمین بار تاکید کرد و گفت: شراکت بانک‌ها در سود و زیا عقود مشارکتی یک قانون بود که بدون چون و چرا در شورای پول و اعتبار یک بار دیگر تصویب و به تمام مدیران ارشد بانک‌ها ابلاغ شد.

شیبانی افزود: چنانچه مدیران عامل بانک‌ها با دقت این توصیه را اجرا می‌کردند، اکنون چنین انتقاداتی به سیستم بانکی وارد نبود.

شیبانی با بیان این مطلب که چرا بخش خالی لیوان را نگاه می‌کنید، یادآور شد: بانک‌های کشور طی سال‌های گذشته بار سنگینی را بر دوش کشیدند و در مواقع بی‌شماری مشکل‌گشا بودند.

او از اجرای بانکداری اسلامی در سال ۶۳ به عنوان نعمتی بزرگ یاد کرد و افزود: تنها مشکل بانکداری اسلامی طی سال‌های گذشته تورم بالای کشور بود که همیشه باعث شد آنچنان که باید مردم طعم شیرین بانکداری اسلامی را نچشند.

رییس کل بانک مرکزی ایران به صراحت گفت: تورم دشمن همه خوبی‌ها است و در مجلس شورای اسلامی هم تاکید کردم ریشه رانت و چانه‌زنی‌ها تورم است.

او اظهار داشت: چنانچه نرخ تورم مانند بسیاری از همسایگان زیر ۱۰درصد بود هیچ‌کدام از انتقاداتی که امروز به نظام بانکداری می‌شود وجود نداشت.

شیبانی در خصوص رفع مشکل تورم در کشورمان خاطرنشان کرد: بارها از مجلس و دولت خواستم به بانک مرکزی اختیار و فرصت بدهند تا نرخ تورم ۲ساله به زیر ۱۰درصد کاهش یابد و برای این طرح برنامه‌ها و تجربیات کشور همسایه ترکیه را هم در دست داشتیم.

شیبانی با بیان اینکه بحث پرداخت مهریه زنان به قیمت روز در مجلس به تصویب رسید، گفت:‌ مجلس با توجه به نرخ تورم این مصوبه را داشت و همین شرایط در سپرده‌ها و تسهیلات بانکی هم صدق می‌کند.

او افزود: براساس آیین مقدس اسلام نه تنها شخص گیرنده وام نباید متضرر شود و نه کسی که وام را می‌دهد و اینکه در کشور با تورم ۱۵درصد یک‌وام یک‌میلیون تومانی را ۸۵۰هزار تومان برگردانی ظلم به شخص اعطاکننده وام است.

شیبانی یادآور شد: ۸۵درصد ۲۵میلیون سپرده‌گذار بانکی افرادی هستند که کمتر از یک میلیون تومان پول دارند و بخش عمده‌ای از سپرده مربوط به ۱۵درصد جمعیت است.

وی ادامه داد: بنابراین بانک‌ها در بحث واسطه وجوه بین سپرده‌گذاران و سرمایه‌گذاران نمی‌تواند یک سرمایه‌گذار را به فرض با ۱۰هزار نفر روبه‌رو کند.

شیبانی یادآور شد تاکنون ۱۸ سمینار بانکداری اسلامی برگزار شده و اینجانب از اولین آن حضور داشتم و بالاخره مشکل اجرای بانکداری اسلامی باید یک جا حل گردد و به این همه انتقاد پایان داده شود.

ابزارهای پولی و اما و اگرها ...

داود دانش‌جعفری وزیر امور اقتصاد و دارایی بر ارائه ابزارهای جدید پولی اسلامی تاکید کرد و گفت: ابزارهایی که تاکنون در بانکداری اسلامی به‌کار گرفته شد اصالتا متعلق به بانکداری بین‌المللی بود و به‌کارگیری آن تحت نظام بانکداری اسلامی همواره با سوال و اما و اگر روبه‌رو بوده است.

وزیر اقتصاد یادآور شد: بانک‌ها طی سال‌های گذشته به ظاهرسازی متهم شدند و بارها گفته شد دقت لازم را در انطباق عملیات بانکی با عقود اسلامی ندارند.

دانش‌جعفری ادامه داد: در حالی‌که تفاوت ویژه بانکداری اسلامی با بانکداری متعارف در عقود مشارکتی است که در بانکداری اسلامی باید مشارکت واقعی میان بانک و وام‌گیرنده صورت گیرد و پس از پایان پروژه سود یا زیان آن مشخص و بانک با گیرنده سهیم باشد.

وزیر اقتصاد تاکید کرد: بانک‌ها وکیل سپرده‌گذاران هستند و در قبال خدماتی که ارائه می‌کنند کارمزد می‌گیرند.

دانش‌جعفری به ۲ رهیافت کشورهای اسلامی در ارتباط با بانکداری اشاره کرد و گفت: رهیافت اول که با استقبال بیشتری مواجه شده مهندسی مجدد نظام بانکی متعارف و حذف ابزارهای ربوی آن است.

او ادامه داد: رهیافت دوم همیشه مطرح بوده و اصل بر بنیان نهادن نظام بانکی جدید بر مبنای اصول اسلامی است.

وزیر اقتصاد بالا بودن نرخ سود تسهیلات در عقود مبادله‌ای و عدم مشارکت بانک‌ها در زیان عقود مشارکتی را دیگر چالش‌های رهیافت مهندسی مجدد نظام بانکی متعارف عنوان کرد و معرفی ابزارهایی مانند صکوک و هجینگ را نیز از موفقیت‌های بزرگ این رهیافت خواند.

شبهه ربا در بانک‌های ایرانی وجود ندارد

همچنین عضو فقهای شورای نگهبان در هجدهمین همایش بانکداری اسلامی گفت: شبهه ربا در بانکداری کنونی کشور وجود ندارد.

غلامرضا رضوانی از طراحان اصلی قانون بانکداری اسلامی در این همایش افزود: چون در بانکداری اسلامی مالک اصلی پول سپرده‌گذار است لذا نه بانک به عنوان وکیل سپرده‌گذار و نه مشتری تسهیلات گیرنده مالک پول نمی‌شوند لذا اگر سود دهی به پول تعلق گیرد و به اصل آن یعنی مالک اصلی که همانا سپرده گذار است بر می‌‌گردد و به هیچ وجه شبهه ربا وجود ندارد.

عضو فقهای شورای نگهبان تصریح کرد: در بانکداری رایج دنیا بانک مالک پول سپرده گذار می‌شود و مشتری هم مالک تسهیلات گرفته شده می‌شود.

رضوانی اشاره کرد: بانک در نظام اسلامی به عنوان وکیل سپرده‌گذار مالک پول نمی شود و ذمه‌ای هم ندارد ولی طبق قراردادی که بانک به عنوان وکیل با سپرده‌گذار به عنوان موکل خود می‌بندد بانک خود را ضامن پول می‌داند و این اشکالی ندارد.

عضو فقهای شورای نگهبان بیان داشت: اگر سپرده‌گذار بدون قرارداد پول را به بانک بدهد و بانک هم بدون قرارداد پول سپرده‌گذار را به مشتری بدهد این مصداق اکل مال به باطل است ولی اگر قراردادی بسته می‌شود به مصداق المومنون عند شروطهم باید به شرط خود عمل کنند.

رضوانی افزود: اگر عقود اسلامی در بانکداری به نحو صحیح انجام نشود یا قراردادی در کار نباشد معامله باطل می‌شود.

رضوانی با انتقاد به کسانی که می‌گویند ربا در بانکداری کشور موجود است گفت:‌ نمی‌دانم چه فکری است که می‌گویند بانک‌های کشور ربا دارند در صورتی که اصلا چنین چیزی نیست چون نه بانک و نه مشتری مالک پول می‌شود.

عضو فقهای شورای نگهبان تصریح کرد: بنابراین اساس کار بانک اسلامی از ربا بری است ولی این مساله برای دنیا باید روشن باشد تا شیرینی بنای صحیح شرعی بانکداری اسلامی به مذاق همه تاثیر بگذارد و مردم شیرینی آن را لمس کنند.