داوود کلهر *

منظور از یورو- دلار، سپرده‌گذاری دلارهای کشور آمریکا در بانک‌های خارج از آمریکا و همچنین شعب خارجی بانک‌های این کشور می‌باشد.

عموما پیشوند euro اگر به واحد پولی اضافه شود به نحو زیر تفسیر می‌شود:

Eurodollar: سپرده‌گذاری دلار آمریکا در بانک‌های کشورهایی غیر از آمریکا، Euroyen: سپرده‌گذاری ین در بانک‌های کشورهایی غیر از ژاپن،‌ Euroeuro: منظور سپرده‌گذاری واحد پول یورو در بانک‌های کشورهایی غیر از حوزه پولی یورو می‌باشد.

آیا یورو - دلارارتباطی با واحد پول یورو و اروپا دارد؟

هیچ ارتباطی بین یورو- دلار و واحد پول یورو وجود ندارد. همچنین هیچ ارتباطی بین یورو- دلار و اروپا وجود ندارد. بنابراین امکان وجود یورو- دلار در هر کشوری به غیر از آمریکا وجود دارد؛ به عنوان مثال به دلار آمریکایی که در بانک‌های ژاپن سپرده‌گذاری شده است، نیز سپرده یورو- دلار گفته می‌شود. سررسید سپرده یورو- دلار می‌تواند یک شبه و حتی چند ساله باشد؛ اما اکثر این سپرده‌ها دارای سررسید بین یک‌ هفته تا ۶ ماه هستند. متوسط مبلغ سپرده یورو- دلار بسیار زیاد است، بنابراین بازار یورو- دلار آشکارا در دسترس موسسه‌های بزرگ مالی است. تنها راه سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذاران خرد در این بازار به طور غیر مستقیم و از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری بازار پول می‌باشد. همان طور که گفته شد یورو- دلار به سپرده‌هایی گفته می‌شود که در بانک‌های خارج از ایالت متحده نگهداری می‌شود و بنابراین این سپرده‌ها در معرض قلمروی مقررات بانک فدرال رزرو آمریکا نمی‌باشند. در نتیجه چنین سپرده‌هایی در معرض مقررات بسیار کمتری نسبت به سپرده‌های مشابه در آمریکا هستند.

نحوه پیدایش بازار یورو- دلار

به تدریج بعد از جنگ جهانی دوم، دلارهای آمریکایی در خارج از کشور آمریکا به مقدار زیادی افزایش پیدا کرد؛ در نتیجه مبالغ زیادی از دلار‌های آمریکایی در بانک‌های خارج از کشور آمریکا حبس شد. بعضی از کشورهای خارجی مانند شوروی سابق سپرده‌های دلاری در کشور آمریکا داشتند. در خلال جنگ سرد شوروی از اینکه سپرده‌هایش در بانک‌های آمریکا مصادره شود به وحشت افتاد. بنابراین تصمیم به انتقال برخی از سپرده‌های خود به بانک Moscow Narodny گرفت. این بانک متعلق به شوروی سابق اما تابع قوانین کشور انگلیس بود. این بانک مجددا اقدام به سپرده‌گذاری همان منابع در بانک‌های آمریکایی نمود. در نتیجه هیچ شانسی برای توقیف پول توسط آمریکایی‌ها باقی نماند. چون حال پول متعلق به بانک Moscow Narondy بود و به طور مستقیم به شوروی تعلق نداشت. در نهایت، در فوریه سال ۱۹۵۷ مجموع ۸۰۰ هزار دلار به بانک انگلیسی منتقل شد. بنابراین اولین سپرده یورو- دلار پا به عرصه وجود گذاشت. ابتدا به این سپرده‌ها eurobank dollars گفته می‌شد؛ اما در نهایت نام آنها به یورو دلار تغییر یافت زیرا چنین سپرده‌هایی در ابتدا از طریق بانک‌های اروپایی عرضه شدند.

با گذشت زمان بانک‌های اروپایی به طور گسترده‌ای عملیات بانکی یورو- دلاری خود را توسعه می‌دادند. بدین گونه که سپرده دلاری می‌گرفتند و تسهیلات دلاری پرداخت می‌کردند. بازار یورو دلار به لطف مقررات مالی Q بانک فدرال رزرو بیش از بیش تحریک شد و همین عامل باعث تسریع در خروج سپرده‌ها از بانک‌های آمریکایی و سرازیر شدن آنها به بانک‌های خارج از آمریکا شد. این مقررات از طریق تعیین سقف نرخ بهره سپرده در بانک‌های آمریکا، کمک بزرگی برای توسعه این بازار بود؛ زیرا سپرده‌های یورو دلار تحت تاثیر سقف‌های نرخ بهره و قوانین ایالت متحده نبودند و بنابراین نرخ بهره بالاتری پرداخت می‌کردند.

در نهایت مقررات مالی Q که از سال ۱۹۸۰ به اجرا درآمده بود و باعث انتقال مقادیر قابل توجهی از سپرده‌های دلاری از آمریکا به اروپا شده بود، در سال ۱۹۸۶ لغو گردید. همچنین در دهه ۱۹۸۰، بانک فدرال رزرو، مقرراتی درباره الزامات بیمه سپرده بیشتر(که پرداخت این هزینه به عهده بانک‌ها می‌باشد)، استانداردهای کفایت سرمایه و پرداخت هزینه‌های نظارت بیشتر بانک‌ها به بانک فدرال رزرو آمریکا را به اجرا گذاشت.

بنابراین همین امر موجب شد تا هزینه‌های واسطه گری بانک‌ها در این کشور به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش و قدرت رقابت پذیری آنها با بازار یورو دلار بیش از بیش کاهش یابد. با وجودی که استانداردهای کفایت سرمایه بانک‌ها به طور بین‌المللی به اجرا گذاشته شد، اما هیچگونه الزام بیمه سپرده در بازار یورو دلار وجود نداشت که هزینه‌های واسطه گری کمتر برای این بانک‌هاو وسعت بیشتر بازار یورودلار را به ارمغان آورد. بازار یورو- دلار هم اکنون بازار جهانی است، بنابراین نام یورودلار تا اندازه‌ای نام غلطی به نظر می‌رسد.

*دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت مالی