چرخه عمر اجاره دوره زمانی بازاریابی تا خاتمه یک قرارداد اجاره را در برمی‌گیرد. این چرخه شامل چهار مرحله اصلی بازاریابی (Marketing)، تامین وجه (Funding)، اجرای قرارداد (Servicing) و خاتمه قرارداد (Termination) می‌باشد. اقداماتی که شرکت‌های لیزینگ در هر مرحله از این چرخه باید انجام دهند در زیر خلاصه شده است. بازاریابی

بازاریابی شامل گام‌های زیر است:

۱ - مستاجریابی (Find the lessee): بازاریابان و فروشندگان محصولات لیزینگ برای مشتری‌یابی از رویکردهای مختلف مانند حضور در نمایشگاه‌ها (Trade shows)، تبلیغات (Advertising)، مکاتبه مستقیم (Direct mail) ، پیمایش تلفنی (Telephone surveys) ارتباطات با بانک‌ها و فروشندگان ماشین‌آلات و تجهیزات استفاده می‌کنند.

۲ - دریافت تقاضا (Take an application) مشتری پرسشنامه‌ای را تکمیل می‌کند که شامل اطلاعات مربوط به خودش، ماشین‌آلات و تجهیزات (کالای) مورد تقاضا و نحوه استفاده از آن و نیز شرایط قرارداد پیشنهادی است.

۳ - ارزیابی اعتبار (Check the credit): بیشتر شرکت‌ها دایره اعتباری دارند که اعتبار مستاجران بالقوه را ارزیابی می‌کند. در معاملات بزرگ معمولا از تحلیلگران اعتباری مستقل استفاده می‌شود.

۴ - مستندسازی معامله (Document the deal) : هر معامله لیزینگ ممکن است با توجه به نوع قرارداد، نوع دارایی یا قیمت آن، درجه‌بندی اعتباری مشتری و قرارداد با فروشندگان دارایی، الزامات متفاوتی داشته باشند. بعد از این که مستاجر دارایی را تحویل گرفت، گواهی تحویل و قبول (Delivery & Acceptance Certificate) را امضا می‌کند و در آن قید می‌شود که دارایی در شرایط کاری خوب (مطلوب) تحویل شده است.

۵ - اخذ پوشش بیمه‌ای (Take insurance coverage) : موجر لازم است پوشش‌های بیمه‌ای لازم برای جبران خسارت‌های احتمالی را به هزینه خود یا مستاجر اخذ نماید.

تامین وجه

تامین وجه یک فرآیند زمانبر است. علاوه بر صورتحساب فروشنده دارایی، شرکت لیزینگ باید بیمه و سایر هزینه‌های مرتبط را پرداخت کند.

اجرای قرارداد

اجرای قرارداد شامل گام‌های زیر است:

۱ - صدور صورتحساب و وصول اجاره‌بها

(Billing and collections): این مرحله شامل پیگیری وصول مطالبات در حالتی که مستاجر اقساط را به موقع پرداخت نکرده است، نیز می‌باشد.

۲ - بازنویسی و تعدیلات (Rewrites and Adjustment) وقتی مستاجر نتواند به تعهدات خود عمل کند، موجر ممکن است نسبت به تجدیدنظر و تعدیل شرایط قرارداد اقدام کند.

۳ - مالیات و عوارض بر دارایی (Property and sales taxes): برخی از دارایی‌ها ممکن است مشمول مالیات و عوارض خاصی باشند که پرداخت آن توسط مستاجر و یا موجر انجام می‌شود.

۴ - ردیابی دارایی (Track Equipment): بعضی شرکت‌های لیزینگ تاییدیه‌هایی برای مستاجران ارسال می‌کنند و از آنها می‌خواهند که وجود دارایی و عدم تغییر مکان بهره‌برداری از آن را تایید کنند.

۵ - انجام ثبت‌های حسابداری

(Record accounting entries) : در پایان هر ماه ثبت‌های حسابداری لازم باید انجام شود. ثبت‌های حسابداری برای موارد زیر باید انجام شود:

- درآمد اجاره

- درآمد کارمزد

- استهلاک

- مالیات

- بازپرداخت اصل و سود بدهی

- کمیسیون‌ها

- حق‌الزحمه‌های حقوقی و قانونی

- درآمد تاخیر پرداخت و سایر درآمدهای متفرقه

خاتمه قرارداد

وقتی موجر قرارداد اجاره منعقد می‌کند، از مستاجر می‌خواهد که اقساط اجاره را به موقع پرداخت و اختیار خرید خود را اعمال کند. بنابراین در صورتی که مستاجر تعهدات خود را ایفا کند، مالکیت دارایی به وی منتقل می‌شود و تسویه حساب صورت می‌گیرد. اما برخی از قراردادهای اجاره ممکن است تا انتهای مدت ادامه نیابد. در این جا سه نمونه ذکر می‌شود:

۱ - خرید دارایی (Buyouts): گاهی اوقات مستاجر تصمیم می‌گیرد که در طول قرارداد و قبل از خاتمه آن دارایی‌ را خریداری نماید.

۲ - بروز نمودن دارایی (Upgrades): در مواردی، مستاجر علاقه‌‌مند است که دارایی را با مدل جدیدتری از آن با همان فروشنده تعویض کند. فروشنده تمایل به تامین نیاز مشتری دارد و شرکت لیزینگ نیز مایل است حجم عملیات لیزینگ را افزایش دهد. در نتیجه هر سه طرف مایل به انجام یک معامله جدید می‌باشند. وقتی به‌روزرسانی دارایی صورت می‌گیرد، موجر خالص تفاوت قیمت دارایی نو و دارایی دست دوم را به فروشنده پرداخت می‌کند و قرارداد اجاره جدیدی منعقد می‌شود.

۳ - عدم پرداخت اقساط (Non-performance): مستاجر به هر دلیلی ممکن است اقساط اجاره را به موقع پرداخت نکند. وقتی تمام راهکارها طی شد، موجر ممکن است دارایی مورد اجاره را تصرف کند و آن را به فروش رساند یا در صورت پوشش بیمه اعتباری آن را به شرکت بیمه واگذار کند. به هر حال قرارداد اجاره قبل از موعد مقرر فسخ و سود و زیان مرتبط با نکول مستاجر در حساب‌ها ثبت می‌شود.

منبع: مدیریت تحقیق و توسعه لیزینگ صنعت و معدن