کارشناسان نظر می‌دهند
نسخه احمدی‌نژاد برای دسته‌بندی بانک‌ها
کارشناسان مسائل بانکی کشور نسخه دکتر محمود احمدی‌نژاد رییس‌جمهوری برای سیستم بانکی کشور همچون تبدیل یکی از بانک‌های بزرگ به بانک قرض‌الحسنه را مورد بررسی قرار دادند. به گزارش خبرگزاری مهر، دکتر محمود احمدی‌نژاد رییس‌جمهوری ظرف چهار ماه اخیر بارها از جراحی اقتصاد ایران سخن گفته است که به نظر می‌رسد یکی از ماموریت‌های حسین صمصامی سرپرست وزارت امور اقتصادی و دارایی هم این موضوع باشد.
بخشی از جراحی اقتصاد ایران به سیستم بانکی کشور بر می‌گردد که ظاهرا قرار است فعالیت بانک‌های کشور به دو دسته بانک‌های سرمایه‌ای و قرض‌الحسنه‌ای تقسیم شود.
همان طور که داوود دانش جعفری وزیر سابق امور اقتصادی و دارایی گفته است؛ دولت به دنبال تبدیل بانک‌های کشور به بانک‌های قرض‌الحسنه و سرمایه‌ای و یا به طور خاص تبدیل یکی از بزرگترین بانک‌های کشور به بانک قرض‌الحسنه است.
دانش جعفری و پورمحمدی معاون سابق امور بانکی، بیمه‌ای و شرکت‌های دولتی وزارت امور اقتصادی و دارایی که اخیرا توسط صمصامی برکنار شده، از مخالفان این برنامه دولت بودند.
به عبارت دیگر، با بحثی که در مورد بانک‌های قرض‌الحسنه آغاز شده، نوع نگاه به بانکداری تا حدودی در حال تغییر است، این امر بدین معنا است که فعالیت بانکی در کشور به دو دسته تقسیم می‌شود.
یک نوع فعالیت بانکی، قرض‌الحسنه است، بنابراین بانک‌ها به اندازه‌ای که قرض‌الحسنه دارند، پرداخت می‌کنند و دیگری نیز سرمایه‌گذاری است، یعنی بانک‌ها بنا به استعداد خود در جذب سپرده، سرمایه‌گذاری می‌کنند.
اگر بانک‌ها منابع خود را در جهت سرمایه‌گذاری صرف کنند، سود حاصل از سرمایه‌گذاری به هر میزان که باشد، متوجه سرمایه‌گذار می‌شود.
در حال حاضر این‌گونه است که بانک پول مردم و سپرده‌گذار را می‌گیرد، خود وکیل مردم می‌شود و آن را وارد سرمایه‌گذاری می‌کند یا این سرمایه را در اختیار افرادی قرار می‌دهد که می‌خواهند سرمایه‌گذاری کنند.
بانک بابت این نقشی که ایفا می‌کند، مسوولیت این سپرده‌ها را می‌پذیرد، وکیل مردم می‌شود و مردم نیز طرف حساب بانک می‌شوند.
این در حالی است که دانش جعفری پس از برکناری، یکی از مصادیق اختلاف خود با رییس‌جمهوری را تاکید رییس‌جمهور به تبدیل بانک ملی یا یکی از بانک‌های بزرگ کشور به بانک قرض‌الحسنه عنوان کرده و افزوده بود: گفته می‌شد بخشی از منابع قرض‌الحسنه بانک‌ها در این امور صرف نمی‌شود. ما پیشنهاد کردیم برای رفع این مشکل حساب‌ها از هم تفکیک شود، یعنی منابع قرض‌الحسنه از سپرده‌های سرمایه‌گذاری تفکیک شود.
وی گفته بود: اما رییس‌جمهور علاقه‌مند به جدایی فیزیکی بانک‌ها بود، بعدها پیشنهاد تاسیس بانک قرض‌الحسنه را برای تامین نظر رییس‌جمهور مطرح کردیم که سهامدار آن بانک‌های مختلف بودند و قرار شد که بانک‌ها منابع قرض‌الحسنه خود را به این بانک منتقل کنند؛ اما بعدها متوجه شدیم که بانک قرض‌الحسنه هم نظر رییس‌جمهور را جلب نکرده و وی همچنان بر نظر قبلی خود تاکید دارد.
دانش جعفری مطرح کرده بود: رییس‌جمهور علاقمند بود همه بانک‌های دولتی را به قرض‌الحسنه تبدیل کند. من و خیلی از صاحب نظران اقتصادی نسبت به عواقب این طرح هشدار دادیم اما رییس‌جمهور علاقه‌مند است، همچنان بانک‌های بزرگ از جمله بانک ملی را به قرض‌الحسنه تبدیل کند.
با توجه به اهمیت موضوع، خبرگزاری «مهر» در گفت‌وگو با کارشناسان مسایل بانکی به بررسی نسخه دکتر محمود احمدی‌نژاد رییس‌جمهوری برای سیستم بانکی کشور همچون تبدیل یکی از بانک‌های بزرگ کشور به بانک قرض‌الحسنه پرداخت.
لطمات تغییر کاربری بزرگترین بانک کشور
سید عباس موسویان در خصوص تبدیل یکی از بانک‌های بزرگ کشور به بانک قرض‌الحسنه گفت: یکی از تعالیم اقتصادی اسلام قرارداد قرض‌الحسنه است که مورد ترغیب و تشویق نیز قرار گرفته و به مومنین استفاده از این راهکار سفارش شده است.
عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه استفاده از این راهکارها برای مومنین هم ثواب اخروی و هم پاداش دنیوی دارد و خداوند به زندگی آنها برکت می‌دهد و باعث افزایش حس نوعدوستی و تعاون در جامعه می‌شود، افزود: منتها همه اینها به این معنا است که ما قرض‌الحسنه را دقیق بشناسیم و درحد و اندازه لازم در جامعه و دراقتصاد از آن مدلسازی کرده و به همان اندازه استفاده کنیم.
به گفته موسویان اساس فعالیت‌های اقتصادی و اساس ساماندهی را اسلام بر روی عقود انتفاعی مبادله‌ای یا مشارکتی قرارداده و قرض‌الحسنه را برای پر کردن شکاف‌های طبقاتی، پر کردن خلاء‌ها و اصطلاحا جایی که نوعی تعاون، کمک و همیاری مطرح است، مد نظر قرارداده است.
وی بیان کرد: اگر ما افراط کنیم و به جای عقود مبادله‌ای و مشارکتی به قرارداد قرض‌الحسنه روی بیاوریم، بازتابهای منفی زیادی در جامعه برجای می‌گذارد، یعنی یک ابزاری را که اسلام برای یک اهداف خاصی طراحی کرده در یک جای دیگر از آن استفاده کردیم.
موسویان اظهار داشت: بانک ملی بزرگترین بانک کشور است و نقش بسیار مهمی در فعالیت‌های اقتصادی در بخش کشاورزی، صنعت، خدمات، معدن، مسکن و تجارت دارد، اگر این بانک را از این فعالیت‌های اقتصادی بیرون بکشیم و به سمت فعالیت‌های خیرخواهانه مثل قرض‌الحسنه ببریم همه بخش‌های اقتصادی را با آسیب جدی مواجه می‌کنیم، بر این اساس به نظر می‌رسد که این تصمیم نمی‌تواند تصمیم کارشناسی دقیق نه از موضع دینی و نه از موضع اقتصادی باشد.
وی در خصوص دو دسته شدن بانک‌های کشور به بانک‌های قرض‌الحسنه و بانک‌های سرمایه‌گذاری، گفت: این موضوع نیاز به مصوبه مجلس و قانون گذاری دارد و باید به صورت طرحی یا لایحه‌ای از طرف دولت به مجلس برود تا بتوانند بانک‌ها را بر اساس این روش طراحی کنند.
به گفته وی هم اکنون بزرگترین بخش صنعت کشور را بانک‌های تجاری پوشش می‌دهند و بانک‌های تخصصی سهم کمی از معاملات را سامان می‌دهند. اگر بنا باشد که بانک‌های تجاری به بانک‌های قرض‌الحسنه یا بانک‌های سرمایه‌گذاری تبدیل شوند، بزرگترین مشتریان نظام بانکی با ابهام جدی هم در ناحیه سپرده‌گذاران و هم در ناحیه تقاضای تسهیلات مواجه خواهند شد.
انقلاب در صنعت بانکداری کشور
محمودرضا خاوری کارشناس مسائل بانکی تبدیل یکی از بزرگترین بانک‌های کشور به بانک قرض‌الحسنه را یک انقلاب در صنعت بانکداری کشورکه دارای اثرات مثبت و منفی در کوتاه‌مدت و بلند‌مدت خواهد بود دانست و تصریح کرد: اگر ما از منظر بانکداری اسلامی به موضوع نگاه کنیم و به این نکته توجه داشته باشیم که در بانکداری اسلامی، قرض‌الحسنه اصل عملیات بانکی را باید پوشش دهد، بسیار مثبت خواهد بود، چرا که مردم را به تعاون و همکاری دعوت خواهد کرد.
مدیرعامل سابق بانک سپه افزود: قرض‌الحسنه وجوه پس‌اندازی را در مسیری قرار می‌دهد که مردم بدون چشم داشت پاداش مادی در توسعه اقتصادی کشور شرکت می‌کنند که این موضوع مثبت است اما باید به این نکته توجه داشت که مردم در صورتی پس‌اندازهای خود را به صورت قرض‌الحسنه نگهداری خواهند کرد که از لحاظ درآمدهای مالی در حدی باشند که مخارج و هزینه‌های جاری خود را تامین کنند و در فکر افزایش پس‌اندازهای خود نباشند.
وی ادامه داد: تبدیل بزرگترین بانک کشور به بانک قرض‌الحسنه در بخش پس‌اندازها ما را با مشکل مواجه خواهد کرد و موجب خروج پس‌اندازها از این بانک به سایر بانک‌های سپرده‌گذاری برای کسب منفعت خواهد شد، این در حالی است که بانک بزرگ باید بتواند هزینه‌های جاری خود را تامین کند و نهایتا از لحاظ ایجاد درآمدها بانک ممکن است با مشکل و زیاندهی مواجه شود که باید به این قسمت از موضوع هم توجه بیشتری شود.
اقدامی عجیب
شاهین شایان آرانی با ابراز مخالفت حتی با تشکیل بانک قرض‌الحسنه، گفت: تشکیل بانکی با نام وعنوان بانک قرض‌الحسنه اقدامی بسیار عجیب و غریب است که به عنوان یک مدل مدنظر قرار گرفته است.
مشاور بانک توسعه اسلامی با اشاره به اینکه پدیده قرض‌الحسنه در اسلام روشن و شفاف است، تصریح کرد: قرض‌الحسنه یعنی قرض دادن در راه انسانیت، خضوع و کمک به سایر افراد، بنابراین قرض‌الحسنه بانکداری نیست.
وی با بیان اینکه تشکیل بانک قرض‌الحسنه با هیچ یک از اصول بانکداری همخوانی ندارد و مشخص نیست که در قالب چه مدل بانکداری طراحی شده است، گفت: تعجب می‌کنم از اینکه دوستان با این همه تجربه بانکداری چیزی با نام بانک قرض‌الحسنه تعریف می‌کنند؛ زیرا بانک در اصطلاح بین‌المللی دارای تعریفی خاص و مشخص است.
شایان آرانی ادامه داد: بر اساس تعاریف بین‌المللی، بانک یعنی جذب منابع با هزینه‌ای مشخص و صرف منابع در قالب مدیریت ریسک اعتباری و ایجاد درآمد، تجهیز منابع و توجه به بحث کفایت سرمایه، بنابراین در تعاریف بانک، نسبت سرمایه به کل دارایی، رعایت استانداردهای کمیته بال، چگونگی تسهیلات و غیره دارای قالب‌های مشخصی است.
شایان آرانی با اشاره به پیشینه بانک ملی به عنوان قدیمی‌ترین بانک کشور، معتبرترین بانک خاورمیانه و یکی از معتبرترین بانک‌های جهان که با تمام بانک‌های دنیا دارای خط اعتباری است و دارای ۳۷۰۰ شعبه نیز است، گفت: تبدیل ناگهانی این بانک به یک چیز جدیدی که هنوز مشخص نیست، چیست، غیر منطقی است و این حرکت در نظام بانکی و اعتبار مالی کشور به نوعی تزلزل ایجاد می‌کند. وی گفت: ایجاد یک بانک قرض‌الحسنه از درون یک بانک تجاری پر از ابهام است.
به گفته وی، طهماسب مظاهری رییس‌کل بانک مرکزی مطرح می‌کند که منابع بانک مرکزی را برای جلوگیری از اضافه برداشت بانک‌ها شش قفله کرده است، ما هم باید در کنار نام بانک قرض‌الحسنه شش علامت سوال بگذاریم که معنای این بانک چیست؟
طرحی ناموفق
پرویز ساسان گهر کارشناس بانکی نیز با اشاره به دولتی بودن بزرگترین بانک کشور، گفت: در این طرح باید مشخص شود که بانک قرض‌الحسنه‌ای که بانک ملی به آن تبدیل خواهد شد، دولتی است یا خیر؟
مشاور موسسه عالی آموزش بانکداری با تاکید بر بررسی این موضوعات که آیا منابعی که بانک قرض‌الحسنه جمع آوری می‌کند و به قرض‌الحسنه تخصیص می‌دهد به اندازه کافی هزینه‌های عملیاتی بانک را تامین می‌کند یا خیر؟ افزود: مساله دیگر این است که بسیاری از افرادی که در بانک حساب قرض‌الحسنه باز می‌کنند به استفاده از تسهیلات بانک نیاز داشته باشند.
وی با بیان اینکه باید میزان استقبال از بانکی که فقط منابع قرض‌الحسنه جمع آوری می‌کند و منابع را در این جهت تخصیص می‌دهد، مشخص شود، گفت: صندوق‌های قرض‌الحسنه که در گذشته ایجاد شده است، ظاهرا تحت همین عنوان بود که سپرده‌هایی را جمع‌آوری کنند و به صورت قرض‌الحسنه به مصارف خاص قرض‌الحسنه و افراد نیازمند تخصیص دهند که درعمل این کار را نکردند.
ساسان گهر ادامه داد: برخی از این صندوق‌ها برای کسب درآمد وارد یکسری از فعالیت‌های بانکی شدند و سپرده‌هایی با سود تعیین کردند و یا یکسری دیگر از عملیات بانکی را انجام دادند.
ساسان گهر با اشاره به اینکه به تشکیل بانک قرض‌الحسنه و تبدیل بانک بزرگی مثل بانک ملی به آن خوشبین نیستم، گفت: تصور نمی‌کنم بانک ملی با این طرح، بانک موفقی باشد، زیرا الان یک بانک قرض‌الحسنه ایجاد شده و ظاهرا تا به حال چندان فعال نبوده و باید دید که در عمل به کجا می‌رود و چقدر موفق می‌شود و براساس بازخورد آن می‌توان تصمیمات بهتری را اتخاذ کرد.
انتقاد از دودسته کردن بانک‌ها
بیژن بیدآباد با بیان اینکه هر طبقه‌بندی و دستور‌العملی الا و لابد باید حسنی را به مرتبطان و مشمولان آن دستور‌العمل اضافه نماید، در غیر این صورت نه تنها هیچ حسنی از آثار آن به جامعه وارد نخواهد شد، بلکه عملا آسیب‌های سازمانی، اقتصادی، رفتاری و نهایتا اجتماعی به جامعه وارد خواهد کرد.
این کارشناس مسائل اقتصادی افزود: تبدیل بانک‌ها به دو دسته قرض‌الحسنه و سرمایه‌گذاری نه بنای فقهی دارد، نه اخذ شده از شرع است، نه بنیان اقتصادی و نه توجیه مالی دارد.
به گفته وی به طور کلی باید گفت که قرض‌الحسنه به مفهوم قرآنی آن متفاوت از چیزی است که امروزه از آن نام برده می‌شود.
ارسال نظر