راه‌اندازی اولین سیستم مدیریت ریسک پیشرفته در بانک‌ها

فاطمه بهادری

بانک مرکزی در بخشنامه‌ای به مدیران عامل همه بانک‌ها اعلام کرد: با توجه به ماده ۳۲ بسته سیاستی - نظارتی سال‌جاری، اقداماتی را که برای ایجاد واحد ارزیابی و تطبیق انجام شده، در گزارشی به بانک ارسال کنند. واحد ارزیابی و تطبیق واحدی است که عملکرد و انحراف از اهداف بانک را ارزیابی می‌کند. این واحدها، عملکرد بانک‌ها را با قوانین و مقررات تطبیق می‌دهند.

مدیریت ریسک کاربرد سیستماتیک سیاست‌های مدیریتی، رویه‌ها و فرآیندهای مربوط به فعالیت‌های تحلیل، ارزیابی و کنترل ریسک است. مدیریت ریسک عبارت از فرایند مستندسازی تصمیمات نهایی اتخاذ شده و شناسایی و به‌کارگیری معیارهایی است که می‌توان از آنها جهت رساندن ریسک تا سطحی قابل‌قبول استفاده کرد.این تعریف کلی در دانشنامه ویکی‌پدیا آمده و یک تعریف فراگیر برای مدیریت ریسک است.

ریسک در فعالیت‌های اقتصادی یکی از ملزومات غیر قابل انکار است که بسته به میزان ریسک متحمل شده رابطه مستقیمی‌با سود دارد. براین اساس مدیران بانکی نیز به عنوان یکی از ارکان فعالیت‌های اقتصادی، ناگزیر به پذیرفتن این ریسک هستند. این اصل پذیرفته شده در بخشنامه اردیبهشت ماه سال‌جاری و براساس استانداردهای بین‌المللی کمیته بال به بانک‌ها ابلاغ شد.

در این میان برخی بانک‌ها با توجه به نیاز حال حاضر اقتصاد، به طراحی مدیریت ریسک در سازمان مربوطه اقدام کردند. در این میان سه نوع ریسک عملیاتی پایه(basic)، استاندارد و پیشرفته (advance) وجود دارد که بانک اقتصاد نوین دارای نوع پایه و موسسه مالی و اعتباری مهر، دارای تنها سیستم مدیریت ریسک پیشرفته در کشور است.

احمد شفیع‌زاده، مدیر عامل موسسه مالی و اعتباری مهر با اعلام این خبر که سیستم مدیریت ریسک پیشرفته در طول یک سال و یک ماه به مرحله بهره‌برداری رسیده، افزود: حدود یک ماه است که این سیستم در موسسه به بهره برداری رسیده است. مدیریت ریسک پیشرفته در بانک‌های بزرگ اجرا می‌شود و حدود ۲۵درصد از بانک‌های دنیا دارای این درجه از سیستم هستند.

موسسه مهر دارای ۷۰۰ شعبه است و روسای شعب که باید نسبت به ارائه اطلاعات اقدام کنند، آموزش‌های لازم را گذرانده‌اند. به گفته شفیع زاده ،یکی از پرریسک‌ترین بنگاه‌های اقتصادی در دنیا بانک‌ها هستند؛ چراکه بخش مهمی‌ از محصولاتشان، سپرده‌های مردمی‌ است و از سوی دیگر با تسهیلات گیرندگان در ارتباط هستند.

وی ادامه داد: هر چه اطلاعات در اختیار مدیران دقیق‌تر باشد، وقایع را با تحلیل‌های بهتری می‌توان دنبال کرد و تصمیم‌گیری کرد. وی تصریح کرد: می‌توان در مدیریت ریسک خطرات پیش‌رو را پیش‌بینی کرد و متناسب با آن راهبردهای مدیریتی را در نظر گرفت.

عملیاتی شدن سیستم اعتبارسنجی تا یک ماه آینده

معاون موسسه مهر نیز با تاکید بر اینکه اعتبارسنجی در موسسه راه‌اندازی شده، اما هنوز عملیاتی نشده است، افزود: تا یک ماه آینده نیز سیستم اعتبارسنجی مشتریان عملیاتی می‌شود.

داوود اصفهانی، مدیر عامل شرکت کامپیوکو که طراحی سیستم مدیریت ریسک و اعتبار سنجی موسسه را برعهده داشته است؛ نیز گفت: چهار سال پیش، کمیته بال تصویب کرد که بانک‌ها سه نوع ریسک عملیاتی داشته باشند. اکثر بانک‌های اروپایی نیز این سیستم مدیریت ریسک را راه‌اندازی کرده‌اند.

الزام بانک‌ها به مدیریت ریسک

بانک مرکزی در بخشنامه‌ای در خصوص مدیریت ریسک به بانک‌ها توصیه‌هایی را ارائه کرده است.

در بخشنامه بانک مرکزی آمده است: بر اساس بخشنامه شماره مب/۳۲۴۴ مورخ ۳/۸/۱۳۸۶ این بانک، تحت عنوان مجموعه رهنمودها برای مدیریت ریسک عملیاتی، ریسک تطبیق از جمله مخاطراتی اعلام شده که از مصادیق ریسک عملیاتی محسوب می‌شود.

بر اساس گزارش بانک مرکزی به نقل از کمیته نظارت بر بانکداری بانک تسویه بین‌المللی (بال) که برای ضابطه‌مند کردن مدیریت ریسک تطبیق، توسط بانک‌ها انجام داده، مدیریت ریسک تطبیق به منزله فعالیت اصلی مدیریت ریسک در بانک تلقی شده و ایجاد بخش مستقل از فعالیت‌های بانکی در بانک، تحت عنوان بخش تطبیق توصیه شده است.

هدف بخش تطبیق، یاری رساندن به بانک، در زمینه مدیریت ریسک تطبیق است. ریسکی که می‌تواند به مفهوم ریسک تحریم‌های قانونی یا نظارتی، زیان‌های مالی یا آسیب‌های وارده بر اعتبار یک بانک در نتیجه ناتوانی آن در مطابقت با قوانین، مقررات، ضوابط و استانداردهای مناسب اجرایی (مجموعا در قوانین، مقررات و استانداردها) باشد.

گاهی اوقات نیز می‌توان ریسک تطبیق را ریسک درستی عملیات بانکی خواند؛ زیرا اعتبار بانک ارتباط نزدیکی با پایبندی آن به صحت عملیات بانکی و نیز انجام معاملات منصفانه دارد.

در ادامه بخشنامه بانک مرکزی در رابطه با چگونگی ایجاد واحد ارزیابی و تطبیق، توضیحاتی ارائه داده است. همچنین در بخشنامه آمده است در بخشنامه شماره مب/۱۱۷۲ مورخ۳۱/۱۲/۱۳۸۶ این بانک، «تحت عنوان رهنمودهایی برای نظام موثر کنترل داخلی در موسسات اعتباری»، وظایف مربوط به کمیته‌های حسابرسی و کمیته عالی مدیریت ریسک- به عنوان بازوهای مشورتی هیات مدیره (موضوع پیوست‌های شماره (۱) و شماره (۲) بخشنامه یادشده)- تشریح شده است.

در بند ۳-۱ پیوست شماره (۱) بخشنامه یادشده، یکی از اهداف ایجاد کمیته حسابرسی، نظارت بر رعایت قوانین و مقررات مرتبط، الزامات نظارتی و سیاست‌های موسسه اعتباری از جمله خط مشی‌های مربوط به منشور اخلاقی اعلام شده است.

بر اساس بخشنامه فوق، نظر به اینکه در بند ۴-۵ پیوست شماره (۲) بخشنامه شماره مب/۱۱۷۲ مورخ ۳۱/۳/۱۳۸۶، به ضرورت تعامل و همکاری بین کمیته عالی مدیریت ریسک و کمیته حسابرسی در خصوص عملکرد نظام کنترل داخلی و مدیریت ریسک اشاره شده است، کمیته حسابرسی هر بانک می‌تواند پیشنهاد خود را در زمینه ساختار سازمانی واحد تطبیق به کمیته عالی مدیریت ریسک ارائه کند.

کمیته مذکور پس از بررسی، پیشنهاد خود را در این خصوص- از جمله ایجاد واحدی مستقل در زیرمجموعه واحد ریسک عملیاتی برای انجام امور تطبیق یا انجام امور تطبیق در همان واحد- جهت تصمیم‌گیری به هیات‌مدیره گزارش می‌کند.

در ادامه بخشنامه بانک مرکزی تصریح شده، نظر به اهمیت موضوع و دقتی که باید توسط این واحد در زمینه رعایت مقررات، به ویژه مقررات مبارزه با پولشویی به عمل آید، توصیه می‌شود این واحد به طور مستقل، در زیرمجموعه واحد مدیریت اجرایی ریسک عملیاتی ایجاد شود.

با توجه به نکات یادشده، چنانچه ملاحظه می‌فرمایند اقدامات آن بانک در زمینه پیاده‌سازی بخشنامه‌های یادشده، می‌تواند به تسریع هرچه بیشتر در ایجاد واحد مذکور کمک کند.