مصطفی کاظمی‌ *

فرهنگ و تغییرات فرهنگی از مهم‌ترین ابعاد اجتماعی جوامع بشری است. آنچه که تحت عنوان فرهنگ نامیده می‌شود ماحصل دستاورد بزرگ بشر در طی زمان‌های متمادی است از این رو ، از مهم‌ترین وظایف مدیران جوامع و سازمان‌ها، توجه عمیق به مقولات فرهنگی و ابعاد اجتماعی بشر در هدایت جامعه به سوی اهداف و آرمان‌های خویش است. اساس تغییرات فرهنگی همواره تغییرات شناختی و دانشی افراد بوده که با توسعه‌این شناخت، تغییرات نگرشی حاصل شده ودیدگاه تغییر می‌یابد که خود این تغییر در دیدگاه نیز به تغییر در رفتارهای فردی و گروهی می‌انجامد. در این مرحله از تغییرات است که می‌توان عنوان کرد که تغییرات فرهنگی حادث شده است وتا مادامی‌که ‌این تغییرات، به شکل رفتارهای فردی و اجتماعی نمود پیدا نکند در قالب تغییرات فرهنگی گنجانده نخواهد شد. فرهنگ بیمه نیز مصداقی از این دست است.

ارتقای فرهنگ بیمه تنها با شعار «بیمه را باورکن» صورت نمی‌گیرد، بلکه نیازمند طراحی و تدوین برنامه‌ها و به‌کارگیری تمامی‌ توان این صنعت در اجرای بهینه ‌این برنامه‌ها خواهد بود و باور بیمه موضوعی ذاتی و درونی بوده و با شعار «دیدگاه افراد و باورهای آنان تغییر نمی‌یابد» از طرفی دیگر، نگاه صرف به تقاضای موجود بازار که غالب این تقاضاها الزامات و خواسته‌های قانونی بوده و تبعات جزایی و مکافات به‌دنبال دارد، بدون توجه به ماهیت خدمات بیمه از جمله نامحسوس‌بودن، نامتجانسی ، همزمانی تولید و مصرف و سایر عوامل موثر در این تغییرات، هیچ‌گاه به توسعه فرهنگی نخواهد انجامید و همواره نگاه واقعی مردم از خرید خدمات بیمه‌ای که همانا اطمینان خاطر افراد است حاصل نخواهد شد، بلکه نگاه خسارتی در خریداران بیمه همچنان باقی خواهد ماند. هدایت فرهنگ بیمه، در ابتدای ورود این صنعت به شکل امروزی در کشور یعنی ابتدای این قرن، به شکل غیرمستقیم به عهده شرکت سهامی ‌بیمه ‌ایران به عنوان اولین و بزرگ‌ترین شرکت بیمه‌ ایرانی و رهبر صنعت بیمه در کشور نهاده شد. این شرکت ضمن ارائه خدمات بیمه‌ای در قالب نقش‌هایی از قبیل بیمه‌گر و بیمه‌گر اتکایی، به عنوان بازوی نظارتی دولت، صنعت بیمه کشور را نیز راهبری می‌نمود.

در سال ۱۳۵۰ قانون گذار بخش عمده‌ای از وظایف این شرکت را جدا نموده و با ایجاد شرکتی تحت عنوان شرکت بیمه مرکزی ایران ، وظایف نظارتی و حاکمیتی دولت را به ‌این شرکت سپرده است. در ماده یک قانون تاسیس این شرکت، به صراحت یکی از اهداف تشکیل این شرکت را تعمیم و هدایت امر بیمه در کشور دانسته است، براین اساس می‌توان گفت که توسعه فرهنگ بیمه، با تصویب این قانون، مستقیما بر دوش این شرکت قرار داده شده است.

از این رو پیشنهاد می‌شود، بیمه مرکزی ایران هنگام انعقاد قراردادهای کلان بیمه‌ای به ویژه زمان انعقاد پوشش‌های بیمه‌ای با سکاندار بخش پایه فرهنگ کشور؛ یعنی وزارت آموزش وپرورش، فرصت‌های فرهنگی پیش آمده را برای گسترش و تعمیم بیمه از دست نداده و فرصت‌های فراسو را درک کند. طرح شعار «بیمه را باور کن» در رسانه‌های کشور و در سالروز تصویب قانون اداره امور شرکت‌های بیمه در آذر ماه امسال، از سوی بیمه مرکزی ایران، فاقد محتوا و مضمون انگیزشی بوده و در واقع کوششی بی‌نتیجه در علوم رفتاری است که حتی نتوانسته است دانش و معرفت افراد را نسبت به بیمه فراهم سازد، چه رسد به ‌اینکه نگرش و رفتارهای فردی و اجتماعی جامعه را تحت تاثیر خود قرار دهد و انتظار می‌رود بیمه مرکزی ایران با داشتن درآمد سالانه بالا به مهم‌ترین و جدی ترین وظیفه خود که همان تعمیم و هدایت امر بیمه در کشور است با استفاده از روش‌های کارآمد و موثر در فرهنگ و انگیزش آحاد جامعه و نه از راه ترویج و گسترش بیمه‌های اجباری یا تهیه پیش‌نویس‌ها برای الزام بیشتر جامعه به خریدهای ناخواسته خدمات بیمه‌ای یا خریدهای الزام‌آور قانونی، جامه عمل بپوشاند.

* کارشناس ارشد بیمه و بازرگانی