علی جهانی *

همه ساله به مناسبت سالروز تصویب قانون بانکداری بدون ربا که در سال ۱۳۶۲ مصوب و عملیاتی شد، با مشارکت تمامی بانک‌های کشور همایشی تحت عناوین مختلف (در هر سال با عنوانی خاص) و با انگیزه بحث و بررسی پیرامون این پدیده استثنایی و پر اثر در نظام پولی و اقتصادی کشور برپا می‌شود. امسال نیز در روزهای دوشنبه و سه شنبه ۱۴و۱۵ شهریور ماه طی دو روز متوالی بیست و دومین همایش بانکداری اسلامی با عنوان؛ تحول در نظام بانکی کشور: چشم‌انداز، فرصت‌ها و چالش‌ها، در موسسه عالی بانکداری بانک مرکزی برگزار می‌گردد. سال پیش نیز این سمینار با نامی مشابه تحت عنوان «چشم‌انداز بانکداری بدون ربا ، فرصت‌ها و چالش‌ها» برگزار شد و حال آنکه تنها تفاوت آن با امسال در لفظ «اسلامی» و «بدون ربا» بودن آن می‌باشد! البته شاید عمد و انگیزه‌ای خاص در میان بوده و متولیان برگزاری همایش به دلیل اهمیت بحث، عنوان هردو سال همایش را یکسان انتخاب کرده‌اند. به هر حال هرچه باشد شاهدیم که پس از۲۸ سال هنوز بر سر لفظ بانکداری اسلامی یا بانکداری بدون ربا اشتراک نظر وجود ندارد و این نکته نشان می‌دهد که گروهی معتقدند؛ بانکداری فعلی را نه صرفا اسلامی که هنوز باید «بدون ربا» خواند زیرا با اسلامی شدن کامل آن هنوز فاصله داریم. جالب اینکه همین طیف تا کنون هیچ راهکار و تعریف شفاف و عملیاتی از بانکداری اسلامی ارائه نداده‌اند و عجالتا غیر ربوی بودن آن را ملاک اسلامی بودن آن تلقی کرده‌اند! نتایج مطالعات در سال‌های متمادی نشان می‌دهد که توسعه مالی و گسترش ابزار پولی کارآمد، نقش بسزایی در رشد اقتصادی و پیشرفت پایدار کشور دارد. توسعه بخش مالی به میزانی که در حجم سرمایه‌گذاری و حرکت پس‌اندازها به سمت تولید تاثیرگذار است از طریق تخصیص بهینه منابع و بالا بردن بهره‌وری نیز سبب افزایش رشد اقتصادی کشور می‌گردد.نزدیک به سه دهه است که قانون بانکداری بدون ربا در کشور مبنای حقوقی و قانون صنعت بانکداری است اما به‌رغم تلاش‌های فراوان و سخت‌کوشی بانک‌ها در رشد کشورکه این واقعیت برکسی پوشیده نیست، نتوانسته است تحولی که از این صنعت انتظار می‌رفت را فراهم کند. تنها سرفصل قابل اعتنا و مهم این دوران که می‌توان به آن به عنوان رویکردی توسعه‌ای نگریست و آن را سرفصلی مهم تلقی کرد، راه‌اندازی بانک‌های خصوصی است که در زمان کوتاهی اثر‌گذاری خود را در نظام پولی کشور به اثبات رساند. در همین دوره کوتاه ده ساله اگر در روند نقش‌آفرینی آنها مانع ایجاد نمی‌شد اثرات مثبت حضور آنها بیش از پیش مشهود می‌شد.

حال زمان آن رسیده است که با بهره‌گیری از تجربه‌های گذشته و تجزیه و تحلیل نقاط ضعف و قوت نظام بانکی و قانون دست نخورده بانکداری بدون ربا و همچنین نهاد مهم نظارتی آن، در این‌گونه همایش‌ها گامی موثر و عملیاتی برای شناسایی تهدید‌ها و چالش‌های موجود و تبدیل آنها به فرصت از امکانات کشور در رویارویی با تورم، رکود و تعامل منطقی با اقتصاد جهانی و افزایش سطح رقابت‌پذیری نظام بانکی بهره‌گیری شود. امید است همایش بیست و دوم بانکداری اسلامی بتواند این نقش اساسی را پس از بیش از دو دهه ایفا کند.

*مدیر کل سابق روابط عمومی بانک مرکزی و مدیر روابط عمومی بانک پارسیان