گروه بازار پول- شورای پول و اعتبار، به منظور جلوگیری از اعمال نفوذ اشخاص حقیقی و حقوقی مرتبط با موسسات اعتباری، آیین‌نامه‌ای را با عنوان آیین‌نامه تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط با بانک‌ها تصویب و به نظام بانکی ابلاغ کرد. بدین ترتیب تعاملات مدیران، مالکان و ناظرین موسسات اعتباری باید در چارچوب آیین‌نامه یاد شده صورت گیرد تا موسسات یاد شده به عنوان منبعی برای تامین مالی ترجیحی آنان تلقی نشوند.

به گزارش خبرگزاری مهر، بانک مرکزی آیین‌نامه تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط با بانک‌ها مصوب جلسه اخیر شورای پول و اعتبار را به سیستم بانکی ابلاغ کرد که براساس آن، بانک‌ها موظف شدند اطلاعات مربوط به جزئیات این‌گونه تسهیلات و تعهدات را به‌صورت مجزا افشا کنند.

بنابراین گزارش شورای پول و اعتبار در جلسه اخیر خود به منظور حفظ سلامت نظام بانکی ، پیشگیری از تبدیل موسسه اعتباری به منبع تامین مالی ترجیحی برای اشخاص مرتبط با آن و به تبع آن کاهش مخاطرات ناشی از اعطای تسهیلات و تعهدات به اشخاص مرتبط با موسسه اعتباری، این آیین‌نامه را به عنوان یک‌هزار و یکصد و هجدهمین مصوبه از تصویب گذرانده و سپس بانک مرکزی روز دوشنبه هفته جاری به بانک‌های دولتی، خصوصی، پست بانک و موسسه اعتباری توسعه ابلاغ کرده است.

در این ابلاغیه آمده است: براساس این مصوبه، آیین‌نامه تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط شش ماه پس از تاریخ ابلاغ لازم‌الاجرا است. برهمین اساس، آیین‌نامه مورخ ۲۵ بهمن ماه ۸۲ شورای پول و اعتبار در این خصوص پس از شش ماه از تاریخ ابلاغ این بخشنامه «کان لم یکن» می‌شود.

جزئیات آیین‌نامه تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط

جزئیات این آیین‌نامه به شرح ذیل است:

ماده ۱- هدف:

به منظور حفظ سلامت نظام بانکی، پیشگیری از تبدیل موسسه اعتباری به منبع تامین مالی ترجیحی برای اشخاص مرتبط با آن و به تبع آن کاهش مخاطرات ناشی از

اعطای / ایجاد تسهیلات و تعهدات به اشخاص مرتبط با موسسه اعتباری، آیین‌نامه تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط که از این پس به اختصار «آیین‌نامه» نامیده می‌شود، تصویب می‌گردد.

ماده ۲- مبنای قانونی:

بند ۵ از ماده ۱۴، بند ۴ از ماده ۳۴ و مواد ۴۳ و ۴۴ قانون پولی و بانکی کشور مصوب تیرماه ۱۳۵۱.

ماده ۳- تعاریف:

۳-۱- موسسه اعتباری: شخص حقوقی است که با مجوز بانک مرکزی به انجام عملیات بانکی مبادرت می‌نماید. بانک‌ها از مصادیق موسسات اعتباری می‌باشند.

۳-۲- عملیات بانکی: عبارت است از دریافت هرگونه سپرده از عموم و به کارگیری آن در قالب اعطای اعتبار و تسهیلات.

۳-۳- بانک مرکزی: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.

۳-۴- دارایی‌ها: از نظر این آیین‌نامه، دارایی‌های موسسه اعتباری مشتمل بر «تسهیلات و تعهدات» به اشخاص مرتبط است.

۳-۵- تسهیلات و تعهدات: از نظر این آیین‌نامه، عبارت «تسهیلات و تعهدات» شامل اقلام ذیل است:

- تسهیلات اعطایی اعم از جاری، غیرجاری، ریالی و ارزی؛

- تسهیلات اعطایی بین بانکی؛

- بدهی مشتریان در حساب بدهکاران موقت؛

- بدهکاران بابت اعتبارات اسنادی پرداخت شده؛

- بدهکاران بابت ضمانت‌نامه‌های پرداخت شده؛

- بدهکاران بابت کارت‌های اعتباری پرداخت شده؛

- تسهیلات از محل حساب ذخیره ارزی؛

- بدهکاران بابت اعتبارات اسنادی و بروات ارزی مدت دار اعم از (finance, Refinance, Deferred Payment) ؛

- پیش پرداخت بابت اموال خریداری شده عقود؛

- اموال خریداری شده بابت عقود؛

- خرید دین (شامل اسناد و بروات واخواستی).

۲- تعهدات: شامل اقلام زیر خط ترازنامه در مورد تعهدات ریالی و ارزی بابت موارد ذیل است:

- ضمانت‌نامه‌ها، کارت‌های اعتباری و انواع اعتبارات اسنادی دیداری و مدت دارد؛

- ظهرنویسی اسناد تعهدآور؛

- تضمین اوراق مشارکت صادره و تعهدات بابت مانده سهام پذیره‌نویسی شده؛

- تعهدات مشتریان بابت قراردادهای منعقده معاملات؛

- بروات اسنادی ارزی مدت‌دار قبولی نویسی شده.

تبصره ۱: تسهیلات و تعهدات شامل تسهیلات اعطایی و تعهدات ایجاد شده از طریق شعب خارجی موسسات اعتباری کشور نیز می‌گردد، ولی تسهیلات از محل وجوه اداره شده را در بر نمی‌گیرد.

تبصره ۲: در محاسبه خالص تسهیلات؛ سود سال‌های آینده، وجوه دریافتی مضاربه و حساب مشترک مشارکت مدنی منظور نمی‌شود. برای محاسبه خالص تعهدات نیز لازم است پیش دریافت نقدی اخذ شده بابت اعتبارات اسنادی از میزان تعهدات کسر گردد.

۳-۶- اشخاص مرتبط: اشخاص حقیقی و حقوقی هستند که به واسطه مالکیت، مدیریت یا نظارت بتوانند به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر تصمیم‌گیری‌های اعتباری و سرمایه‌گذاری موسسه اعتباری اعمال کنترل نموده یا نفوذ قابل ملاحظه‌ای داشته باشند؛ به گونه‌ای که بتوانند موسسه اعتباری را تبدیل به منبع تامین مالی ترجیحی خود نموده و بدین ترتیب منافع موسسه اعتباری، تحت شعاع منافع اشخاص مذکور قرار گیرد. اشخاص مرتبط به شرح زیر هستند:

۱- مدیران موسسه اعتباری مشتمل بر اعضای هیات‌مدیره و هیات عامل، مدیر عامل ، قائم مقام مدیرعامل؛ ۲- حسابرس مستقل و بازرس قانونی موسسه اعتباری؛ ۳- سهامداران حقیقی که به طور انفرادی یا به همراه بستگان خود، مالکیت یا کنترل حداقل ۱ درصد از سهام موسسه اعتباری را دارا باشند. ۴- بستگان اشخاص حقیقی ردیف‌های ۱، ۲ و ۳؛ ۵- سهامداران حقوقی که بی‌واسطه و یا با واسطه (تا دو سطح)، مالکیت یا کنترل حداقل ۱ درصد از سهام موسسه اعتباری را دارا باشند. ۶- شخص حقوقی که سهام یا سرمایه آن متعلق به اشخاص مرتبط موضوع بندهای ۱ تا ۵ فوق است، به گونه ای که اشخاص مرتبط مذکور قادر به تعیین حداقل یک عضو هیات‌مدیره در آن شخص حقوقی باشند. ۷- شخص حقوقی که بخشی از سهام یا سرمایه آن بی‌واسطه یا با واسطه (تا دو سطح) متعلق به موسسه اعتباری است، به گونه‌ای که موسسه اعتباری قادر به تعیین حداقل یک عضو هیات‌مدیره در آن شخص حقوقی باشد.

۸- شخص حقوقی که اشخاص مرتبط موضوع بندهای ۱ تا ۴ فوق، دارای مناصب مدیریتی (عضو هیات‌مدیره و هیات عامل، مدیرعامل و قائم‌مقام مدیر عامل ) در آن شخص حقوقی باشند.

۹- شخص حقوقی که به همراه موسسه اعتباری، بخشی از سهام یا سرمایه آنها تحت تملک شخص حقوقی دیگری است، به گونه‌ای که شخص حقوقی اخیرالذکر قادر به تعیین حداقل یک عضو هیات‌مدیره در موسسه اعتباری و شخص حقوقی مذکور باشد.

ماده ۴- تعیین حدود:

۴-۱- حد فردی: نسبت مجموع سرمایه پرداخت شده و اندوخته موسسه اعتباری به خالص تسهیلات و تعهدات به هر شخص مرتبط نباید کمتر از ۷۰ برابر باشد. به عبارت دیگر، حداکثر خالص تسهیلات و تعهدات به هر شخص مرتبط نباید از ۴۳/۱ درصد مجموع سرمایه پرداخت شده و اندوخته موسسه اعتباری تجاوز نماید.

تبصره ۱: در محاسبه حد فردی اشخاص حقوقی موضوع ردیف ۷ بند ۷-۳ ماده ۳، قسمت تمام شده سهام این اشخاص در جمع خالص تسهیلات و تعهدات اشخاص مذکور منظور می‌شود.

تبصره ۲: حد فردی تسهیلات و تعهدات به هر یک از اشخاص مرتبط موضوع این آیین‌نامه، از جمع خالص تسهیلات و تعهدات وی به موسسه اعتباری حاصل می‌شود، لیکن تعهدات هر شخص پس از اعمال ضرایب تبدیل مندرج در بند ۲-۵ آیین‌نامه کفایت سرمایه، در جمع مذکور ملحوظ می‌شود.

تبصره ۳: حد فردی مندرج در این ماده برای اشخاص حقیقی جزء ۴ بند ۶-۳ (اشخاص حقوقی و شرکت های متعلق به آنها) ۷۵/۰ درصد (هفتاده و پنج صدم درصد) خواهد بود.

۴-۲- حد جمعی: نسبت مجموع سرمایه پرداخت شده و اندوخته موسسه اعتباری به مجموع خالص تسهیلات و تعهدات به اشخاص مرتبط نباید کمتر از ۴ برابر باشد. به عبارت دیگر، حداکثر خالص مجموع تسهیلات و تعهدات به اشخاص مرتبط نباید از ۲۵ درصد مجموع سرمایه پرداخت شده و اندوخته موسسه اعتباری تجاوز کند.

۴-۳- هرگونه تسهیلاتی که موسسه اعتباری به اشخاص ردیف ۱ بند ۶-۳ ماده ۳ اعطا می‌نماید (نظیر مسکن ، ضروری، اضطراری و ...)، در حدود فردی و جمعی منظور می‌شود.

ماده ۵- رویه یکسان:

۵-۱ - نرخ سود و کارمزد، مدت زمان بازپرداخت ، دوره تنفس، وثایق دریافتی، انواع وجه التزام و سایر شرایط مربوط به تسهیلات و تعهدات به اشخاص مرتبط - استثناء موارد مذکور در بند ۳-۴- باید مطابق با رویه معمول در خصوص سایر مشتریان موسسه اعتباری (اشخاص غیر مرتبط ) باشد.

۵-۲ - تسهیلات و تعهدات به اشخاص مرتبط باید قبلا به تصویب هیات‌مدیره موسسه اعتباری برسد.

۵-۳- هیات‌مدیره موسسه اعتباری می‌تواند اختیار تصمیم‌گیری در خصوص تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط، با مبالغ کمتر از یک میلیارد ریال را به سایر مراجع ذی‌ربط موسسه اعتباری تفویض کند.

استفاده از اختیارات این بند، به موجب دستورالعملی خواهد بود که در آن به مواردی نظیر؛ سازوکار مربوط به تصویب و اعطای تسهیلات و ایجاد تعهدات، شرایط احراز مراجع تصمیم‌گیری، شرایط اعطای تسهیلات و ایجاد تعهدات و مدت تفویض اختیار، اشاره شده باشد. دستورالعمل مذکور باید به تصویب هیات‌مدیره موسسه اعتباری برسد.

تبصره ۱: بانک مرکزی می‌تواند در صورت لزوم، اقدام به تغییر سقف مذکور در بند ۳-۵ این ماده کند.

تبصره ۲: واحد حسابرسی داخلی موسسه اعتباری موظف است هر شش ماه یک بار گزارشی از عملکرد تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط (مشتمل بر میزان و صحت آن) ، موضوع بند ۳-۵ این ماده را به هیات‌مدیره موسسه اعتباری گزارش کند.

۵-۴- جلسات تصمیم‌گیری هیات‌مدیره و سایر مراجع ذی‌ربط مذکور در بند ۳-۵ این ماده، برای اعطا/ ایجاد تسهیلات و تعهدات به اشخاص مرتبط باید بدون حضور اشخاص مرتبط ذی‌نفع آن تسهیلات و تعهدات، برگزار شود.

۵-۵- موسسات اعتباری علاوه بر موارد فوق ملزم به رعایت مفاد ماده ۱۲۹ قانون تجارت نیز می‌باشند.

ماده ۶- نحوه نظارت داخلی:

۶-۱- هیات‌مدیره موسسه اعتباری موظف است ظرف مدت یک ماه پس از ابلاغ این آیین‌نامه، واحد سازمانی ذی‌ربط برای اجرایی کردن آن (ترجیحا واحد حسابرسی داخلی) را تعیین کرده و مراتب را نیز به بانک مرکزی اعلام کند. واحد سازمانی مذکور باید نسبت به جمع آوری اطلاعات اشخاص مرتبط موضوع ردیف‌های ۱تا ۹ بند ۶-۳ ماده ۳ این آیین‌نامه

اقدام کند.

۶-۲- واحد سازمانی موضوع بند ۱-۶، موظف است اطلاعات موضوع بند ۶-۱ این ماده را به کلیه شعب، واحدهای اعتباری و سایر مراجع ذی‌ربط موسسه اعتباری جهت اجرا، ابلاغ کند.

۶-۳- شعب، واحدهای اعتباری یا سایر مراجع ذی ربط موسسه اعتباری موظف هستند به محض اعطای تسهیلات به / یا ایجاد تعهدات برای هر یک از اشخاص مرتبط موضوع بند ۶-۳ ماده ۳ این آیین‌نامه، نسبت به ارسال اطلاعات آن به واحد سازمانی موضوع بند ۱-۶ اقدام کنند.

۶-۴- واحد سازمانی موضوع بند ۱-۶، موظف است ظرف مدت زمانی سه ماه پس از ابلاغ این آیین‌نامه، اقدام به ایجاد یک بانک اطلاعاتی حاوی اطلاعات مربوط به تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط به صورت تجمعی و به تفکیک هر یک از آنها نماید.

۶-۵- واحد سازمانی موضوع بند ۱-۶، موظف به کنترل و حصول اطمینان از صحت عملیات موسسه اعتباری در راستای اجرایی کردن مفاد این آیین‌نامه است.

ماده ۷- گزارش دهی:

۷-۱- موسسه اعتباری مکلف است فهرست اشخاص مرتبط (موضوع بندهای ۱ تا ۹ ردیف ۶-۳) و نوع ارتباط و نسبت آنها با موسسه اعتباری را پس از طی دوره گذار و در هر بار تغییر برای بانک مرکزی ارسال نماید.

۷-۲- موسسه اعتباری موظف است در اجرای مفاد این آیین‌نامه، نسبت به تدوین دستورالعمل اجرایی داخلی مشتمل بر واحد یا واحدهای سازمانی مسوول انجام کار، روش های انجام کار، نحوه ارتباط، تبادل و گردش اطلاعات مابین واحدهای سازمانی و ... اقدام نماید.

دستورالعمل اجرایی مذکور باید به تصویب هیات‌مدیره موسسه اعتباری رسیده و نسخه‌ای از آن برای بانک مرکزی ارسال شود.

۷-۳- موسسه اعتباری موظف است هر سه ماه یک بار اطلاعات مربوط به تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط را بر اساس فرمی که بانک مرکزی ارائه خواهد کرد، تکمیل و به بانک مرکزی ارسال نماید.

تبصره- بانک مرکزی می‌تواند در صورت لزوم مقاطع کوتاه‌تر از سه ماه را نیز برای گزارش‌دهی تعیین نماید.

ماده ۸- افشا:

موسسه اعتباری موظف است در یادداشت‌های مراه صورت‌های مالی خود، اطلاعات مربوط به جزئیات تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط را به صورت یک بند مجزا، افشا نماید.

ماده ۹- مجازات:

۹-۱- تخلف از حد فردی مقرر در ماده ۴ این آیین‌نامه، موجب اعمال مجازات‌های انتظامی موضوع ماده ۴۴ قانون پولی و بانکی کشور می‌شود.

۹-۲ - موسسه اعتباری که از حد جمعی مقرر در ماده ۴ این آیین‌نامه تجاوز نموده باشد به استناد بند ۵ از ماده ۱۴۳ و ماده ۴۳ قانون پولی و بانکی کشور مکلف به پرداخت مبلغی معادل

۱۲درصد در سال نسبت به مبلغ مورد تخلف است. مبلغ مذکور هر سه ماه توسط بانک مرکزی محاسبه و از حساب موسسه اعتباری متخلف نزد بانک مرکزی، برداشت می‌شود. در صورت لزوم، رویه مربوط به برداشت مبلغ مذکور از حساب بانک متخلف به تصویب بانک مرکزی می‌رسد.

۹-۳- موسسات اعتباری موظف به رعایت کامل این آیین‌نامه هستند. هیات انتظامی بانک‌ها موضوع ماده ۴۴ قانون پولی و بانکی کشور به پیشنهاد بانک مرکزی می‌تواند موسسه اعتباری را که از اجرای کامل این آیین‌نامه خودداری کرده یا نسبت به ارسال اطلاعات ناقص یا اشتباه اقدام کرده باشد برحسب میزان یا اصرار بر ادامه تخلف، به طور موقت یا دائم از انجام بعضی امور منع کند.

ماده ۱۰ - دوره گذار:

موسسه اعتبار موظف است ظرف ۶ ماه پس از ابلاغ این آیین‌نامه، وضعیت خود را با مفاد آن و حدود مذکور در ماده ۴

تطبیق دهد.

ماده ۱۱ - گزارش به شورای پول و اعتبار:

بانک مرکزی موظف است یکسال پس از دوره گذار و سپس در مقاطع زمانی یکساله، گزارش عملکرد موسسات اعتباری درباره اجرای این آیین‌نامه را به شورای پول و اعتبار ارائه کند.

ماده۱۲ - مقررات منسوخ:

آیین‌نامه تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط موضوع مصوبه مورخ ۲۵ بهمن ماه ۱۳۸۲ شورای پول و اعتبار، پس از دوره گذار منسوخ می‌شود. این آیین‌نامه در ۱۲ ماده و ۸ تبصره در یکهزار و یکصد و هجدهمین جلسه مورخ ۲۷ مهرماه امسال به تصویب شورای پول و اعتبار رسید و پس از دوره گذار، لازم‌الاجرا است.

* «بستگان» در این آیین‌نامه مشتمل بر پدر، مادر، همسر، فرزند، افراد تحت تکفل، خواهر و برادر است.

* «سرمایه پرداخت شده» در این آیین‌نامه عبارت است از سرمایه ثبت شده موسسه اعتباری در مرجع ثبت شرکت‌ها.

* «اندوخته» در این آیین‌نامه شامل اندوخته قانونی و اندوخته‌های دیگر است.