دیدگاه موافقان و مخالفان «حذف صفر» از پول ملی
فارس- در حالی که صفرهای بلاتکلیف پول ملی ایران، کمکم خود را برای رنگ باختن از روی اسکناس‌ها آماده میکنند، بررسی فرآیند حذف صفرها و سخنان مسوولان طی ماه‌های اخیر از این واقعیت حکایت دارند که چراغ‌های زرد حذف صفرها رو به سبز شدن است، آن هم در حالی که نگاه‌های انتقادی کارشناسان رو به افزایش است. صفرهایی که از شهریور ۱۳۸۶ اولین زمزمههای حذف آنها از پول ملی آغاز شد، با افت و خیزهایی در روند بررسی کارشناسی، تعیین تکلیف‌شان به بعد از اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها و نتایج حاصل از اجرای این قانون موکول و منوط شد. با اجرای موفق قانون یاد شده شرط‌های جدیدی برای اجرای طرح «صفرها» مطرح شد که عبارتند از: اصلاح در ساختار بانک‌ها و تصویب طرح در هیات دولت و تایید شورای پول و اعتبار در سال جاری.
ماجرای تغییر واحد پول ملی نیز کارش از «تومان» (پیشنهاد طراح طرح حذف صفرها)، به «دینار» (واحد پول‌های خرد) رسید که هر دو بحث اعم از کلید خوردن پروژه حذف صفرها و تغییر واحد پول ملی، واکنش‌های مثبت و منفی بسیاری را به دنبال داشتند. از جمله انتقادها به تغییر نام واحد پول ملی این مساله بود که دینار هماکنون واحد پول کشورهایی مانند عراق، الجزایر، لیبی، سودان، تونس، اردن، مقدونیه، صربستان و... است و از سویی این کلمه نیز مانند ریال در یک زبان بیگانه ریشه دارد. دینار از واژه «دیناریوس» واحد پول امپراتوری روم گرفته شده است. این در حالی است که بسیاری از کارشناسان، نام‌هایی همچون «داریک» و «تالانت» که از اسامی فارسی قدیمی یا حداقل نام‌هایی با بهرهگیری از زبان‌های قومیتی ایرانی چون آذری، کردی، لری و... را برای واحد پول ملی پیشنهاد کرده‌اند. برخی از مجلسیان نیز برای جلوگیری از دوگانگی در واژه‌ها، بر استفاده از «تومان» تاکید کرده اند.
گرچه معلوم نیست چه زمانی و بالاخره چند صفر از واحد پول ملی حذف خواهند شد، ولی شواهد امر، حاکی از عزم جدی دولت برای اصلاح در ساختار نظام بانکی و پولی کشور و انجام حرکت‌هایی همچون حذف برخی از این صفرها در سال جاری است. تا آن زمان صفرهای پول ملی باز در بلاتکلیفی به سر خواهند برد. هرچند گاه این بلاتکلیفی بسیار بهتر از اجرای ناموفق و بدون انجام امور کارشناسی لازم طرح است. به هر تقدیر این طرح در برخی کشورهای جهان اجرا شده و در برخی از آنها با موفقیت و در برخی کشورها نیز با ناکامی‌هایی همراه بوده است، همچنین این طرح از زمان مطرح شدن آن، موافقان و مخالفان بسیاری داشته که هر دو گروه نیز از استدلال‌های قابل قبولی برخوردارند که به‌طور قطع باید در انجام امور کارشناسی از سوی بانک مرکزی و در روند تصویب، این آرا (که به ویژه پس از اجرای هدفمندی یارانه‌ها، با مخالفت‌های بیشتری روبهرو شده) لحاظ شوند که در این گزارش به تجارب و آرای یاد شده اشاره می‌شود.
تجربه حذف صفرها از پول ملی در سایر کشورهای جهان
بررسی نتایج حاصل از حذف صفر از پول ملی کشورهای مختلف حاکی از آن است که این حرکت در برخی کشورها با موفقیت و در برخی کشورها با شکست و ناکامی در اجرا مواجه شده است. این در حالی است که حذف صفرها از پول ملی کافی نبوده و باید در چارچوب یک سلسله اصلاحات مهم اقتصادی انجام شود. اما در صورت اجرای درست این عمل، تورم مهار می‌شود، اعتبار پول ملی و سرمایه‌گذاری‌های خارجی در کشور افزایش می‌یابد و روحیه ملی ارتقا پیدا می‌کند. از این‌رو حذف صفر از پول ملی باید همراه دیگر اقدامات انقباضی در عرصه سیاست‌های پولی و انضباط مالی دولت‌ها باشد تا در کنار کنترل تورم، حذف صفرهای اسکناس کارکرد خود را داشته باشد. در غیر این صورت خداحافظی صفرها به زودی اثر روانی خود را از دست داده و صفرها قدرتمندتر از گذشته بازمی‌گردند.
نظرات موافقان پیش از اجرای هدفمندی یارانه‌ها
در واکنش به پیشنهاد مصباحی‌مقدم به عنوان طراح طرح حذف صفرها از واحد پولی ملی، بهاء‌الدین حسینی هاشمی عضو کارگروه اصلاح ساختار بانکی کشور و مدیرعامل وقت بانک سرمایه و مدیرعامل فعلی بانک تات، با استقبال از این طرح، به ۷ مزیت در این خصوص اشاره کرد و افزود: حذف صفرهای پول ملی ۷ مزیت عمده به دنبال دارد که مشتمل بر کاهش حجم اسکناس، سادگی در مبادلات، نگهداری سادهتر حساب‌ها، ارقام و ترازنامهها، اشغال فضای کمتر آمار و اطلاعات مالی در حافظه و هارد رایانهها، نقل و انتقال سهلتر پول، کاهش آثار روانی تورم و نیز صرفه‌جویی در وقت برای شمارش حجم زیاد اسکناس‌ها است.
از دیگر موافقان اجرای این طرح، مهدی تقوی عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی بود که با بیان اینکه بیشتر کشورهای دنیا حذف صفرهای پول ملی را تجربه کرده و اکنون نوبت ایران است، با توجه به بالا بودن نرخ تورم و کاهش ارزش پول، بر اجرای این طرح تاکید کرد.
عبدالحسین ساسان نیز یکی از اساتید دانشگاه و از کارشناسان اقتصادی، از جمله کسانی بود که با استقبال از طرح حذف صفرها، این حرکت را یکی از بهموقعترین و درستترین سیاست‌های دولت برشمرد که در تاریخ اقتصادی ایران می‌توان سراغ داشت. وی در آن زمان، بزرگ‌ترین حسن اجرای حرکت یاد شده را صرفه‌جویی در مصرف کاغذ و هزینه چاپ و انتشار اسکناس عنوان و تاکید کرده بود که حذف صفرها تورمزا نیستند.
محمدرضا عاطفی از اساتید دانشگاه آزاد اسلامی، با اعتقاد به اثرگذاری حذف صفرها در تقویت پول ملی، موفقیت این حرکت را مشروط به فراهم شدن زیرساخت‌های اقتصادی و توسعه‌ای لازم در این خصوص دانست.
محمودرضا خاوری مدیرعامل سابق بانک سپه و مدیرعامل فعلی بانک ملی، حذف صفر از پول ملی را در افزایش اعتماد مردم به پول و در کاهش نرخ تورم موثر دانست و نتیجه آن را به مثابه یک انقلاب اقتصادی در کشور تعبیر کرد.
اصغر گرانمایه‌پور از نمایندگان مجلس شورای اسلامی، با مثبت ارزیابی کردن حذف صفر از پول ملی، این حرکت را بدون هرگونه تاثیر در کاهش یا افزایش ارزش پول کشور، تنها در آسانسازی در فعل و انفعالات و مبادلات مالی اثرگذار دانست.
شاهی‌عربلو رییس وقت کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی، با استقبال از طرح مصباحی مقدم، ۵ منفعت بزرگ برای اقتصاد کشور ناشی از حذف صفرها برشمرد که از جمله آنها افزایش مقبولیت پول کشور در عرصه بین‌المللی، کاهش هزینه چاپ و استهلاک اسکناس، صرفه‌جویی در وقت مردم و بانک‌ها، کاهش هزینه‌های حفظ و نگهداری پول و کاهش انتظارات تورمی بود. وی در آن زمان قول داده بود که بحث حذف صفرها با جدیت در کمیسیون اقتصادی مورد پیگیری قرار خواهد گرفت.
حیدر مستخدمین حسینی معاون پارلمانی وقت بانک مرکزی نیز با استقبال از این طرح، آن را تسهیل و تسریع در کلیه عملیات‌های ثبت، نگهداری و تحلیل حساب‌ها و آمار و ارقام و همچنین صرفه‌جویی در کلام و نوشتار به خصوص محاورات معاملات موثر دانست و بزرگ‌ترین مزیت آن را واقعی شدن ارزش پول برشمرد. وی معتقد بود که بازبینی در وضعیت واحد پول ملی کشورمان دارای توجیه اقتصادی و اجتماعی بوده و باید به پشتوانه یک کار کارشناسی قوی، اقدام به اصلاح آن کرد.
احمد درخشنده مدیرعامل سابق بانک سپه و مدیرعامل فعلی بانک شهر نیز در آن زمان معتقد بود که حذف صفرها، بسته به نحوه اجرا می‌تواند آثار مثبت یا منفی داشته باشد، ولی بزرگ‌ترین تاثیر آن به لحاظ اقتصادی، کند شدن رشد تورم است. محمد واعظ استاد دانشگاه اصفهان، با پیشنهاد «نو ریال» برای واحد پولی ملی، لازمه حذف صفرها را انجام حساب شده این کار دانست و افزود: سیاست حذف سه صفر در داخل یک بسته سیاستی باید طراحی شود، به طوری که در آن بسته، مهار و کاهش آثار جنبی منفی ناشی از آن مدنظر قرار گیرد.
دیدگاه مخالفان
به همین میزان که طرح حذف صفرها از پول ملی، موافقانی داشت، با مخالفانی نیز مواجه شد که از جمله آنها محمد طبیبیان بود که اظهار داشت: حذف چند صفر از پول ملی کار مناسبی نبوده و در صورت اجرای موفق آن نیز نتیجه اقتصادی برای کشور ندارد. به جای حذف صفرها کاش برای کاهش نرخ تورم تلاش شود.
غلامرضا سلامی از کارشناسان اقتصادی، با باور به اینکه هنوز موعد حذف صفرها در ایران فرا نرسیده، پیشنهاد کرد که به جای حذف صفرها به چاپ اسکناس‌های درشت اقدام شود تا از آثار روانی تورمی کمتری نیز برخوردار باشد.
هادی حقشناس، از نمایندگان وقت مجلس شورای اسلامی، حذف ۳ صفر را ظلم به پول ملی کشور دانست و با بیان اینکه هنوز ارزش پول ملی ما آنقدر کم نشده که بخواهیم صفرها را از آن حذف کنیم، تقویت بسترهای الکترونیکی در نظام بانکی را به جای این حرکت خواستار شد.
الله‌وردی رجایی‌سلماسی مدیرعامل بانک سامان نیز گرچه حذف صفرها از پول ملی را به لحاظ اثر روانی در کاهش تورم موثر دانست ولی بهرغم تمام مزیت‌های این حرکت، ترویج استفاده از کارت‌های بانکی را به جای آن مناسبتر دانست.
از دیگر مخالفان حذف صفرها از واحد پولی ملی در سال ۸۶، علیرضا وکیلینیا رییس وقت کانون دانش‌آموختگان اقتصاد ایران بود که به صراحت مخالفت خود را اعلام کرده و حذف صفرها را به صلاح ندانسته و نتیجه آن را تحقیر پول ملی برشمرده بود، زیرا معتقد بود در صورت کاهش نیافتن تورم، ۱۰ سال دیگر باید دوباره اقدام به حذف صفرها کرد.
علی یاسری از کارشناسان پولی و بانکی از دیگر مخالفان این طرح بود که آن را در کاهش تورم و کمک به اقتصاد کشور بیاثر برشمرد.
عباسعلی نورا کارشناس اقتصادی نیز با پیشبینی تبعات ناشی از اجرای طرح حذف صفرها در تحت تاثیر قرار دادن اقتصاد خرد، انجام این کار را به بررسی‌های کارشناسی بیشتر منوط کرد.
ناصر عاشوری قلعه‌رودخانی از نمایندگان وقت مجلس شورای اسلامی، لازمه حذف صفرها از پول ملی را بررسی این کار در کمیسیون‌های تخصصی مجلس با حضور کارشناسان پولی و مالی عنوان و تاکید کرد که این حرکت کاری نیست که یکشبه به وقوع بپیوندد و نیاز دارد در یک فرآیند ۲ تا ۳ ساله قالب عملی به خود بگیرد.
هوشنگ شجری از اساتید دانشگاه از دیگر مخالفانی بود که معتقد بود، طرح حذف صفرها گرچه حمل پول را راحتتر می‌کند؛ ولی در عمل صدها میلیارد تومان هزینه به اقتصاد تحمیل می‌کند که به نفع کشور نیست و به جای آن بانک مرکزی باید اقدامات مهم دیگری را چون استقلال یا منطقی کردن روابط خود با دولت در دستور کارش قرار دهد. ابراهیم رزاقی از کارشناسان اقتصادی، با این استدلال که در شرایط ناپایداری و با وابستگی اقتصاد به نفت و در یک فضای دلالی و قیمت‌های آنچنانی قیمت، حذف سه صفر قربانیانی به خود می‌گیرد که بهجز مزدبگیران و زنان سرپرست خانوار و... نیستند، شرایط اقتصادی ایران را مناسب اجرای طرح حذف سه صفر ندانست و افزود: بعید است بانک مرکزی و دولت چنان از سایر مشکلات فارغبال شده باشند که به چنین کاری اقدام کنند.
سیدمجید مفیدی استاد دانشگاه علم و صنعت، با این باور که هنوز در شرایط بحرانی حذف سه صفر قرار نداریم، افزود: با توجه به اینکه کشور به لحاظ وضعیت اقتصادی و تورم موجود در آن در شرایط بحرانی قرار ندارد، نیازی به حذف سه صفر در شرایط فعلی نیست؛ کما اینکه این حرکت نیز به نفع مردم و اقتصاد کشور نیست.
حذف «صفرها» امسال اجرایی می‌شود
ایرنا- رییس کل بانک مرکزی گفت: فرآیند حذف صفر از پول ملی در مدت ۲ سال یا بیشتر انجام می‌شود و پول‌های جدید به تدریج جایگزین پول رایج فعلی خواهد شد. محمود بهمنی با تاکید بر اینکه حذف سه یا چهار صفر از پول ملی هیچ تاثیری بر کاهش یا افزایش ارزش پول نخواهد داشت، افزود: در نشستی که در بانک جهانی داشتیم با چند کشور که تجربه حذف صفر از پول ملی داشتند مذاکره‌هایی شد. بهمنی افزود: در زمان اجرا ممکن است از پول جدید و قدیمی همزمان استفاده شود، اما هیچ نگرانی در خصوص کاهش یا افزایش ارزش پول، وجود نخواهد داشت.
وی گفت: همچنین در یک فرآیند طولانی به مردم آگاهی کامل داده و به پرسش‌های آنها پاسخ داده خواهد شد. بهمنی افزود: همچنین ضروری است گزارش کارشناسی بانک مرکزی به دولت ارائه و آنجا تصویب شود و پس از آن مقدمات اجرا را طی خواهیم کرد. رییس کل بانک مرکزی گفت: ممکن است شخصی بعدها بخواهد پول خود را عوض کند که در این صورت به بانک مرکزی مراجعه و پول جدید به ارزش همان پول را دریافت خواهد کرد. بهمنی افزود: برنامه ما اجرای این طرح در سال جاری است، اما فرآیند اجرایی آن زمان زیادی طول خواهد کشید.
ارسال نظر