غلامرضا کیامهر
در حالی که زیرساخت‌های بانکداری الکترونیکی در کشور ما از نظر کمی و کیفی گسترش لازم را پیدا نکرده و فرهنگ استفاده از کارت‌های اعتباری یا همان پول الکترونیک هنوز مراحل ابتدایی خود را طی می‌کند و در شرایطی که چک‌های بانکی به دلیل سوءاستفاده‌هایی که از آن صورت گرفته و می‌گیرد، مقدار زیادی از ارزش و اعتبار خود را در معاملات روزانه میان مردم از دست داده و به رغم کاهش شدید قدرت خرید ریال، اسکناس‌های کم قدرت و کوچک موجود همچنان به عنوان اصلی‌ترین و مطمئن‌ترین وسیله مبادله پول با کالا در محیط‌های کسب و کار محسوب می‌شود و شهروندان ایرانی مجبورند برای خرید مایحتاج روزانه خود با تحمل زحمت و مخاطرات زیاد حجم زیادی از اسکناس را با خود حمل کنند چک پول‌های بانکی که با ارقامی درشت‌تر از اسکناس‌های موجود از سوی بانک‌های دولتی و برخی بانک‌های خصوصی به جریان افتاده می‌تواند تا حدود زیادی مشکلات و مخاطرات موجود را کاهش دهد.

اما متاسفانه به چند دلیل اساسی یکی به دلیل محدود بودن حجم چک پول‌های در گردش و دیگری به دلیل وجود چک پول‌های تقلبی در بازار اکثریت صنوف و فروشندگان کالا از پذیرش چک پول از مشتریان امتناع می‌ورزند و از همه فاجعه‌آمیزتر آن که خود بانک‌‌های دولتی چک پول‌های یکدیگر را قبول ندارند و نقد نمی‌کنند و تنها چک پول مورد پذیرش آنها ایران چک است که عرضه آن در سطح شعب بانک‌ها بسیار محدود است و شما باید جزو مشتریان ویژه یک شعبه بانک باشید تا بتوانید در صورت نیاز به افتخار دریافت ایران چک نایل آیید.
علت اصلی امتناع کسبه و فروشندگان کالا از پذیرش چک پول‌های بانکی هم نگرانی آنها از تقلبی بودن چک‌پول‌ها است که ظاهر آنها به قول معروف رونوشت برابر اصل است.
شاهد مدعا اظهارات روشنگرانه مدیرکل مبارزه با جرایم خاص و رایانه‌ای اداره آگاهی نیروی انتظامی در مصاحبه با یکی از سایت‌های خبری در روزهای پایانی سال 85 است که گفته بود طی یک سال گذشته از رهگذر ورود چک پول‌های تقلبی به بازار حدود 20میلیارد ریال زیان به مردم وارد شده است. این مقام نیروی انتظامی کوتاهی بانک‌ها در اطلاع رسانی به مردم در خصوص معرفی طرح و رنگ ومشخصات چک پول‌های معتبر و تنوع و گونه‌گونی چک پول‌های رایج را ازعلل اصلی مشکل تشخیص چک پول‌های تقلبی دانسته و به بانک‌ها توصیه کرده بود برای رفع این معضل بخشی ازهزینه‌های تبلیغاتی خود را به دادن آموزش‌‌های لازم به مردم درباره نحوه تشخیص صحت و اصالت چک‌های بانکی اختصاص دهند. دادن آموزش به مردم درباره چک پول‌های تقلبی را می‌توان در راستای خدمات پس از فروش بانک‌ها وسیاست‌های مشتری مداری آنها ارزیابی کرد که باید به عنوان یک ضرورت اساسی در عرصه رقابت برای جلب رضایت مشتریان و جذب هر چه بیشتر منابع مورد توجه بانک‌ها قرار گیرد.
موضوع مهم این است که تمام راه‌های کسب موفقیت در عرصه رقابت و جذب منابع به تبلیغات پرهزینه برای جوایز حساب‌های قرض‌الحسنه محدود نمی‌شود و صرف هزینه تبلیغاتی و آموزشی برای مصون‌سازی مردم از گزند چک پول‌های تقلبی یکی از بی‌شمار راه‌های کسب موفقیت برای بانک‌های دولتی و خصوصی است. خوشبختانه امروزه با وجود دستگاه‌های نسبتا ارزان قیمت تشخیص اسکناس‌ها و چک‌پول‌های اصلی از تقلبی در بازار، مبارزه و مقابله با معضل چک‌پول‌های تقلبی تا حدود زیادی برای مردم امکان‌پذیر شده است. اما این در حوزه مسوولیت خدمات پس از فروش بانک‌ها است که اولا این قبیل وسایل و تجهیزات را به مردم معرفی کنند و ثانیا در هر یک از شعب خود در کنار ماشین‌های اسکناس‌شمار به نصب و تعبیه یکی از انواع وسایل تشخیص چک‌پول‌های تقلبی اهتمام بورزند و حتی به تعداد کافی از نوع کوچک و پرتابل این دستگاه‌ها تهیه کرده و آنها را از طریق شعب خود به همان قیمت خرید به مشتریان عرضه کنند.
واقعیتی که نمی‌توان انکار کرد این است که بانک‌های ما در حوزه خدمات پس از فروش که دادن آموزش به مردم درباره چک‌پول‌های تقلبی فقط یک نمونه آن است، فاصله زیادی با نیازهای جامعه و مشتریان خود دارند. به دلیل وجود همین خلاء آموزشی است که بعد از گذشت حدود 80سال از تاسیس بانک در کشور و به‌رغم آن همه جر و بحث‌ها و حرف و حدیث‌هایی که درباره مسائل بانکی در سطح جامعه جریان دارند، هنوز درصد بالایی از شهروندان ایرانی اطلاعات و آگاهی چندانی از ماهیت و نقش و رسالت بانک و انواع خدماتی که نظام بانکی می‌تواند به آنها ارائه دهد ندارند چه رسد به آن که بخواهند از خدمات بانکداری الکترونیکی استفاده کنند.
دلیلش آن است که بانک‌ها شناخت کافی از ویژگی‌های جامعه‌ای که دارند در آن فعالیت می‌کنند ندارند و در ضمیر ناخودآگاه برنامه‌ریزان و مسوولان بانک‌های ما این توهم به وجود آمده که تمامی شهروندان ایرانی ساکن در اقصی نقاط کشور به اندازه اقلیت نخبگان دانشگاه رفته و درس خوانده ساکن شهرهای بزرگ بانک و خدمات بانکی و حتی نوع الکترونیکی آن را می‌شناسند و نیازی به کسب آموزش و آگاهی لازم درباره این مسائل ندارند در حالی که میان این طرز تفکر و واقعیت‌های موجود به اندازه یک اقیانوس فاصله وجود دارد و بانک‌هایی که به راستی خود را در برابر جامعه مسوول می‌دانند و به موضوع بسیار مهم خدمات پس از فروش بها می‌دهند، باید برای پر کردن این فاصله عمیق از تمامی ابزارهای آموزشی و اطلاع‌رسانی رسانه‌ای محیطی و انتشاراتی استفاده کنند. یکی از سهل‌الوصول‌ترین و کم هزینه‌ترین مکا‌ن‌های آموزشی و اطلاع‌رسانی فضاهای محیطی هزاران شعبه بانک در سراسر کشور و یکی از جذاب‌ترین و تاثیرگذارترین ابزارها هم بیلبوردهای دیجیتالی شبکه‌ای است که نصب آنها در هر یک از شعب بانک‌ها می‌تواند بخش مهمی از اهداف آموزشی و اطلاع‌رسانی بانک‌ها را برآورده سازد و حتی به پل‌های ارتباطی قابل اعتماد میان مشتریان و مدیران بانک‌ها تبدیل شود. جای چنین بیلبوردهایی امروز به شدت در شعب بانک‌های ما خالی است.
kiamehr@Hotmail.com