خشایار امینی

چند سال گذشته را برای ین می‌توان سال‌های سقوط نام نهاد. ین، ارز رایج کشور ژاپن که عنوان دومین اقتصاد برتر جهان بعد از ایالات متحده را دارا است یکی از ارزهای معتبر جهانی و از بازیگران اصلی بازار ارز(Forex) است و نه تنها نمایندگی اقتصاد ژاپن بلکه به نوعی نمایندگی کل منطقه جنوب شرق آسیا را در بازار فارکس بر عهده دارد و آیینه‌وار تحولات این منطقه و به‌خصوص چین و ژاپن به عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد‌های این منطقه را منعکس می‌کند. علاوه بر نمایندگی، در بعضی مقاطع عنوان فرماندهی را هم می‌پذیرد و تغییرات ارزش این ارز تاثیرات شگفتی بر اقتصاد جنوب شرق آسیا و به‌خصوص ژاپن می‌گذارد تا جایی که ارزش ین در برابر دیگر ارزها به یکی از دغدغه‌های اصلی بدنه اقتصادی دولت ژاپن تبدیل شده است. در چند سال گذشته بانک مرکزی ژاپن به منظور مقابله با رکود حاکم بر اقتصاد این کشور اقدام به کاهش نرخ بهره کرد به‌طوری‌که آن را تا نزدیکی صفر رساند و عنوان بانک دارای پایین‌ترین نرخ بهره را به خود اختصاص داد، اما اخیرا و با به وجود آمدن نشانه‌هایی از احیای اقتصاد این کشور و منطقه، مقامات بانک مرکزی این کشور به رهبری آقای فوکویی تمایل خود را برای افزایش نرخ بهره اعلام کردند و در ماه‌های گذشته بالاخره بعد از کشمکش فراوان موفق به پیروزی بر مخالفان شدند و نرخ بهره را به ۲۵/۰ رساندند که هنوز هم عدد بسیار ناچیزی است اما در آن روزها این امید میان فعالان بازار به وجود آمده بود که این قدم گامی است برای شروع یک مسیر تازه اما آیا به راستی چنین است؟ مانع جدی بر سر راه افزایش نرخ بهره افزایش ارزش ین است. هنگامی که نرخ بهره یک کشور افزایش می‌یابد تقاضا برای آن بالا می‌رود که بالاتر رفتن ارزش آن اولین نتیجه منطقی آن است. بنا بر این با بالا‌تر رفتن نرخ بهره در بانک مرکزی ژاپن، بی‌هیچ ‌تردیدی ین تقویت می‌شود و این دقیقا همان مساله‌ای است که مقامات ژاپنی را به عنوان یک کشور به شدت وابسته به صادرات خشنود نمی‌کند. در سال‌های گذشته نیز مقامات ژاپنی تمام تلاش خود را برای کاهش ارزش ین چه به صورت دخالت در بازار (Intervention) به صورت شفاهی (Verbal) چه به صورت عملی کرده‌اند و تا حدودی نیز در این کار موفق بودند و بسیاری نیز احیای نسبی اقتصاد ژاپن را به برکت کاهش ارزش ین می‌دانند. اما مساله این است که اگرچه کاهش ین برای ژاپنی‌ها پر سود بوده اما آیا دیگران نیز از این موضوع به همان‌اندازه خشنودند؟

پاسخ این است که اقتصاد شرکای تجاری ژاپن از این مساله آسیب می‌بیند و بالطبع واکنش بر انگیز است. ارزش ین در برابر یورو به پایین‌ترین حد در هشت سال گذشته رسیده که برای مقامات اروپایی چندان قابل قبول نیست. بسیاری اعتقاد دارند تحولات اخیر در ژاپن و بر روی کار آمدن دولت آقای ابه (Abe) ممکن است تغییراتی را در سیاست‌های پولی ژاپنی‌ها ایجاد کند اما از آن طرف هستند کسانی که معتقدند که مقامات ژاپنی با میل و اراده خود دست از ین ارزان نخواهند کشید. این مساله در سخنان هفته پیش آقای امی (Omi) وزیر دارایی جدید ژاپن که جانشین آقای تانیگاکی (Tanigaki) شده‌ است متبلور می‌شود. «هنوز زود است که در برابر کاهش ارزش ین در برابر یورو عکس‌العملی نشان دهیم یا اظهار نظری بکنیم» این جمله آقای امی به منزله چراغ سبزی به ضعیف‌تر شدن ین بود و بیهوده نیز نبود که در آن روز ین سقوط دیگری را تجربه کرد، اما روز بعد از آن آقای فوجی (Fujii) معاون آقای امی که اگرچه معاونت او را بر عهده دارد اما به واسطه خدمت در دولت قبلی از تجربه بالاتری برخوردار است، بر خلاف رییس خود سخن گفت «ضعف ین در برابر یورو تا حدی شدید است». بسیاری اعتقاد دارند که مقامات ژاپنی در دل از ضعف ین خشنودند اما برای خشمگین نکردن مقامات اروپایی هر از گاهی سخنانی دال بر ناراحت بودن از ضعف ین می‌زنند که کسانی مثل آقای فوجی که تجربه بیشتری دارند این سیاست را بهتر درک می‌کنند. شاید به همین علت بود که درست یک روز بعد از سخنان آقای امی، فوجی اشتباه رییس خود را با کمی شدید توصیف کردن سقوط ین جبران کرد. اما رفتار بازار بعد از سخنان آقای فوجی بسیار جالب بود. بلافاصله بعد از این اظهار نظر ین قوی شد اما بعد از آن مجددا ین به نزول خود ادامه داد. ظاهرا بازار می‌داند که سخنان آقای فوجی صرفا جهت حفظ ظاهر بوده و مقامات ژاپنی ین ارزان را بیشتر از ین گران دوست دارند و تنها چند دقیقه فریب سخنان آقای فوجی را خورد و مجددا به راه خود ادامه داد، چون بازار بسیار با هوش است.

www.sarmaye.com