بانک‌های خارجی در راه ایران

فاطمه بهادری

بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران نسبت به صدور مجوز تاسیس شعبه یک بانک خارجی و همچنین تبدیل دفتر نمایندگی یک بانک دیگر خارجی به شعبه اقدام کرد. طهماسب مظاهری رییس کل بانک مرکزی در گفت‌وگو با دنیای اقتصاد، اعلام جزییاتی اعم از نام بانک و یا کشورهای مربوطه را به آینده‌ای نزدیک موکول کرد. به گفته وی، مجوز حضور این بانک خارجی صادر شده و قرار است این بانک و محل شعبه‌اش در کشور را تعیین و تاسیس کند.

حضور بانک‌های خارجی در کشور می‌تواند از انحصار ۲۸ ساله بانک‌های داخلی بکاهد و بر معادلات ارزی کشور تاثیرگذار باشد. مطمئنا حضور بانک‌های خارجی، بر ارزش نرخ دلار تاثیر می‌گذارد. در عین اینکه باعث ورود تکنولوژی‌های نوین و به روز بانکداری دنیا و افزایش خدمات کیفی و کمی بانکی در کشور خواهد شد. افزایش رقابت در بازار پولی کشور نیز از دیگر مزایای حضور بانک‌های خارجی در کشورمان است. در حال حاضر از مجموع نقدینگی ۱۳۰هزار میلیارد تومانی کشور ۹۰درصد آن در اختیار بانک‌های دولتی است و فقط ۱۰درصد آن را بانک‌های خصوصی و موسسات اعتباری مدیریت می‌کنند. با توجه به تحریم‌ها و مشکلات گشایش اعتبار که باعث شده است کالاها با یک واسطه در اختیار متقاضیان ایرانی قرار گیرند، حضور بانک‌های خارجی در ایران می‌تواند از تحمیل هزینه‌های تحریم بکاهد.

شورای پول و اعتبار در یک هزار و سومین جلسه خود با ارائه ماده واحده‌ای به مجلس شورای اسلامی به منظور تاسیس بانک با سرمایه‌گذاری مشترک ایرانی و خارجی موافقت کرد.

در ماده واحده یاد شده، تملک سهام بانک‌های ایرانی توسط سرمایه‌گذاران خارجی و ایجاد شعب بانک‌های خارجی در کشور مجاز دانسته شده است.

بنابر مصوبه شورای پول و اعتبار، آیین‌نامه اجرایی این قانون با رعایت قوانین بانکداری از جمله قانون عملیات بانکی بدون ربا مصوب سال ۱۳۶۲ بنا به پیشنهاد بانک مرکزی به تصویب هیات وزیران خواهد رسید.

در اطلاعیه بانک مرکزی، تملک سهام بانک‌های ایرانی توسط سرمایه‌گذاران خارجی و ایجاد شعب بانک‌های خارجی در کشور منوط به رعایت قوانین بانکداری در ایران و از جمله قانون عملیات بانکی بدون ربا اعلام شده است.

طهماسب مظاهری رییس کل جدید بانک مرکزی نیز در اولین کنفرانس خبری مبنی بر ممنوع بودن ورود بانک‌هایی که از ایران خارج شده‌اند، در تاسیس شعب این بانک‌ها در ایران بی‌تاثیر نبوده است.

وی اظهار داشت: بانک‌های غربی که در حال خروج از ایران هستند دوباره اجازه ورود نخواهند داشت، زیرا رفتار آنها غیرحرفه‌ای و خلاف اصول اخلاقی است.

دیر یا زود این شرایط تغییر می‌کند و آنهایی که چنین رفتاری با ما داشتند، دیگر در مناسبات اقتصادی ما جایی نخواهند داشت. بهتر است که آنها ایران و مزایای فعالیت با ایران را فراموش کنند.

دگرگونی چهره بازار پولی

با توجه به این که بازده دارایی بانک‌های دولتی زیر یک درصد است و به دلیل احساس بی‌نیازی آنها به مشتریان، خدمات قابل قبولی ارائه نمی‌شود، اما بانک‌های خارجی با بدنه منعطف، دانش روز و ارائه خدمات منطبق با نیازهای انواع مشتریان، رقیبان سختی برای بانک‌های دولتی ایران و حتی بانک‌های خصوصی هستند.

در‌حال‌حاضر بیش از ۲۰۰ نوع خدمت بانکی در بانک‌های خارجی به مشتریان ارائه می‌شود، اما خدمات قابل ارائه و کاربردی بانک‌های ایرانی به تعداد انگشتان دست می‌رسد.

آنچه مسلم است در صورت حضور بانک‌های خارجی بانک‌های داخلی باید روزهای سختی را برای حفظ سهم خود از بازار سپری کنند. در این اثنا، خصوصی سازی بانک‌های دولتی مشمول اصل ۴۴ نیز چهره رقابت در بازار پولی کشور را دگرگون می‌کند.

چگونگی حضور بانک‌های خارجی

چندی پیش در این زمینه وزیر امور اقتصادی و دارایی درباره فعالیت بانک‌های خارجی در ایران توضیح داده بود: ما درخواست زیادی داشتیم که قبلا واصل شده و به بانک مرکزی رسیده است که می‌توان به بانک‌های بزرگ اروپایی و بانک‌های کشورهای منطقه اشاره کرد که در مجموع با توجه به مدت کوتاهی که از اعلام ما گذشته اظهار تمایل‌های زیادی را شاهد بودیم.

دکتر داوود دانش‌جعفری در پاسخ به این پرسش که آیا سیاست کشور تاسیس بانک خارجی و یا واگذاری بانک‌های داخلی به خارجی‌هاست؟ گفته بود: مشارکت خارجی‌ها در بازار بانکی ایران مد نظر است که می‌تواند، روش‌های مختلفی را در بر بگیرد. یکی از این موارد این است که بانک‌های خارجی با مشارکت ایرانی‌ها تاسیس شود، به عنوان مثال اگر ۴۰‌درصد سهام متعلق به خارجی‌ها و باقی آن را نیز ایرانی‌ها سهامدار باشند، زمینه مشارکت فراهم خواهد شد.

به گفته او از دیگر مباحث مطرح تاسیس بانک از سوی خارجی‌هاست و یکی دیگر از گزینه‌ها امکان خریداری سهام‌ بانک‌های ایرانی از سوی خارجی‌هاست که از سوی بورس صورت می‌گیرد.

ابراهیم شیبانی، رییس‌کل پیشین بانک مرکزی، نیز درباره رسیدگی به درخواست‌های تاسیس شعب بانک‌های خارجی تصریح کرده بود: اگر طبق ضوابط دقیق عمل شود، تجربه‌ای است که در حال حاضر در دنیا مرسوم است، منتهی باید مراقب باشیم که مطابق وضعیت کشور و مخالف قوانین ما نباشد.

دکتر محمدجعفر مجرد، معاون ارزی بانک مرکزی، نیز اظهار کرده بود: یکی از اهداف بانک مرکزی، افتتاح شعب بانک‌های خارجی در کشور است که کاهش آسیب پذیری بودجه را به دنبال دارد و در نرخ نفت نیز تاثیر می‌گذارد.

اما برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی‌و کارشناسان اقتصادی در زمینه حضور بانک‌های خارجی در ایران و خرید سهام بانک‌های ایرانی از سوی آنها نظرات متفاوتی دارند.

سید کاظم دلخوش، مخبر کمیسیون اقتصادی مجلس، درباره حضور سرمایه‌گذاران و بانک‌های خارجی در ایران ابراز عقیده کرد و گفت: اگرچه سرمایه‌گذاران خارجی در ایران موجب مسرت و امیدواری است؛ ولی متاسفانه موانعی وجود دارد که دولت و دستگاه‌های اجرایی اقتصادی باید در رفع آنها بکوشند تا بانک‌های خارجی رغبت به حضور در داخل ایران را داشته باشند.

دلخوش متذکر شد: بین سیستم بانکی کشور ما با کشورهای دیگر تفاوت‌هایی وجود دارد؛ از جمله اینکه قوانین مربوط به عقود اسلامی‌و عملیات بانکی بدون ربا در کشور ما برقرار است، در حالی که کشورهای خارجی با این سیستم چندان آشنا نیستند و حتی کار نمی‌کنند.

نماینده مردم صومعه سرا در مجلس ادامه داد: از طرفی افرادی که در بخش‌های خصوصی و دولتی می‌توانند در عرصه بانکداری کشور سرمایه‌گذاری کنند، در داخل کشور کم نیستند و دولت باید آنها را مورد حمایت قرار بدهد و قبل از آن که به دنبال جلب سرمایه‌گذاران خارجی باشد، بخش خصوصی و سرمایه‌گذاران داخلی را تشویق و حمایت کند.