گروه بازار پول - علی‌رضا مقتدایی، مدیرکل دفتر آمار بانک مرکزی معتقد است نرخ تورم گزارش شده توسط بانک مرکزی کاملا اصولی تعیین شده و ملاک تعیین تورم احساس مردم نسبت به گرانی کالا‌ها نیست. مقتدایی با اشاره به تلاش بانک مرکزی برای تغییر سال پایه از ۸۳ به ۹۰ گفت: نرخ تورم در ایران بر اساس معیارهای استاندارد بین‌المللی تعیین می‌شود و با گرانی که مردم در هنگام خرید کالاها تجربه می‌کنند متفاوت است. وی با اشاره به اینکه بازی کردن با اعداد و ارقام تورم کار قابل انجامی نیست،‌ دستوری بودن ارائه آمار در بانک مرکزی را کاملا رد کرد.

به گزارش خبرآنلاین مقتدایی درباره خبررسانی برخی از رسانه‌ها مبنی بر نادقیق بودن نرخ تورم گزارش شده توسط بانک مرکزی گفت: من عبارت «مردم در مورد تورم ۵/۲۱ درصدی شک داشته باشند» را قبول نمی کنم، شاید افراد موجه و حتی رسانه‌ها این عبارت را گفته باشند و بعد مردم بالاخره تحت تاثیر این حرف چنین ذهنیتی پیدا کنند.

وی در مورد نقش رسانه‌ها در این مورد گفت:‌ همه ما باید رعایت انصاف را داشته باشیم، رسانه‌ها نیز از این قاعده مستثنی نیستند، غالب رسانه‌های ما خوب هستند، اگر رعایت انصاف و امانت داری را بکنند مردم هم به آنها اعتماد بیشتری خواهند کرد و نتیجه عدم رعایت انصاف عدم اطمینان است.

وی ادامه داد: رسانه‌ها چون نسبت به افکار عمومی تعهد دارند، و نماینده افکار جامعه هستند، قاعدتا خوب است در ارائه خبر درستکار باشند. من هم به عنوان یکی از مخاطبان آنها از رسانه انتظار دارم که در جهت جلب اعتماد اقدام جدی داشته باشند.

گرانی یا تورم؟

مدیرکل دفتر آمار بانک مرکزی گفت: مردم گرانی را حس می‌کنند، به طور مثال اگر شخصی در زمان گذشته کالایی را به قیمت ۱۰۰ ریال خریده باشد و در زمان دیگر ۱۲۰ ریال، می‌فهمد که این کالا گران شده، بنابراین مردم گرانی را حس می‌کنند نه نرخ تورم را. به گفته وی: اصلا نرخ تورم پارامتری نیست که با احساس بتوان آن را اندازه‌گیری کرد. نرخ تورم را مانند سایر شاخص‌های علمی محاسبه می‌کنند وی در مورد ارتباط این دو متغیر گفت: نتیجه گرانی تورم است؛ به‌رغم اینکه مردم گرانی را احساس می‌کنند من نمی‌توانم بپذیرم که می‌توانند تورم را بدون وسیله اندازه‌گیری و آگاهی از روش‌های مربوط محاسبه کنند، روش‌های اندازه‌گیری تورم استاندارد است و در همه جای دنیا تقریبا با یک سبک و سیاق انجام می‌شود.

نحوه محاسبه تورم

مقتدایی در مورد رویه محاسبه تورم گفت:شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی که از بررسی تغییرات آن در طول زمان تورم محاسبه می‌شود. مکانیزم تولید شاخص تورم باید به کار گرفته شود تا بتوانیم بگوییم تورم چه میزان است.

وی ادامه داد: پیش فرض‌های محاسبه شاخص تورم و مکانیزم محاسبه آن براساس نتایج به دست آمده از بررسی بودجه خانوار شکل می‌گیرد، بررسی بودجه خانوار فرآیندی دارد که از درون آن سبد مصرفی خانوارها استخراج می‌شود، این فرآیند، فرآیند پیچیده‌ای است که شامل مراجعه به خانوارهای نمونه برای پرسش از کالاها و خدماتی که در طول سال مصرف می‌کنند و این مهم به طور منحصر به فرد توسط همکاران متعهد و متخصص این امر (آمارگیران رسمی و بومی) در اداره آمار اقتصادی که در شهرهای مختلف حضور دارند و جغرافیای شهر و اقتصاد شهر را به خوبی می‌شناسند انجام می‌شود. به گفته مدیرکل دفتر آمار بانک مرکزی سپس با دنبال کردن تغییرات قیمت اقلام درون سبد در ماه‌های مختلف شاخص تورم محاسبه می‌شود که این مبحث نیز خود فرآیند پیچیده دیگری است.

مقتدایی ادامه داد: انتخاب سبد مصرف خانوار در کل کشور در سال پایه مرحله بعدی این روند است که در آن ضرایب اقلام مشمول سبد به دست خواهد آمد.

مدیر کل دفتر آمار بانک مرکزی در مورد تعداد کالاهای موجود در سبد مصرف خانوار گفت: در حال حاضر سبد کالاها و خدمات مصرفی خانوارها در ۱۲ گروه اصلی که شامل ۳۵۹ قلم کالا و خدمت می‌باشد، طبقه بندی شده است.

وی ادامه داد: از این اقلام در طول ماه و با رعایت پراکندگی مکانی و زمانی قیمت گیری می‌شود و بر اساس این اطلاعات شاخص ماهانه تهیه می‌گردد. پس از آنکه شاخص قیمت برای ۲۴ ماه متوالی آماده شد از شاخص قیمت ۱۲ ماه اول یک میانگین گرفته می‌شود و از ارقام شاخص قیمت در ۱۲ ماه دوم میانگین دیگری محاسبه خواهد شد حاصل تقسیم این دو میانگین بر هم نرخ تورم است.

تحلیل تورم به شکل نقطه‌ای اشتباه است

وی با اشاره به انواع مختلف محاسبه تورم گفت:‌ این اشتباه است که تورم را نقطه ای نگاه کنیم در حالی که تورم در طول سال است، شما در طول سال به صورت فصلی برخی کالاها را می‌خرید و باید میزان هزینه را در طول سال ببینید، اگر می‌بینید در محاسبه تورم ما یک دوره ۱۲ ماهه را مبنا قرار می‌دهیم به این دلیل است که در این دوره ۱۲ ماهه همه اقلام مصرفی خانوار وجود دارد، شما می‌توانید در یک ماه در سال هزینه‌های متفاوتی داشته باشید، به طور مثال یک خانوار اجاره نشین که در خرداد ماه منزل خود را تغییر می‌دهد، در خرداد ماه هزینه‌هایش خیلی بالا می‌رود در حالی که در ماه دیگر سال ممکن است با میزان هزینه‌های متفاوتی روبه‌رو شود. بر همین اصل باید تورم را یک ساله محاسبه کرد. تا همه هزینه‌های متصور در طول سال در آن دخیل باشد.

مقتدایی با اشاره به تلاش بانک مرکزی برای تغییر سال پایه به سال ۹۰ گفت: در کشورهای دیگر تغییر سال پایه بین ۵ تا ۷ سال یک بار اتفاق می‌افتد و این تغییر سال پایه را یک افتخار برای خودشان می‌دانند. وقتی ما سال پایه را تغییر دادیم و سبد را تغییر دادیم، شما می‌نویسید بانک مرکزی سبد خودش را تغییر داد، واقعیت این است که تغییر سبد توسط بانک مرکزی کار بزرگی است، صدها نفر ساعت کار صورت گرفته تا سبد تغییر کرده است.

وی در مورد نظر برخی از منتقدان بانک مرکزی در مورد بازی با داده‌ها در این بانک برای تعیین ضرایب موثر در سبد کالای مصرفی خانوار گفت: بازی با یک عدد یا در یک مقطع شاید ممکن باشد ولی با سری زمانی نمی‌توان بازی کرد، من خواهش می‌کنم منتقدین در مورد سری زمانی و سازگاری آن و در مورد تورم مطالعه بیشتری بکنند، اصلا امکان پذیر نیست چنین اتفاقی بیفتد؛ اگر هم کسی وارد این بازی بشود نمی‌تواند ادامه بدهد.

به گفته وی متصدیان جمع آوری اطلاعات در اداره آمار اقتصادی در این کار تخصص دارند و تعهد ویژه نسبت به کار. آنها با امتحان ورودی استخدامی در بانک مرکزی وارد کار می‌شوند که مطمئنا با توجه به میزان تقاضا برای استخدام در بانک می‌توان به توانایی‌های فوق‌العاده ایشان پی برد. از طرف دیگر نظام بازرسی و نظارت هم داریم.

چالش بانک مرکزی و مرکز آمار

مقتدایی در مورد اینکه آیا اختلاف بانک مرکزی و مرکز آمار در ارائه آمار و ارقام اقتصادی حل شده است یا نه گفت: من نمی‌خواهم وارد موضوع این اختلافات بشوم، اگر عدد بخواهیم بدهیم، بالاخره همه این دلایل می‌تواند باشد، من فکر می‌کنم وظیفه همه ما این است که به هیچ اختلافی دامن نزنیم، اگر تبیین کنیم و روشنگری کنیم درست عمل کرده‌ایم. ما بیشتر به وحدت و یگانگی فکر می‌کنیم.

وی در مورد کیفیت ارائه آمار در بانک مرکزی گفت: من تا به حال یاد ندارم در بانک مرکزی مسوولی در مورد آمارها این نوع اظهار نظری کرده باشد و در بانک مرکزی تا جایی که من یاد دارم آمار دستوری یا بر اساس توصیه نبوده است.

وی با ادامه توضیح خود در مورد دستوری نبودن تعیین آمار در بانک مرکزی گفت: من اصلا این را قبول نمی کنم. به گفته وی کسی که در بخش آمار کار می‌کند می‌فهمد که چطور باید با سری زمانی کار کند و در سری زمانی آماری دست بردنی نیست. آماری که در کشور ما تولید می‌شود آمار باکیفیتی است. بسنده می‌کنم به نظر مامور صندوق بین‌المللی پول که چند روز قبل بیان کرد. وی در مورد آمار تولید شده در بانک مرکزی گفت که کیفیت آماری که شما تولید می‌کنید در دنیا جزو بهترین‌ها است. وی ادامه داد: در خاورمیانه که ما یکی از متقدمین آمار هستیم، در کل دنیا هم همین است، ما آمارهای بسیار خوبی در کشور تولید می‌کنیم.

منتشر نشدن آمار نرخ بیکاری

مدیرکل دفتر آمار بانک مرکزی با ابراز بی‌اطلاعی از اینکه چرا صندوق بین‌المللی پول آمار نرخ بیکاری ایران را منتشر نمی‌کند، گفت: اطلاعات صندوق بین‌المللی پول، منبع اطلاعات آنها بانک مرکزی است. بر اساس ماده ۱۵ قانون پولی و بانکی کشور بر اساس قانون طرف مرتبط با صندوق بین‌المللی پول، بانک مرکزی است. منتهای مراتب، گاهی آماری در مورد خیلی از کشورها منتشر نمی‌شود. این در همه جا معمول است.