نرخ ارز؛ واقعی، رقابتی یا بهینه

حمیدرضا اسلامی‌منوچهری- نمایندگان مجلس شورای اسلامی دیروز در ادامه بررسی جزئیات لایحه برنامه پنجم توسعه، نظام ارزی کشور را شناور مدیریت شده تعیین و مصوب کردند که نرخ ارز با توجه به دامنه رقابت‌پذیری در تجارت خارجی وبا ملاحظه تورم داخلی و جهانی و شرایط اقتصاد کلان از جمله تعیین حد مطلوبی از ذخایر خارجی تعیین شود. نظام ارزی شناور مدیریت شده به سیاست ارزی کنترل شده‌ای گفته می‌شود که ضمن آزادی عرضه و تقاضای ارز، نوسانات بازار با دخالت بانک مرکزی کنترل می‌شود.

لحاظ کردن تفاوت نرخ تورم داخلی و خارجی در تعیین نرخ ارز، درخواست چند ساله تولیدکنندگان و صادرکنندگان کشور است که در سال‌های اخیر بیشترین زیان را از تثبیت نرخ ارز تحمل کرده‌اند. پیشنهاد تعیین نرخ ارز با توجه به نرخ تورم داخلی از پیشنهادهای بانک مرکزی به دولت است که اکنون در لایحه برنامه پنجم گنجانده شده است. حکایت مکرر تعیین نرخ واقعی ارز و افزایش یا کاهش آن سال‌ها است که به بحث اصلی محافل اقتصادی و مدیریت اقتصادی کشور تبدیل شده است. موافقان و مخالفان افزایش وکاهش نرخ ارز با دیدگاه‌های کاملا متفاوت و بعضا متضاد در برابر هم صف کشیده‌اند و هرکدام تلاش می‌کنند تا استدلال‌های خود را به تصمیم‌گیران کشور بقبولانند. موافقان واقعی شدن نرخ ارز می‌گویند: در طول سال‌های تثبیت نسبی نرخ ارز ،تورم داخلی به طور متوسط سالانه معادل ۱۵درصد افزایش یافته؛ در حالی‌که نرخ ارز و به طور مشخص قیمت دلار سالانه کمتر از ۳درصد افزایش داشته است و مابه‌التفاوت این رقم هزینه تولید و صادرات را افزایش داده و قدرت رقابت‌پذیری تولیدات داخلی در بازار‌های جهانی را کاهش می‌دهد. محموداحمدی‌نژاد در آخرین اظهار نظر خود در مورد نرخ ارز با این استدلال که در حال حاضر کشور از ذخایر ارزی قابل توجهی برخوردار است از صدور دستور کاهش نرخ ارز خبر داد و از این اقدام به عنوان واقعی کردن نرخ ارز یاد کرد. اصطلاحی که پیش از این کارشناسان و فعالان اقتصادی برای افزایش نرخ ارز به‌کار می‌بردند. اما رییس اتاق بازرگانی تهران نرخ واقعی ارز را در حال حاضر بین ۱۰۵۰تا ۱۱۰۰تومان می‌داند. به گفته آل‌اسحاق، نرخ ارز در صادرات تاثیر بسزایی دارد و تغییر آن می‌تواند در سرنوشت صادراتی کشور نقش جدی داشته باشد. به گفته وی، در تعیین نرخ ارز افراط و تفریط جایز نیست، بلکه باید واقعی کردن نرخ ارز را با منطق خاص آن صورت داد. آل اسحاق می‌گوید: ۶۰ درصد بودجه عمومی کشور از منابع حاصل از فروش ارز تامین می‌شود، بنابراین بالا رفتن نرخ ارز به نفع دولت است. اما آنچه که کارشناسان اقتصادی در مورد نرخ ارز می‌گویند، نرخ بهینه ارز است. نرخ بهینه ارز از نظر بسیاری از کارشناسان نرخی است که از یک طرف قدرت رقابتی اقتصاد کشور را در بازارهای جهانی حفظ کند و شکاف گسترده صادرات غیرنفتی و واردات را کاهش دهد و از طرف دیگر قدرت رقابتی تولیدکنندگان داخلی را در برابر رقبای خارجی حفظ کند.