محمود فراهانی- فعالان صنعت لیزینگ اصلا این تصور را ندارند که لیزینگ می‌تواند، کشور را یک‌تنه متحول کند اما، اعتقاد راسخ دارند که این صنعت می‌تواند مهره‌ای تعیین‌کننده در شطرنج توسعه کشور باشد. این فعالان، برای اثبات ادعای خود، تجربه‌های کشورهای دیگر را شاهد می‌آورند. شاید بسیاری از افراد که این نوشتار را می‌خوانند، به شرایط حال حاکم بر صنعت لیزینگ اشاره و اظهار کنند که این صنعتی که از آن به نام لیزینگ در ایران نام برده می‌شود، آن چیزی نیست که بتواند باری از توسعه را به دوش گیرد. اگرچه این نظر انتقادی تا حدی می‌تواند وارد باشد اما دو نکته اساسی در این میان وجود دارد که ابتدا باید مورد توجه قرار گیرد، آنگاه در خصوص جایگاه لیزینگ در توسعه، اظهارنظر شود.

۱ - تجربه کشورهای دیگر، از جمله تانزانیا، نشان می‌دهد که پایه‌گذاری ساختار مناسب برای لیزینگ اولین گام اساسی برای توسعه متوازن و منطقی این صنعت است تا بتواند باعث ارتقای صنعتی، اقتصادی و رشد درآمد و رفاه ملی باشد. اما داشتن یک ساختار مناسب، پیش‌زمینه‌ها و ابزارهای اساسی زیر را می‌طلبد که باید اقرار کرد این ابزارها و پیش‌زمینه‌ها در ایران یا محقق نشده یا ناقص محقق شده است:

۱ - وحد‌ت‌نظر مجری و برنامه‌ریز

۲ - آموزش جامع و مکفی در سطوح کلان و خرد ۳ - تدوین قانون

تجربه تانزانیا، نشان می‌دهد نگاه ملی به لیزینگ زمانی پاسخ می‌دهد که برنامه‌ریزان و مجریان کلان اقتصاد، در موثر بودن لیزینگ بر توسعه، دارای وحدت‌نظر باشند و در شکل و نحوه برنامه‌ریزی و اجرای آن نیز به وحدت‌نظر و رویه برسند. برای رسیدن به این وحدت‌ در نظر و رویه، آموزش جامع و مکفی در سطوح مختلف، آنگونه که IFC با برگزاری دوره‌های آموزشی برای مقامات دولتی، ارزیابان بانک مرکزی و فعالان لیزینگ اجرا می‌کند. ضروری است IFC، با آموزش دادن موارد مهم و کلیدی برای داشتن یک ساختار مناسب لیزینگ، توانسته است به میزان بالایی از کوشش خطاهایی که در توسعه صنعت لیزینگ در یک کشور اتفاق می‌افتد تا حد بالایی بکاهد.

بدیهی است، اتفاق‌نظر در موثر بودن لیزینگ در توسعه و همچنین وحدت در نظر و اجرا، باعث تدوین یک قانون مناسب برای لیزینگ می‌شود. به طوری که در نهایت ساختار مبتنی بر قانون مناسب برای لیزینگ باعث توسعه، صنعت، اقتصاد، رشد ثروت ملی و افزایش درآمد ملی و همچنین توسعه رفاه عمومی در کشور می‌شود. به تعبیر دیگر، ترکیبی از قانون، آموزش و وحدت‌نظر در میان مجریان و برنامه‌ریزان مثلثی را می‌سازد که در آن صنعت لیزینگ به نحو مطلوب و ساختار مناسب رشد می‌کند و در سایه آن، کشور هم در بعد کلان و هم خرد منتفع می‌شود. اما در ایران به دلایل مختلف، هیچ‌ یک از این سه ضلع مثلث پیش گفته (قانون آموزش و وحدت نظر) شکل نگرفته است. اول آنکه نظرات و استنباط‌ها نسبت به لیزینگ، نه‌تنها در میان مجریان و برنامه‌ریزان تفاوت‌های فاحش با هم دارند، بلکه، کارشناسان این حوزه نیز دانش و نظرات علمی و جامع واحدی نسبت به آن ارائه نمی‌دهند. نتیجه این فرآیند آن شده است که هم‌اکنون نه قانونی برای این صنعت وجود دارد و نه سازوکارهای آموزشی، علمی و اجرایی مناسبی برای توسعه لیزینگ ایجاد شده است. در چنین شرایطی، نمی‌توان انتظار داشت صنعت لیزینگی که اکنون در کشور ما وجود دارد، دارای ساختار مطلوبی باشد. به همین خاطر، ادعای برخی افراد دولتی و غیردولتی که نسبت به لیزینگ انتقاد دارند، تا حدی وارد است. اما (به عنوان نکته دوم)، ناگفته نماند که لیزینگ در همین شکل فعلی خود در ایران و با توجه به تمام نقایص آن در عین‌حال توانسته است خدمات درخوری به صنعت و مردم ارائه کند. هم‌اکنون، صنایع مختلف خودرو، پزشکی، حمل‌ونقل، صنعتی، دریایی، رایانه و محل کار، توانسته‌اند از طریق این صنعت، گام‌های اساسی رو به جلو بردارند و خدمات اجتماعی و اشتغالزایی این صنعت به متقاضیان خودرو، رایانه و کارآفرینان مختلف در رشته‌های پزشکی، صنعت و کشاورزی در مجموع چشمگیر بوده است. طبعا می‌توان نسبت به کیفیت و کمیت این خدمات انتقاد وارد کرد که وارد هم هست اما ریشه این نقایص را نیز مورد کنکاش قرار داد. در این صورت آشکار خواهد شد که علت این نقایص در کیفیت و کمیت خدمات لیزینگ در فقدان سه ضلع مثلث پیش گفته است که درواقع باعث ایجاد یک ساختار نامناسب لیزینگ در کشور ما شده. بدیهی است، برای استفاده از لیزینگ و تاثیر معنادار آن در توسعه، ابتدا باید آن را به صورت درست آموخت و باور کرد و در نهایت ساختار مناسب آن را ایجاد کرد. در این صورت خواهیم دید که لیزینگ به مهره‌ای موثر در شطرنج توسعه کلان کشور تبدیل خواهد شد.