فرمان کاهش نرخ دلار
همانطور که پیش‌بینی می‌شد اظهارات احمدی‌نژاد در گفت‌وگوی ویژه شنبه شب گذشته در مورد دستور وی به بانک مرکزی در خصوص کاهش مستمر نرخ ارز واکنش‌های گوناگونی را در پی داشت. رییس‌جمهور در این گفت‌وگوی تلویزیونی گفت که از رییس کل بانک مرکزی خواسته است تا قیمت ارز را واقعی کند، زیرا در حال حاضر کشور از ذخایر ارزی عظیمی برخوردار است و باید پول ملی تقویت شود؛ بنابراین باید روند کاهشی نرخ ارز ادامه یابد. پیش از این واقعی شدن نرخ ارز اصطلاحی بود که برای افزایش نرخ پول خارجی به‌کار برده می‌شد، اما احمدی‌نژاد تعبیر دیگری را برای واقعی شدن نرخ ارز وارد ادبیات اقتصادی کرده است. شمس‌الدین حسینی، وزیر اقتصاد، هم دیروز با تایید سخنان ریاست‌جمهوری در مورد افزایش ذخایر ارزی کشور گفت: انتظار می‌رود با عرضه زیاد دلار قیمت آن باز هم کاهش یابد؛ اما دستور اخیر احمدی‌نژاد در مورد کاهش نرخ ارز مخالفت آشکار وی با درخواست چندین ساله صادرکنندگان و بسیاری از کارشناسان اقتصادی است که تثبیت یا کاهش نرخ ارز را به زیان تولیدکنندگان و به طور کلی اقتصاد کشور می‌دانند. سال گذشته بانک مرکزی به دولت پیشنهاد داد تا در برنامه پنجم توسعه نرخ ارز متناسب با نرخ تورم داخلی افزایش یابد. مهدی گودرزی ،مدیر اداره صادرات بانک مرکزی ،به خبرگزاری ایرنا گفته‌است چنانچه به گذشته نگاه کنیم ملاحظه می‌کنیم که بسیاری از مقاومت‌ها برای کاهش نرخ ارز نزدیک بود بانک مرکزی را خرد کند.
مقام نخست در کاهش نرخ واقعی ارز
یک گزارش اقتصادی صندوق بین‌المللی پول هم حاکی است ایران در کاهش نرخ واقعی ارز بر اساس شاخص قیمت مصرف‌کننده (تورم) از ژانویه ۲۰۰۲ تا مه ۲۰۰۴ رتبه نخست را در جهان کسب کرده است. بر اساس این گزارش نرخ واقعی ارز در ایران بر اساس شاخص تورم در دوره یادشده ۴/۷۷درصد کاهش یافته است. نرخ دلار آمریکا در این دوره بر اساس تورم ۶/۹درصد کاهش را نشان می‌دهد.
سابقه تلاش برای تقویت پول ملی
بحث‌های مربوط به تقویت پول ملی از زمان اجرای برنامه سوم که سیاست آزاد شدن نرخ ارز شروع شد، آغاز شده بود.
در آن دوران قیمت دلار در حدود ۸۰۰ تومان تعیین شد. برخی از اقتصاددانان جناح راست در آن زمان اعتقاد داشتند نرخ ارز باید کاهش یابد. به عقیده این افراد قیمت ارز پایین‌تر از قیمت اعلام شده بوده و به ارزش پول ملی ضربه زده است، اما دولت وقت با این استدلال که قیمت واقعی ارز بالاتر از قیمت اعلام شده است از کاهش آن خودداری می‌کرد.
در مجلس هفتم که اکثریت با اصول‌گرایان بود و دولت هم تغییر کرده بود موضوع تقویت پول ملی در کانون توجه قرار گرفت؛ اما حضور دکتر دانش جعفری در وزارت اقتصاد و دکتر شیبانی در بانک مرکزی و مخالفت مستمر صادرکنندگان و کارشناسان این امر را میسر نساخت. کارشناسان بانک مرکزی هم در گزارشی به دولت با تاکید بر این که قیمت ارز نشان دهنده قدرت واقعی هر اقتصادی است اعلام کردند تثبیت نرخ ارز برای سال‌های متمادی به دلیل تفاوت نرخ تورم داخلی و خارجی به تولید داخلی لطمه وارد کرده است و باعث ارزان شدن واردات و گران شدن تولید داخلی گردیده است. به گفته این کارشناسان در طول شش سال گذشته نرخ تورم تقریبا ۱۰۰درصد افزایش داشته، درحالی که قیمت دلار در این مدت حدود ۱۵درصد بالا رفته است. به عبارت دیگر در این مدت تولیدکنندگان و صادرکنندگان در مقابل افزایش ۱۰۰درصدی هزینه‌ها فقط توانسته‌اند ۱۵درصد آن را از طریق افزایش نرخ ارز جبران کنند.
قیمت دلار باز هم کاهش می‌یابد
وزیر امور اقتصادی و دارایی قیمت فعلی دلار در کشور را متعادل عنوان کرد و گفت: البته با توجه به افزایش قیمت نفت و درآمدهای ارزی و همچنین افزایش عرضه دلار، انتظار است که نرخ دلار باز هم کاهش یابد.
سید شمس الدین حسینی وزیر امور اقتصادی و دارایی در بازدید از غرفه خبرگزاری مهر درباره دستور رییس جمهور مبنی بر واقعی شدن قیمت دلار در بازار با توجه به حجم ذخایر ارزی کشور گفت: طی فعالیت دولت نهم و دهم یکی از اولویت‌های مدیریت اقتصادی کشور پرهیز و اجتناب از جایگزینی بازارهای غیر مالی به جای بازارهای مالی بوده است. وزیر امور اقتصادی و دارایی تصریح کرد: به طور مثال، بازارهای موبایل، خودرو، زمین، مسکن و ... کالاهای بادوام هستند، اما بازار کالاهای بادوام نباید جایگزین کالاهای سرمایه‌ای و پس‌انداز و وجوه شود و این مساله سال‌ها اقتصاد ایران را رنج می‌دهد.
وی یکی از این بازارها را بازار ارز عنوان کرد و گفت: ارز یک پول است نه یک ابزار مالی. حسینی ادامه داد: اگر ما در این بازارها تعادل و ثبات را از دست بدهیم، منجر به ایجاد سفته بازی شده و وجوه، منابع و سرمایه‌هایی که می‌توانند به صورت سازنده در خدمت تولید، رشد اقتصادی و رفاه جامعه قرار گیرند، به منابع و مراجعی برای تورم تبدیل می‌شوند. حسینی خاطر نشان کرد: طی چند سال اخیر با تلاش‌های انجام شده دیگر افراد به سمت خرید موبایل نمی‌روند تا در آینده به فروش برسانند. در حال حاضر هزینه خرید تلفن همراه حتی به توسعه صنعت تولید این محصول هم کمک می‌کند. این عضو کابینه دولت دهم با تاکید بر اینکه در مورد ارز نیز اینگونه بوده است، افزود: اگر تعادل و آرامش را در بازار ارز از دست بدهیم و منجر به خرید ارز توسط افراد به امید فروش گران‌تر آن در بازار شود نه اینکه افراد ارز را به امید تبدیل آن خریداری کنند این امر باعث بی‌تعادلی در بازار خواهد شد.
حسینی خاطر نشان کرد: همانگونه که گفته بودیم بانک مرکزی و سیستم بانکی با تدبیر و با اتکا و توان ناشی از ذخایر ارزی در فاصله کمتر از چند روز قیمت ارزی که از ۱۲۰۰ تومان عبور کرده و حتی به ۱۲۵۰ تومان نیز نزدیک شده بود و این قیمت کاملا کاذب بود را به قیمت متعادل بازگرداند. وزیر امور اقتصادی و دارایی ادامه داد: امروز اگر کسی نیاز به ارز داشته باشد می‌تواند از طریق سیستم بانکی ارز مورد نظر را تامین کند و قیمتی که در حال حاضر در بازار وجود دارد، مناسب است. وی تصریح کرد: البته با توجه به افزایش قیمت نفت، افزایش درآمدهای ارزی کشور و افزایش عرضه ارز انتظار است که نرخ دلار باز هم کاهش یابد.
دستور واقعی شدن معکوس نرخ ارز صادر شد
خبرگزاری مهر هم گزارش کرد رییس جمهوری از رییس کل بانک مرکزی درخواست کرد که نرخ ارز را واقعی کند؛ واقعی نه از آن جهت که نرخ دلار به بیش از ۱۶۰۰ تومان افزایش یابد، بلکه کاهش قیمت آن «حالا حالا»ها تداوم یابد.
محمود احمدی‌نژاد رییس جمهوری در گفت‌وگوی ویژه شنبه شب گذشته خود با شبکه اول سیما گفت: از دکتر بهمنی (رییس کل بانک مرکزی) خواسته ایم که قیمت ارز (دلار) را واقعی کند، زیرا وقتی ذخایر عظیم ارزی در اختیارداریم باید پول ملی را تقویت کنیم؛ لذا روند کاهشی نرخ ارز باید ادامه یابد. زمانی موفق خواهیم بود که پول ملی‌مان، پول قدرتمندی باشد. ماجرای واقعی شدن نرخ ارز که سال‌ها است مهمترین مطالبه تولیدکنندگان و صادرکنندگان کشور از دولت است، همواره موضوعی جنجال ساز بوده و هست. تولیدکنندگان معتقدند که وضعیت فعلی نظام تعیین نرخ ارز تولیدکننده داخلی را روز‌به‌روز ضعیف‌تر و بیکارتر و واردکننده را روز به روز پولدارتر و پرمشغله‌تر از گذشته می‌کند. اما پیام سخنان رییس جمهور محترم چه بود؟ در پاسخ باید گفت که منظور احمدی‌نژاد این نبود که نرخ ارز واقعی شود و نرخ آن به بیش از ۱۶۰۰ تومان افزایش یابد، بلکه وی بر تداوم کاهش نرخ ارز تاکید داشت و بحث تقویت پول ملی کشور - به دلیل پشتوانه بالای ارزی - را مطرح کرد. در بیش از سه دهه گذشته دوران‌های مختلف نظام تعیین نرخ ارز را سپری کرده‌ایم؛ از نظام چند نرخی تا یکسان‌سازی نرخ ارز و تعیین نرخ ارز براساس نظام ارزی شناور مدیریت شده.
به طور کلی در دهه ۶۰ دلار ۷ تومانی داشتیم، دهه هفتاد دلار ۱۷۵ تومانی تا ۳۰۰ تومانی و بالاتر از آن را تجربه کردیم، دهه ۸۰ که در اواخر این دهه قرار داریم، دلار ۸۵۰ تا بیش از ۱۰۰۰ تومانی را داشتیم و در حال تجربه کردن هستیم.
نظام ارزی ایران تا پیش از سال ۸۱ چند نرخی بود و در این سال، یکسان سازی نرخ ارز اجرایی شد. این سیاست که به یکباره موجب افزایش نرخ ارز از ۱۷۵ تومان ابتدای سال ۸۰ به حول و حوش ۸۰۰ تومان در سال ۸۱ شد، اعتراضات برخی اقتصاددانان که تعدادی از آنان از حلقه دانشگاه شهید بهشتی بودند را در پی داشت؛ به‌طوری که آنها معتقد بودند قیمت ارز پایین‌تر از این رقم است و ارزش پول ملی ما از این سیاست ضربه خورد.
در ادامه بحث پایین یا بالا بودن نرخ ارز سال‌ها بین طیف‌های مختلف اقتصاددانان مورد مناقشه بود تا اینکه پس از تغییر ناگهانی داووددانش‌جعفری از وزارت امور اقتصادی و دارایی در ابتدای سال ۸۷، حسین صمصامی دانش آموخته دانشگاه شهید بهشتی پا در ساختمان باب همایون گذاشت. همان روزهای اولی که صمصامی به عنوان سرپرست وزارت امور اقتصادی و دارایی توسط رییس‌جمهوری منصوب شده بود، بحث بالا بودن غیرواقعی قیمت ارز (دلار) را مطرح کرد و چنین گفت: «در بررسی که من انجام داده‌ام ارزش دلار ۴۵۰ تومان است. صمصامی در پاسخ به این سوال که آیا از روش قدرت خرید پول برای محاسبه ارزش دلار استفاده کرده‌اید، اظهار داشت: « این روش منسوخ شده و من با استفاده از مدل‌های جدید برآورد کرده‌ام که ارزش دلار در برابر ریال بسیار کمتر از این مقادیر است. بخش عمده‌ای از صادرات کشور ارتباطی به ارزش دلار ندارد و آن بخشی از صادرات غیرنفتی نیز که به ارزش دلار وابسته است را می توان با جوایز صادراتی جبران کرد.» اظهارات مرتبط با دلار ۴۵۰ تومانی صمصامی که قرار بود به عنوان وزیر امور اقتصادی و دارایی به مجلس معرفی شود، مورد انتقاد شدید بخش خصوصی با محوریت اتاق بازرگانی ایران قرار گرفت و عملا این موضوع موجبات جدایی این دانش آموخته دانشگاه شهید بهشتی از ساختمان باب همایون را فراهم کرد. با جدایی صمصامی از وزارت اقتصاد، شمس‌الدین حسینی بر مسند این وزارتخانه نشست و در اولین اظهار نظر رسمی خود از منتفی شدن بحث دلار ۴۵۰ تومانی در دولت خبر داد و به این ترتیب موضوع کاهش قیمت دلار به نرخ‌های پایین مسکوت ماند و ایده صمصامی نیز به بایگانی وزارت اقتصاد منتقل شد.
از سال ۸۷ تا پایان فصل بهار امسال دیگر بحثی مبنی بر دلار ۴۵۰ تا ۷۰۰ تومان توسط دولتمران مطرح نشد تا اینکه رییس کل بانک مرکزی در تیرماه امسال درباره نظام نرخ ارز ایران اظهارداشت: «برخی معتقدند دلار باید ارزان شده و به ۳۰۰ تا ۷۰۰ تومان برسد. گروهی دیگر می گویند دلار هر چقدر که می تواند باید بالا رود؛ اما باید به این نکته توجه داشت که اگر فرض کنیم قیمت دلار پایین‌تر از آنچه قیمت منطقی است در بازار عرضه شود خروج ذخایر ارزی از کشور صورت خواهد گرفت و این به ضرر اقتصاد ملی است؛ چرا که نباید در اقتصاد خودزنی کرد.» به اعتقاد وی، کشور ارز مجانی ندارد که بخواهد قیمت را به شدت پایین آورد، این در حالی است که بانک مرکزی در خرج کردن منابع ارزی حساسیت دارد و به شدت مراقبت می‌کند. این در حالی است که نرخ دلار از ابتدای مهرماه امسال شیب صعودی به خود گرفت و به ۱۲۵۰ تومان هم رسید، اما با مداخله بانک مرکزی قیمت آن هم اکنون به حدود ۱۰۵۰ تومان کاهش یافته است. در این میان، سخنان شنبه‌شب رییس جمهور بر بالا بودن قیمت دلار خیلی بیشتر از قیمت واقعی آن تاکید دارد و بانک مرکزی باید خواسته بالاترین مقام اجرایی کشور مبنی بر تداوم کاهش قیمت ارز را پیاده سازی کند. آیا دلار در محدوده ۱۰۰۰ تومان تثبیت می‌شود و یا نرخ آن به ۸۰۰، ۷۰۰ و یا زیر ۵۰۰ تومان کاهش می‌یابد؟ باید به انتظار آینده نشست و دید سرانجام نرخ ارز ایران در یک‌سال آینده چقدر خواهد شد.
ارسال نظر