طرح جدید برای بانکداری ایران
سید عباس موسویان، پژوهشگر اقتصاد اسلامی با اشاره به اینکه بانکداری فعلی ایران از لحاظ اقتصادی توجیه لازم را ندارد و در عین حال مشکل شرعی نیز دارد، از آماده شدن طرحی خبر داده است که در حدود چهار ماه قبل نهایی شده و جهت اجرا به مسوولان منتقل شده است. بر اساس این طرح، بانکداری بدون ربا به تجاری و سرمایه‌گذاری تقسیم می‌شود و بانک‌های تجاری بر اساس ارزش اقتصادی زمان طراحی شده فعالیت خواهند کرد و بانک‌های سرمایه‌گذاری نیز به معاملات سرمایه‌گذاری خواهند پرداخت. حجت‌الاسلام موسویان، مبتکر طرح اعتبار در حساب جاری خبر داد
طرح جدید بانکداری اسلامی نهایی شد
حجت‌الاسلام «سید عباس موسویان» پژوهشگر اقتصاد اسلامی‌گفت: از آنجا که بانکداری فعلی ایران متناسب با ماهیت بانکداری اسلامی‌نیست، از چهار ماه پیش طرحی جدید برای اجرای بانکداری اسلامی‌در کشور تهیه شده و به مسوولان ارائه شده است.
به گزارش خبرگزاری «مهر»، حجت‌الاسلام «سید عباس موسویان» که مبتکر طرح اعتبار در حساب جاری است در نخستین کرسی مناظره علمی‌تفاوت ماهوی ربا و بهره در محل بنیاد پژوهش‌های اسلامی‌آستان قدس رضوی با بیان اینکه نگرانی علما و مراجع به مقام اجرای قوانین فعلی است، اظهار داشت: قانون بانکداری فعلی از نظر تئوری درست است ولی نگرانی از آن جهت است که در عمل و اجرا این قانون رعایت نمی‌شود.
وی افزود: بانکداری فعلی ایران متناسب با ماهیت بانکداری نیست زیرا از لحاظ اقتصادی توجیه لازم را ندارد و در ضمن مشکل شرعی نیز دارد. وی گفت: بر این اساس طرحی تهیه شد که در حدود چهار ماه قبل نهایی شده و جهت اجرا به مسوولان منتقل شده است و بر اساس این طرح، بانکداری بدون ربا به تجاری و سرمایه‌گذاری تقسیم می‌شود و بانک‌های تجاری بر اساس ارزش اقتصادی زمان طراحی شده فعالیت خواهند کرد و بانک‌های سرمایه‌گذاری نیز به معاملات سرمایه‌گذاری خواهند پرداخت. وی به دو معنای بهره اشاره کرد و گفت: ربا در معنای خاص، «زیاده در قرارداد در قرض» است که در حکم ربا است ولی در معنای عام آن که لحاظ ارزش زمانی پول در قراردادها است متفاوت از ربا است.
وی به دیدگاه فقها درخصوص بهره بانکی اشاره کرد و افزود: گروهی بهره بانکی را مصداق کامل ربا دانسته‌اند و به دنبال ایجاد بانک‌های اسلامی‌بودند که از ۵۰ سال پیش تئوری‌های آن مطرح شد و در ۳۲ سال پیش در برخی کشورهای اسلامی‌ایجاد شده است.
موسویان ادامه داد: گروه دوم به توجیه این موضوع روی آورده‌اند و آن را نیاز جامعه دانسته‌اند و به عنوان مصلحت و حاجت به حکم ثانوی به آن تن داده‌اند و گروه سوم نیز بین ربا و بهره بانکی تفاوت قائل شده‌اند و حکم این دو را متفاوت خوانده‌اند که گروه سوم را می‌توان جزو طراحان بانکداری فعلی کشور دانست.
وی هرنوع زیاده در قرار گرفتن قرض را تعریف شرعی ربا دانست و به حدیثی از امام باقر(ع) اشاره کرد و گفت در این حدیث تاکید شده است کسی که قرض می‌دهد بیشتر از مثل آن را اعم از ثابت و متغیر شرط نکند.
وی با بیان اینکه اقتصاد در صدر اسلام کاملا پویا و متحول بوده است، گفت: تجارت‌محور بودن جزیره‌العرب و اقتصاد مبتنی بر تجارت به اضافه گسترش دامنه کشورهای اسلامی، موجب افزایش حجم پول و بالا رفتن قیمت‌های نسبی و سطح عمومی‌قیمت‌ها می‌شد که به معنای امروزی آن همان تورم است و اقتصاد صدر اسلام شبیه اقتصاد مدرن امروزی بوده است.
موسویان درخصوص ربابودن بهره‌های بانکی با بیان اینکه نگرانی علما و مراجع به مقام اجرای قوانین فعلی است، اظهار داشت: قانون بانکداری فعلی از نظر تئوری درست است ولی نگرانی از آن جهت است که در عمل و اجرا این قانون رعایت نمی‌شود.
وی همچنین گفت: ارزش اقتصادی زمان جزو مسلمات فقهی است که در قراردادهای فروش اقساطی، قرارداد سلف جعاله و زمان لحاظ می‌شود و قرض نیز نیستند که به ربا منجر شود.
مفهوم ربا در صدر اسلام با نظام بانکداری مدرن متفاوت است
موسی غنی‌نژاد فلسفه تحریم ربا را «ظلم و اجحاف» عنوان کرد و اظهار داشت: در نظام جدید بانکداری این فلسفه تغییر یافته است و از این جهت ربا در صدر اسلام با نظام جدید بانکداری مدرن متفاوت است.
غنی‌نژاد در نخستین کرسی مناظره علمی حوزه علمیه خراسان با موضوع «تفاوت ماهوی ربا و بهره» در بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، افزود: موضوع‌شناسی یک علم امری الزاما فقهی نیست ضمن آنکه بانکداری جزو موارد مستحدثه «نوپیدا» است، لذا در این امر نیازمند موضوع‌شناسی هستیم.
وی با اشاره به اینکه مشکل بزرگ نظام بانکی با تغییرات قانون بانکداری همچنان باقی است، گفت: برخی معتقدند پولی که در نظام بانکی گرفته می‌شود «ربا» است و آن را بر اساس این تعریف که درآمد قطعی که از پیش تعیین شده در یک قرارداد اقتصادی است، «ربا» به حساب می‌آورند در حالی که این تعریف کامل نیست.
وی با بیان اینکه این تعریف از ربا با نظام جدید بانکی از یک گونه نیست، ادامه داد: حمل مفهوم ربا بر این واقعیت نادرست است چرا که هر سپرده گذار که قراردادی را می‌بندد ریسک‌های مختلفی را می‌پذیرد. وی فلسفه تحریم ربا را «ظلم و اجحاف» عنوان کرد و اظهار داشت: در آن فلسفه وام دهنده در موضع قدرت بود و وام گیرنده در موضع ضعف و این یک واقعیت تاریخی است که هیچ فیلسوفی نیز قبح آن را رد نکرده است.
به عقیده وی، در نظام جدید بانکداری این رابطه تغییر یافته است و وام گیرنده‌ها تبدیل به شرکت‌های بزرگی شده‌اند که همیشه نیز حساب آنها مقروض است و سپرده‌گذاران کوچک به این دلیل که نمی‌توانند سرمایه خود را در صنعت سرمایه‌گذاری کنند به بانک رجوع می‌کنند.
غنی‌نژاد تصریح کرد: از این جهت ربا در صدر اسلام با نظام جدید بانکداری مدرن متفاوت است ضمن آنکه بدون وجود بانک نمی‌توان امروز به فعالیت اقتصادی اقدام کرد. وی با بیان اینکه از نظر علم اقتصاد «ارزش اقتصادی زمان» یک واقعیت زندگی اجتماعی است و با ربا ارتباطی ندارد، خاطرنشان کرد: همانگونه که در شریعت وفقه موضوع خرید نسیه و پرداخت بهای بیشتر در آینده پذیرفته شده است موضوع ارزش اقتصادی زمان نیز از همین جنس است و اگر این ارزش را نپذیریم نظام اقتصادی ضرر می‌بیند.
وی «اشتراط زیادت در قرض» از ربا را تعریفی صرفا انتزاعی و بریده از واقعیت‌های اجتماعی دانست و تصریح کرد: اگر بپذیریم که فقه با عمل و احکام روزمره مردم سروکار دارد این تعریف صوری چه جایگاهی در روابط اقتصادی دارد؟
وی به مفهوم «کنز» اشاره کرد و گفت: بر اساس این مفهوم سکه و مسکوکات پس انداز و از گردش اقتصادی خارج می‌شده است در حالی که امروز این مفهوم تفاوت پیدا کرده است و پس‌انداز یک امر ممدوح است.
ارسال نظر