دنیای اقتصاد - مقایسه داده‌های منتشر شده از سوی بانک مرکزی طی سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۰ نشان می‌دهد که میان نرخ تورم و میزان جذب سپرده‌ها رابطه معکوسی برقرار بوده است. بر اساس بررسی که در این هفت سال صورت گرفته هر گاه نرخ تورم در اقتصاد ایران افزایش یافته، میزان جذب سپرده‌ها به شدت کاهش یافته است. مسیر طی‌شده نشان می‌دهد با افزایش تورم روند جذب سپرده‌ها از سوی نظام بانکی کندتر شده است. اوج این اتفاق در سال‌های ۸۷ و ۹۰ بود که تورم بالای ۲۰ درصد نرخ رشد حقیقی سپرده‌ها را منفی کرد. بررسی ۷ سال اخیر نشان می‌دهد:

رابطه معکوس تورم با جذب سپرده‌ها

در سال‌های پر تورم میزان جذب منابع کاهش داشته است

گروه بازار پول- آمار و ارقام بانک مرکزی مربوط به میزان جذب سپرده بانک‌ها و موسسات مالی نشان‌دهنده آن است که رشد جذب سپرده در ۷ سال گذشته به مرور زمان کندتر شده است. بر این اساس در حالی که رشد جذب سپرده‌های بخش غیر دولتی بانک‌ها و موسسات مالی غیربانکی در سال‌های ۸۴ و ۸۵ به ترتیب ۸/۳۵ درصد و ۵/۴۰ درصد بوده است. این میزان رشد در سال‌های ۸۹ و ۹۰ به ۹/۲۵ و ۷/۱۶ درصد رسیده است که البته رشد سال ۹۰ مربوط به فاصله بین بهمن ماه این سال و اسفند ماه سال ۸۹ است.

از طرفی بر اساس داده‌ها و آمار پولی بانک مرکزی افزایش تورم با کاهش جذب سپرده‌ها در نظام بانکی همراه بوده است به طوری که تورم بالا در سال‌های ۸۷ و ۹۰ به دلیل آنکه با رشد متوازن در نرخ سود همراه نشد نرخ حقیقی رشد سپرده‌ها را در این دو سال منفی کرد. ترکیب سپرده‌ها نیز در این دوره با تحولاتی روبه‌رو بوده است. بر این اساس در حالی که رشد سپرده‌های قرض‌الحسنه در سال ۸۴ در حدود ۳۴ درصد بوده است، در سال ۹۰ سپرده‌های قرض‌الحسنه تنها ۵/۰ درصد رشد کرده‌اند. رشد سپرده‌های دیداری و مدت‌دار نیز به مرور زمان کم شده است به طوری که در سال ۹۰ به ترتیب ۷/۱۶ درصد و ۱۸ درصد رشد را تجربه کردند.

روند جذب سپرده‌ها در نظام بانکی کشور

بررسی میزان سپرده جذب شده توسط بانک‌ها و موسسات مالی غیر بانکی کشور نشان می‌دهد که سرعت رشد سپرده‌ها در سال‌های اخیر به طور متوسط نسبت به اوایل دوره ۷ ساله اخیر کمتر شده است.

در سال ۸۴ میزان کل سپرده‌های بخش غیردولتی در بانک‌ها و موسسات مالی غیر بانکی تقریبا معادل ۸۷ هزار میلیارد تومان بوده است. این میزان سپرده یا به شکل سپرده دیداری بوده، یا سپرده مدت‌دار و قسمتی از آن را نیز قرض‌الحسنه تشکیل داده است. سپرده‌گذاری به شکل‌های دیگری نیز در نظام بانکی کشور انجام می‌شود که از آنها با نام «سایر» در آمارهای بانک مرکزی یاد شده است.

میزان ۸۷ هزار میلیاردی سپرده‌های بخش غیردولتی در بانک‌ها و موسسات مالی غیر بانکی نشان‌دهنده رشد ۸/۳۵ درصدی سپرده‌گیری نظام بانکی کشور در سال ۸۴ نسبت به سال قبل خود است. نرخ تورم در سال ۸۴ معادل ۴/۱۰ درصد بوده است و در نتیجه میزان رشد حقیقی سپرده‌ها در این سال مثبت بوده است. در واقع قدرت خرید میزان سپرده‌های نظام بانکی کشور در سال ۸۴ بیشتر شده است، زیرا رشد سپرده گیری نظام بانکی کشور بیشتر از رشد سطح قیمت‌ها در این سال بوده است.

رشد سپرده‌گیری در سال ۸۵ بیشتر از سال ۸۴ بود. بر این اساس میزان کل سپرده‌ها در سال ۸۵ به ۱۲۲ هزار میلیارد تومان رسید. این رقم به معنای رشد ۵/۴۰ درصدی سپرده‌گیری بانک‌ها و موسسات مالی در نظام بانکی کشور در سال ۸۵ است. نرخ تورم ۹/۱۱ درصدی برای سال ۸۵ در مقابل رشد ۵/۴۰ درصدی سپرده‌ها در بانک‌ها و موسسات مالی غیربانکی کشور نشان‌دهنده رشد حقیقی بیش از ۲۸ درصدی سپرده‌ها در نظام بانکی کشور در این سال بوده است.

در سال ۸۵ رشد‌های انواع مختلف سپرده‌ها در نظام بانکی کشور تقریبا متعادل بود. رشد سپرده‌های دیداری ۱/۳۲، رشد سپرده‌های مدت‌دار ۴/۴۴، رشد سپرده‌های قرض‌الحسنه ۲/۴۳ و رشد سایر سپرده‌گذاری‌ها در حدود ۴۴ درصد بوده است.

کاهش رشد سپرده‌ها به همراه افزایش تورم

در سال ۸۶ افزایش تورم با کاهش جذب سپرده‌گیری در نظام بانکی کشور همراه شد. بر اساس داده‌های اقتصادی بانک مرکزی نرخ تورم در سال ۸۶ معادل ۴/۱۸ درصد گزارش شده است. از طرف دیگر رشد سپرده‌ها در سال ۸۶ به ۶/۲۷ درصد تقلیل یافت. در نتیجه رشد سپرده‌ها در سال ۸۶ به طور حقیقی کمتر از ۱۰ درصد بوده است.

در این سال سپرده‌های قرض‌الحسنه تنها ۱/۱۴ درصد رشد کرد. رشد سپرده‌های دیداری نیز در سطح ۲۹ درصد بود و سپرده‌های مدت‌دار نسبت به انتهای سال ۸۵ حدود ۳۰ درصد رشد کردند.

بدترین رکورد رشد سپرده‌ها در سال ۸۷

سال ۸۷ رکورد جدید تورمی در ۱۰ سال اخیر محسوب ‌شد. بر اساس داده‌ها و ارقام پولی بانک مرکزی رشد سطح قیمت‌ها در سال ۸۷ معادل ۴/۲۵ درصد بوده است. اما این امر به شکل قابل‌توجهی در جذب سپرده‌ها تاثیرگذار بوده است. بر این اساس افزایش نرخ تورم چون با افزایش معادل در نرخ سود سپرده‌ها در نظام بانکی همراه نشد رشد جذب سپرده‌ها را به شدت تحت تاثیر گذاشت.

بر اساس داده‌های بانک مرکزی نرخ تورم ۴/۲۵ درصدی در سال ۸۷ با کاهش شدید جذب سپرده‌ها در نظام بانکی کشور همراه شد. در این سال سپرده‌ها نسبت به سال ۸۶ تنها ۷/۱۱ درصد رشد کردند تا رشد حقیقی سپرده‌ها منفی شود. در نتیجه رشد حقیقی سپرده‌ها در نظام بانکی کشور در سال ۸۷ نزدیک ۱۴- درصد بوده است. یعنی قدرت خرید سپرده‌های بانک‌ها در سال ۸۷ نسبت به سال ۸۶ نه تنها افزایش نداشته است، بلکه ۱۴ درصد نزول نیز کرده است.

کاهش ۳/۱۹ درصدی سپرده‌های دیداری

در سال ۸۷ میزان سپرده‌های دیداری با بیش از ۱۹ درصد کاهش روبه‌رو شد. بر این اساس میزان کل سپرده‌های دیداری در سال ۸۷ به ۳۶ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان رسید. میزان سپرده‌های دیداری در سال ۸۶ معادل ۴۵ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان بوده است.

سال ۸۷ با رشد ناچیز سپرده‌های قرض‌الحسنه نیز همراه بود. در این سال سپرده‌های قرض‌الحسنه تنها ۱/۱ درصد رشد کردند. درصد رشد سپرده‌های مدت دار در سال ۸۷ معادل ۷/۲۶ و رشد سایر سپرده‌گیری‌ها نیز در سطح ۲۲ درصد بوده است.

رشد سپرده‌ها در سال‌های ۸۸ و۸۹ به ترتیب ۱/۲۴ و ۹/۲۵ درصد بوده است. بر این اساس در سال ۸۸ میزان کل سپرده‌های نظام بانکی که توسط بانک‌ها و موسسات مالی غیربانکی جذب شد به رقم ۲۱۶ هزار میلیارد تومان رسید که نشان دهنده رشد ۱/۲۴ درصدی نسبت به میزان سپرده‌ها در سال ۸۶ است.

میزان کل سپرده‌ها در سال ۸۹ نیز به رقم ۲۷۲ هزار میلیارد رسید که رشد ۹/۲۵ درصدی در این سال را نشان می‌دهد. با توجه به نرخ تورم ۸/۱۰ درصدی و ۴/۱۲ درصدی در سال‌های ۸۸ و ۸۹ رشد حقیقی سپرده‌ها در این دو سال مثبت بوده است.

تورم ۲۱ درصدی و رشد ۷/۱۶ درصدی سپرده‌ها در سال ۹۰

در سال ۹۰ نرخ تورم بار دیگر بالا رفت و رشد سپرده‌ها در بهمن ماه سال ۹۰ نسبت به اسفند ماه سال ۸۹ به ۷/۱۶ درصد کاهش یافت. بر این اساس میزان کل سپرده‌ها در نظام بانکی کشور در بهمن سال ۹۰ به رقم ۳۱۸ هزار میلیارد تومان رسید که رشد ۷/۱۶ درصدی را نشان می‌دهد. اما از طرف دیگر نرخ تورم در سال ۹۰ به عدد ۵/۲۱ رسید تا رشد حقیقی سپرده‌ها در سال ۹۰ برای دومین بار در دوره ۷ ساله مورد نظر منفی شود.

در این سال نرخ رشد سپرده‌های قرض‌الحسنه تنها ۵/۰ درصد بود. رشد سپرده‌های دیداری و مدت‌دار نیز به ترتیب ۷/۱۶ و ۱۸ درصد بوده است. سایر سپرده‌گذاری‌ها نیز در سال ۹۰ حدود ۳۶ درصد رشد کردند.